Oποιος και να είναι ο νικητής των επερχόμενων εκλογών θα έρθει γρήγορα αντιμέτωπος με την πραγματικότητα της οικονομίας. Φυσικά, τα σενάρια για την επόμενη μέρα είναι πολλά, θα προτιμήσω όμως να επικεντρωθώ στο σενάριο εκείνο κατά το οποίο, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, κάποιου είδους συμβιβασμός θα επέλθει μεταξύ της χώρας και των πιστωτών της. Ολα τα παρακάτω λοιπόν υποθέτουν πως υπάρχει μια σταθερή κυβέρνηση, η οποία καλείται να λύσει τα πρώτα της προβλήματα και βεβαίως δεν αφορούν το σενάριο που ερχόμαστε σε ρήξη με την Ευρώπη.
Το πρώτο και βασικό ερώτημα είναι αν η χώρα έχει την απαραίτητη ρευστότητα για τους επόμενους μήνες, δηλαδή τη συμφωνία ως προς την πιστωτική γραμμή με ενισχυμένες προϋποθέσεις (ECCL). Τέλη Φεβρουαρίου λήγει το πρόγραμμα διάσωσης και εάν αυτή η προθεσμία δεν μετακυλισθεί, τα εναπομείναντα 10 δισ. που βρίσκονται στο ΤΧΣ δεν θα είναι πλέον στη διάθεσή μας. Πέρα από αυτό, η τελευταία δόση του EFSF (1,8 δισ. ευρώ) και του ΔΝΤ (3,5 δισ. ευρώ), πιθανώς και μέρος των 2 δισ. της ΕΚΤ, θα εισρεύσουν στη χώρα μόνο εάν επέλθει κάποιου είδους συμφωνία για τον προϋπολογισμό του 2015 και την υλοποίηση περαιτέρω μεταρρυθμίσεων. Παρ’ όλα αυτά, το ελληνικό κράτος δεν θα κηρύξει πτώχευση βραχυπρόθεσμα, ακόμα και χωρίς την εξωτερική βοήθεια. Στους πρώτους τρεις μήνες του χρόνου, τα έξοδα (εξαιρουμένης της αποπληρωμής των δανείων) σχετικά καλύπτονται από τα έσοδα του κράτους. Οσον αφορά τα έξοδα για τόκους και την αποπληρωμή του χρέους (4,5 δισ. στο α΄ τρίμηνο), το πλεόνασμα των 2 δισ. από το προηγούμενο έτος, σε συνδυασμό με βραχυπρόθεσμο δανεισμό ή καθυστέρηση προμηθευτών, θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες μας. Οι μεγαλύτερες αποπληρωμές βέβαια είναι αυτές του Ιουλίου (3,5 δισ.) και Αυγούστου (3 δισ.), για την αποπληρωμή των οποίων είναι αναγκαία μια συμφωνία με τους πιστωτές.
Δημοσιονομική κατάσταση: Τα στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού είναι σαφέστατα θετικά σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, με το πρωτογενές πλεόνασμα να υπερτριπλασιάζεται σε σχέση με το 2013. Παρ’ όλα αυτά υστερεί κατά πολύ του στόχου που είχε τεθεί (5 δισ.), παρά τη συγκράτηση των δαπανών κατά 1 δισ. Αυτή η διαφορά οφείλεται σε υστέρηση των φορολογικών εσόδων (2 δισ.), προερχόμενη κυρίως από τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις αλλά και από τη φορολογική «κούραση» των πολιτών. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι εμφανώς βελτιωμένο σε σχέση με το 2013 (3,5 δισ. έναντι 2,1 δισ.), κυρίως λόγω των αυξημένων τουριστικών αφίξεων. Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει άμεσα να επιλύσει τις όποιες καθυστερήσεις στα φορολογικά έσοδα, αλλά και το γενικότερο πολιτικό κλίμα θα πρέπει να είναι σταθερό ώστε να συνεχιστούν οι καλές επιδόσεις της χώρας στον τομέα του τουρισμού. Βέβαια, αν οι προεκλογικές υποσχέσεις γίνουν πράξεις, οι δημοσιονομικές επιδόσεις και οι θυσίες που έχουν καταβληθεί για την επίτευξή τους θα αναλωθούν πολύ σύντομα.
Εξωτερικοί παράγοντες: Το ενδεχόμενο παρατεταμένης πολιτικής αστάθειας θα αποτελέσει σοβαρό εμπόδιο για τις εξωστρεφείς επιχειρήσεις της χώρας όπως π.χ. για τον τουρισμό, που προσέφερε αρκετά μέσα στην κρίση. Αλλος ένας εξωγενής παράγοντας είναι η μεγάλη ευκαιρία του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης που αναμένεται να ανακοινωθεί από τον κ. Ντράγκι. Ο φημολογούμενος αποκλεισμός της χώρας από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε ένα πολύ δυσμενές πλαίσιο. Μια άλλη ευπρόσδεκτη συγκυρία για τα δημοσιονομικά της χώρας, η πτώση του πετρελαίου, θα αποτελέσει σημαντική χείρα βοηθείας (οι εισαγωγές πετρελαιοειδών αποτελούν το 2% του ΑΕΠ) που πρέπει να αξιοποιήσουμε.
Ασφαλιστικό: Η εξυγίανση του ασφαλιστικού θα είναι το πιο ακανθώδες ζήτημα που θα κληθεί να λύσει η νέα κυβέρνηση. Το ύψος των δαπανών για συντάξεις, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ανήλθε σε 13,5% το τελευταίο έτος, ενώ αναμένεται να αυξηθούν σε 15%-15,5% τα επόμενα 5 χρόνια. Οποιαδήποτε υπέρβαση του ορίου που έχει συμφωνηθεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (16% ανώτατο όριο) θα δημιουργήσει προβλήματα βιωσιμότητας. Οποιος και να είναι ο νέoς υπουργός Εργασίας, θα κληθεί να λάβει δύσκολες αποφάσεις: η δημογραφική μεταβολή του πληθυσμού, οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και η αδήλωτη εργασία έχουν διαταράξει τις ισορροπίες του συστήματος, παρά τις περικοπές που επιβλήθηκαν από το Μνημόνιο. Αν αυτή η κυβέρνηση προτιμήσει να μετακυλίσει το πρόβλημα για την επόμενη, όπως έκαναν σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις τα τελευταία 20 χρόνια, ίσως να είναι πολύ αργά και οι επιπτώσεις στους ασφαλισμένους πολύ οδυνηρές.
Ανταγωνιστικότητα / οικονομικό μοντέλο: Προχωρώντας όμως παρακάτω θα πρέπει να αποφασίσουμε ως κοινωνία ποιο μοντέλο παραγωγής θέλουμε να ακολουθήσουμε. Δυστυχώς η προεκλογική παροχολογία από όλες τις πλευρές προεξοφλεί ότι, σε οποιοδήποτε σενάριο, η οικονομία θα συνεχίσει να περιστρέφεται γύρω από το κράτος και να χρηματοδοτείται με περισσότερη φορολογία. Η εσωστρέφεια, τo εχθρικό επενδυτικό περιβάλλον, αλλά και το πελατειακό κράτος θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε νέα, πολύ βαθύτερη κρίση, που ενδέχεται να ξεκινήσει με νέα (οικονομική) ύφεση. Πρέπει να πάρουμε μια δύσκολη απόφαση: να αφήσουμε πίσω το μοντέλο ανάπτυξης των ’80s και ’90s, που χρηματοδοτήθηκε με φθηνό δανεισμό και επιδοτήσεις από την Ε.Ε., και να στραφούμε στις εξαγωγές, στην ιδιωτική πρωτοβουλία και στην ελεύθερη οικονομία.
Οποιο και να είναι το αποτέλεσμα των εκλογών, οι επιλογές της επόμενης κυβέρνησης θα είναι περιορισμένες και τα χρονοδιαγράμματα στενά. Οι μαγικές λύσεις, οι εύκολες υποσχέσεις και η δημιουργία εντυπώσεων σύντομα θα έρθουν αντιμέτωπες με τη σκληρή πραγματικότητα των αριθμών. Εν κατακλείδι, οι εκλογές ως μεμονωμένο γεγονός δεν θα προσφέρουν κάποια λύση και πρέπει να συνοδευθούν με επιστροφή στην παραγωγικότητα, την εξωστρέφεια και την κοινή λογική.
* Συνιδρυτής της εταιρείας επενδύσεων Dromeus Capital και συγγραφέας του βιβλίου «Το “επαχθές” χρέος της Ελλάδας».