Τα δύο λάθη των Ευρωπαίων

4' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

​Τον Σεπτέμβριο του 2008, το οικονομικό επιτελείο της αμερικανικής κυβέρνησης αιφνιδιάστηκε από την πτώχευση της Lehman Brothers, διαπράττοντας θεαματικά σφάλματα στην εκτίμηση των επιπτώσεων που θα είχε. Σήμερα, οι Ευρωπαίοι μοιάζουν να κάνουν το ίδιο λάθος, στο πλαίσιο των ταχέως κινούμενων εξελίξεων στην Ελλάδα. Κατά πρώτο λόγο, φαίνεται ότι αποκλείουν την πιθανότητα να εξαναγκαστεί η χώρα να εγκαταλείψει το ευρώ. Δεύτερον, ελαχιστοποιούν το κόστος μιας ενδεχόμενης ελληνικής εξόδου για την υπόλοιπη ευρωπαϊκή οικονομία.

Παρά την αυξημένη πιθανότητα μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, οι διαμορφωτές πολιτικής στην Ευρώπη δεν δείχνουν ιδιαίτερα ανήσυχοι για το ενδεχόμενο μιας ελληνικής εξόδου. Βασίζουν την αισιοδοξία τους στην άποψη ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν θα είχε κανένα συμφέρον από την εξώθηση της Ελλάδας εκτός ευρώ, εξαιτίας του φόβου της οικονομικής αποδιάρθρωσης που μία τέτοια εξέλιξη θα προκαλούσε. Αντιστοίχως, ούτε οι Ευρωπαίοι έχουν συμφέρον να αφήσουν την Ελλάδα εκτός ευρώ, καθώς κάτι τέτοιο θα οδηγούσε την Ευρωζώνη σε εντελώς αχαρτογράφητα νερά. Αφού ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε οι Ευρωπαίοι θέλουν την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, οι πιο αισιόδοξοι συμπεραίνουν ότι θα υπάρξει σύντομα μία συμφωνία μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και της τρόικας.

Μακάρι να ήταν τόσο απλό. Οσο εύλογο κι αν ακούγεται το επιχείρημα του αισιόδοξου στρατοπέδου, αγνοεί τους ουσιώδεις περιορισμούς που θα αντιμετωπίσει τόσο η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ όσο και η τρόικα. Μετά μία προεκλογική περίοδο κατά την οποία έχει υποσχεθεί μεγάλες αυξήσεις στις δημόσιες δαπάνες και μία σκληρή διαπραγματευτική γραμμή απέναντι στην τρόικα, μοιάζει απίθανο ο ΣΥΡΙΖΑ να κάνει άμεσα στροφή 180 μοιρών ώστε να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των δανειστών. Μία τέτοια κίνηση πιθανόν να οδηγούσε σε πλήρη απώλεια αξιοπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ στα μάτια των υποστηρικτών του, καθώς και σε διάσπαση ενός ήδη διχασμένου κόμματος.

Το περιθώριο ελιγμών της τρόικας, από την άλλη, περιορίζεται από τον φόβο του προηγούμενου που θα δημιουργήσει για την υπόλοιπη Ευρωζώνη. Αν δοθεί στην Ελλάδα εξαίρεση από τη δημοσιονομική λιτότητα και ανακούφιση του χρέους της το οποίο κατέχουν οι επίσημοι δανειστές, πώς θα μπορούσε η τρόικα να αρνηθεί αντίστοιχες παραχωρήσεις σε χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Πορτογαλία; Επιπροσθέτως, τέτοιες παραχωρήσεις ίσως δυσχεράνουν την έγκριση μελλοντικών προγραμμάτων διάσωσης από τα Κοινοβούλια των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά. Αυτοί οι ουσιώδεις περιορισμοί μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητες ταχείας σύναψης συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Μία κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, κατ’ ελάχιστον, θα πρέπει να δώσει την εικόνα ότι διαπραγματεύεται σκληρά – κάτι που θα αποτελέσει χρονοβόρο διαδικασία. Από την πλευρά της, η τρόικα θα χρειαστεί πραγματικούς λόγους για να κάνει υποχωρήσεις που δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει απέναντι στην απερχόμενη κυβέρνηση.

Το πρόβλημα με τις παρατεταμένες διαπραγματεύσεις είναι ότι η ελληνική οικονομία δεν είναι σε θέση να αντέξει μερικούς ακόμη μήνες πολιτικής αβεβαιότητας. Ηδη υπάρχουν ενδείξεις ότι η εύθραυστη ανάκαμψη της Ελλάδας επηρεάζεται αρνητικά από την αβεβαιότητα. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι υπάρχουν σαφή σημάδια πως οι καταθέτες των ελληνικών τραπεζών έχουν ήδη αρχίσει να αποσύρουν τις καταθέσεις τους.

Μεγαλύτερη έκπληξη από τη χαμηλή πιθανότητα που αποδίδουν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι στην έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ προκαλεί η υποτίμηση εκ μέρους τους των επιπτώσεων μιας τέτοιας εξέλιξης. Οι Ευρωπαίοι φαίνεται πως έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι η ευρωπαϊκή οικονομία είναι πιο ικανή, σε σχέση με το 2012, να αντεπεξέλθει σε ένα τέτοιο γεγονός – ότι υπάρχουν δίχτυα ασφαλείας που θα το καταστήσουν διαχειρίσιμο.

Μεταξύ των σημαντικότερων κινδύνων που αγνοούνται είναι ότι μία ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας θα έστελνε το πιο ξεκάθαρο δυνατό μήνυμα στην κοινή γνώμη της Ευρωζώνης ότι η συμμετοχή στο ευρώ μπορεί να αναιρεθεί. Ακόμη πιο κρίσιμα, θα έστελνε το μήνυμα στους καταθέτες της Ευρωζώνης ότι δεν μπορούν να βασιστούν στην ΕΚΤ να είναι πάντα παρούσα ως δανείστρια έσχατης καταφυγής. Η συνειδητοποίηση αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει πανικό μεταξύ των καταθετών σε χώρες όπως η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία, όπου το επίπεδο των δημοσίων και των ιδιωτικών χρεών είναι πολύ υψηλότερο απ’ ό,τι ήταν το 2012, σε οικονομίες που βρίσκονται σήμερα εγκλωβισμένες στην παγίδα του αποπληθωρισμού.

Ενας επιπλέον λάθος υπολογισμός που ενδεχομένως κάνουν οι Ευρωπαίοι διαμορφωτές πολιτικής αφορά το πόσο ανθεκτικά είναι τα χρηματοοικονομικά δίχτυα ασφαλείας που έχουν θεσμοθετήσει. Αναμφίβολα, η Ευρωζώνη έχει σήμερα έναν καλά χρηματοδοτημένο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και μία ΕΚΤ που είναι αποφασισμένη να αγοράσει όσα κρατικά ομόλογα χρειαστεί. Ωστόσο, οι μηχανισμοί αυτοί μπορούν να ενεργοποιηθούν μόνο αν οι υπό διάσωση χώρες δεσμευθούν σε προγράμματα οικονομικής προσαρμογής τύπου ΔΝΤ. Με δεδομένη την πολιτική αντίδραση κατά της λιτότητας στις χώρες αυτές, είναι κάθε άλλο παρά σαφές ότι θα δέχονταν να υποστούν το αμφιλεγόμενο έλεος του ΔΝΤ.

Αναλογιζόμενος κανείς την ατυχή εμπειρία της παγκόσμιας οικονομίας μετά την πτώχευση της Lehman, πρέπει να ελπίζει ότι οι Ευρωπαίοι εκτοξεύουν τις απειλές τους κατά της Ελλάδας απλώς για διαπραγματευτικούς λόγους. Αν εννοούν αυτά που λένε, τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η παγκόσμια οικονομία μπορεί να δοκιμαστούν σκληρά αν η Ελλάδα όντως εξαναγκαστεί μετά τις εκλογές να φύγει από το ευρώ.

* Ο κ. Ντέσμοντ Λάκμαν είναι εταίρος στο American Enterprise Institute, πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Salomon Smith Barney.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή