Η Ευρώπη έχει χρόνο να δώσει στην Ελλάδα για να γίνει βιώσιμο το χρέος της και να μη βαραίνει τον προϋπολογισμό, αρκεί η κυβέρνηση να μη ματαιώσει υφιστάμενες μεταρρυθμίσεις, δημιουργώντας ένα φιλικό περιβάλλον για επενδύσεις και ανάπτυξη ώστε να μπορεί να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της.
Αυτή την εκτίμηση κάνει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg Bank, Χόλγκερ Σμίτινγκ, θεωρώντας βέβαιο ότι μια άμεση διαγραφή του χρέους θα απορριφθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους, οι οποίοι θα προτιμήσουν μια σταδιακή διαδικασία αποπληρωμής με ευνοϊκότερους όρους αλλά με αντάλλαγμα μεταρρυθμίσεις. Η συγκυρία είναι ευνοϊκή για να ευδοκιμήσουν συζητήσεις με την Ευρώπη, δεδομένων των εξελίξεων σε ευρώ και πετρέλαιο, της επεκτατικής πολιτικής της ΕΚΤ και της μη προώθησης νέων μέτρων λιτότητας στα υπόλοιπα κράτη-μέλη.
– Πώς πιστεύετε ότι θα εξελιχθούν οι διαβουλεύσεις για το ελληνικό χρέος;
– Η αγγλοσαξονική προσέγγιση είναι υπέρ μιας άμεσης διαγραφής του χρέους. Σε οικονομικούς όρους, η άμεση διαγραφή χρέους και η αναπροσαρμογή των όρων με παράταση του χρόνου αποπληρωμής ή μείωση των επιτοκίων στα ομόλογα οδηγούν σχεδόν στο ίδιο αποτέλεσμα. Είναι μια μεγάλη διαμάχη μεταξύ ακαδημαϊκών και αξιωματούχων στην Ευρώπη. Θεωρητικά, η άμεση διαγραφή δημιουργεί μια νέα αρχή. Στην περίπτωση της Ελλάδας όμως, θα πρέπει να υπάρξουν διαβεβαιώσεις ότι δεν θα επαναληφθούν οι σπατάλες του παρελθόντος, παγιδεύοντας ξανά τη χώρα σε μια κατάσταση υψηλού χρέους. Η ευρωπαϊκή προσέγγιση είναι να γίνει το χρέος υποφερτό στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης διαδικασίας όπου οι πιστωτές θα προσφέρουν καλύτερους όρους με αντάλλαγμα να προωθηθούν μεταρρυθμίσεις. Εάν η νέα κυβέρνηση κινηθεί διπλωματικά θα μπορέσει να «πουλήσει» μια παράταση στην ωρίμανση των ομολόγων ως σημαντική παραχώρηση από την Ευρώπη. Οι εταίροι φαίνονται διατεθειμένοι να διευκολύνουν τον νέο πρωθυπουργό, Αλέξη Τσίπρα, να προωθήσει μια τέτοια λύση.
– Η προηγούμενη κυβέρνηση βρέθηκε εγκλωβισμένη σε μια διαμάχη ανάμεσα στο ΔΝΤ και την Κομισιόν για το ελληνικό χρέος;
– Δεν θεωρώ πως αυτό ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα από την πλευρά των πιστωτών. Υπάρχουν σοβαρές διαφορές μεταξύ του ΔΝΤ και των άλλων μερών της τρόικας. Αλλά η Ευρώπη πάντα εξαντλούσε κάθε μέσο για να κερδίσει τη συναίνεση του ΔΝΤ και να είναι υποφερτό το ελληνικό χρέος. Και σήμερα, οι εταίροι της Ελλάδας έχουν τη δυνατότητα να πείσουν το ΔΝΤ για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, αλλά μόνο εάν ολοκληρωθεί η αξιολόγηση από την τρόικα. Στο μέλλον, το ΔΝΤ θα μπορούσε να διαδραματίσει μόνο συμβουλευτικό ρόλο. Το κλειδί είναι και θα είναι, όμως, οι μεταρρυθμίσεις.
– Χρειάζεται χρόνος, ωστόσο, για να έχουν θετικό αντίκτυπο οι μεταρρυθμίσεις στην οικονομία…
– Η Ευρώπη έχει χρόνο. Είναι ευκολότερο να πεισθεί ο Ευρωπαίος φορολογούμενος σε μια βελτίωση των όρων αποπληρωμής εάν η Ελλάδα βρίσκεται στο σωστό μονοπάτι για ανάπτυξη αντί μιας διαγραφής χρέους κατά 60%. Η συγκυρία για την Ελλάδα είναι θετική, διότι κανένα άλλο κράτος-μέλος της Ευρωζώνης δεν βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ανάλογη κατάσταση με εξαίρεση ίσως την Κύπρο.
H ΕΚΤ, το QE και η ελληνική συμμετοχή
– Η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες εκλογές αντικατοπτρίζει μια ευρύτερη στάση των πολιτών στην Ευρωζώνη κατά των πολιτικών λιτότητας. Υπάρχει πιθανότητα να χαλαρώσουν οι δημοσιονομικοί στόχοι από τις Βρυξέλλες, λαμβανομένων υπόψη, επίσης, των τάσεων αποπληθωρισμού που δυσχεραίνουν την αποπληρωμή του χρέους και την ανάπτυξη;
– Δεν πιστεύω ότι είναι απαραίτητο. Πέρυσι δεν ελήφθησαν νέα μέτρα λιτότητας στην Ελλάδα και σε κανένα άλλο κράτος-μέλος της Ευρωζώνης. Η εποχή της λιτότητας με νέες περικοπές στις κρατικές δαπάνες και νέους φόρους έχει ήδη λήξει από το 2013. Εξαίρεση είναι η Γαλλία που χρειάζεται λίγη λιτότητα. Εάν η Ελλάδα, όμως,αυξήσει ξανά τον βασικό μισθό, ανακληθούν οι περικοπές θέσεων στον δημόσιο τομέα, ισχυροποιηθούν τα δικαιώματα των συνδικάτων τότε θα εξασθενήσει η οικονομία και θα επιδεινωθεί η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.
– Ποιες εξελίξεις αναμένονται από τα νέα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) που ανήγγειλε η ΕΚΤ;
– Στην περίπτωση της Ελλάδας, η ΕΚΤ θα προχωρήσει σε αγορές ελληνικών ομολόγων ή θα στηρίξει το τραπεζικό σύστημα μόνον εάν οι Βρυξέλλες επιβεβαιώσουν την ικανοποιητική πορεία της χώρας και άρα την ασφάλεια του χρέους της. Υπό αυτούς τους όρους μπορεί να παρέμβει και να αγνοήσει τη χαμηλή βαθμολογία των ελληνικών ομολόγων από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Η ΕΚΤ είναι ένα τεχνοκρατικό ίδρυμα που μπορεί να ενεργήσει μόνο με το «πράσινο φως» των Βρυξελλών.
– Σε μια εποχή υποτονικής ανάπτυξης, θα καταφέρει η ΕΚΤ να ενισχύσει τη ροή πίστωσης στην πραγματική οικονομία σε ό,τι αφορά την υπόλοιπη Ευρωζώνη;
– Τα νέα μέτρα QE είναι μόνο ένα πολύ μικρό βήμα. Το μεγάλο πρόβλημα είναι η χαμηλή ζήτηση επιχειρηματικών δανείων. Τα πλεονεκτήματα του QE είναι η υποχώρηση της ισοτιμίας του ευρώ και η αναχαίτιση των αλυσιδωτών αντιδράσεων από το ελληνικό πρόβλημα στο χρέος άλλων κρατών-μελών όπως είναι τα ισπανικά ή τα ιταλικά ομόλογα. Διαφορετικά, οι διακυμάνσεις στις αγορές θα ήταν πολύ μεγαλύτερες. Το πιο σημαντικό, ίσως, είναι ότι υποχωρούν ακόμη περισσότερο οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων.
– Θεωρείτε ότι οι τιμές του πετρελαίου θα μειωθούν περισσότερο;
– Προβλέπουμε να σταθεροποιηθούν στα 70-60 δολ./βαρέλι. Η πτώση των τιμών του πετρελαίου ίσως να είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την ενίσχυση της κατανάλωσης σε όλες τις οικονομίες. Μια επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης θα ήταν να αυξήσει τους φόρους στην κατανάλωση πετρελαίου όσο οι τιμές κινούνται πτωτικά. Ετσι θα εξασφάλιζε αύξηση των φορολογικών εσόδων, δαπανώντας αυτά τα χρήματα και μόνο για να εκπληρώσει κάποιες από τις προεκλογικές δεσμεύσεις της, όπως η μείωση του φόρου στην ακίνητη περιουσία των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων.