Mια προσπάθεια κατανόησης του ISIS
Κύριε διευθυντά
Στο μέτωπο του Κομπανί, τα παγκόσμια ΜΜΕ μπορεί να εστιάζουν στην ηρωική αντίσταση των Κούρδων μαχητών, αυτό όμως που στην πραγματικότητα θα έπρεπε να εντυπωσιάζει είναι η αντοχή του ISIS στο πεδίο της μάχης και η επιμονή του να αψηφά τον υπόλοιπο κόσμο. Αψηφά όμως συγχρόνως και το δεσπόζον αφήγημα ότι πρόκειται περί «φανατικών μουσουλμάνων» που καθοδηγούνται αποκλειστικά και μόνο από τη σκοταδιστική, τζιχαντιστική τους ιδεολογία. Είναι όμως η όλη τους έως τώρα πολιτεία έργο φανατικών, ή μήπως με την έκφραση αυτή ξορκίζουμε απλώς κάτι που δεν καταλαβαίνουμε, κάτι που βρίσκουμε απεχθές και συγχρόνως απίστευτα τρομαχτικό; Η εξαιρετική στρατιωτική οργάνωση, οι ταχύτατοι ελιγμοί τους στο πεδίο, τα παιχνίδια ψυχολογικού πολέμου που παίζουν, η αποτελεσματική διαχείριση των εδαφών που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους, οι σκηνοθετημένες εκτελέσεις, η αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας, μπορούν πράγματι όλα αυτά να προσδιορισθούν επαρκώς από τον χαρακτηρισμό αυτό;
Η απάντηση είναι αρνητική. Σημαντικά πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη του ISIS, αλλά και μεγάλο μέρος των μαχητών του, ούτε καν ως πιστοί Μουσουλμάνοι δεν θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν, πόσο μάλλον ως φανατικοί ή θρησκόληπτοι. Ο τρόμος που σκορπούν δεν είναι έργο έξαλλων, τρελαμένων εξτρεμιστών, αλλά η συστηματική εφαρμογή ενός σχεδίου που έχει τρεις στόχους:
α) την κατατρομοκράτηση του σιιτικού πληθυσμού και την επιβολή ενός καθεστώτος ανησυχίας, φημών και πανικού στις απειλούμενες από αυτούς περιοχές (γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο έχουν επιλέξει να «στραγγαλίσουν» τη Βαγδάτη, εκθέτοντάς την και σε εσωτερικές τρομοκρατικές επιθέσεις, αντί να επιτεθούν κατευθείαν, όπως είχαν την ευκαιρία πριν από μερικούς μήνες).
β) Τη συσπείρωση του σουνιτικού πληθυσμού γύρω τους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι σουνίτες στα κατεχόμενα από τον ISIS εδάφη τελούν υπό την απόλυτη πεποίθηση ότι τυχόν στρατιωτική αποτυχία και αποχώρηση του ISIS από αυτές τις περιοχές θα οδηγήσει τους σιίτες σε πράξεις αντεκδίκησης, οι οποίες κάλλιστα –και ελλείψει ισχυρής κεντρικής κυβέρνησης– θα μπορούσαν να λάβουν διαστάσεις γενοκτονικές. Οι σουνίτες του Ιράκ δεν έχουν άλλη επιλογή: ακόμη και αν δεν εγκρίνουν το ISIS, την «ιδεολογία» του και τη συμπεριφορά του, είναι αναγκασμένοι να πολεμήσουν στις τάξεις του, προστατεύοντας τους εαυτούς τους και τις οικογένειές τους.
γ) Την πλήρη αποσάθρωση των αντιπάλων τους. Με τον ιρακινό στρατό αυτό το κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό. Δεν ήταν και δύσκολο να τρομοκρατήσουν και να ωθήσουν στη λιποταξία νέα παιδιά, ταλαιπωρημένα και φοβισμένα, ούτε να διαλύσουν έναν στρατό ήδη ξεχαρβαλωμένο από την ευρύτατη διαφθορά. Με τους Κούρδους Πεσμεργκά (ή Πες Μελμπά όπως τους αποκαλούν οι ίδιοι) τα πράγματα είναι ελαφρώς διαφορετικά, αυτό όμως δεν αλλάζει το γεγονός ότι οι στρατιώτες του ISIS εφαρμόζουν πιστά, ακολουθώντας τα χνάρια άλλων προηγούμενων νικηφόρων στρατών, ένα πρόγραμμα διάχυσης τρόμου που εξυπηρετεί πιστά τον στρατιωτικό σχεδιασμό τους.
Το κλειδί στην προσπάθεια κατανόησης του ISIS δεν βρίσκεται στον φανατισμό των μελών του, ούτε καν στην όποια σχέση τους με το Ισλάμ. Οπως και στην περίπτωση της Αλ Κάιντα, άλλωστε, αυτή η σχέση είναι, στην πραγματικότητα, πολύ διαφορετική από αυτό που νομίζουμε. Η ένταξη σε μια τέτοια οργάνωση, σ’ ένα τέτοιο μανιχαϊστικά διαρθρωμένο περιβάλλον αυθαιρεσίας, χρησιμοποιεί μεν ως διαβατήριο το σουνιτικό Ισλάμ, αυτό, όμως, είναι απλώς και μόνο το πρόσχημα για έναν κόσμο ευκαιριών περιπέτειας, εξουσίας, αρπαγής, εκδίκησης, βίας, σεξ και εύκολου πλουτισμού για χιλιάδες νέους ανθρώπους από τη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Αμερική. Για ανθρώπους που δεν έχουν προοπτικές στις χώρες τους, το ISIS αποτελεί μια κάποια διεστραμμένη μορφή διεξόδου. Το ISIS έχει λεφτά και τα προσφέρει απλόχερα (τον Αύγουστο, ο πρώτος μισθός ήταν 2.500 δολάρια). Δίνει ευκαιρίες ανάδειξης ικανοτήτων τόσο στρατιωτικών όσο και διοικητικών. Και το σημαντικότερο: μάλλον δεν πρόκειται να διαλυθεί σύντομα. Αλλά προσοχή: δεν μιλάμε μόνο για ανθρώπους που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. Το ένα τέταρτο των 2.000 Γάλλων μαχητών του ISIS προσηλυτίστηκαν πρόσφατα στο Ισλάμ και προέρχονται από μεσοαστικές, χριστιανικές οικογένειες που δεν είχαν καμία σχέση με το Ισλάμ. Εγιναν Μουσουλμάνοι από μίσος, υιοθετώντας το χάος στην πλέον ακραία του μορφή, ενστερνιζόμενοι ό,τι πιο αντιδυτικό, πιο αντιουμανιστικό και φαινομενικά πιο παράλογο. Και αυτό μάλλον θα πρέπει να μας προβληματίζει.
Σωτηριος Στ. Λιβας – Επίκουρος Καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο