Μια ραγδαία πτώση της τιμής του πετρελαίου καταδεικνύει συνήθως ότι η προσφορά είναι πολύ μεγαλύτερη από τη ζήτηση και συνήθως ένα πλεόνασμα πετρελαίου είναι λίπασμα για την οικονομία. Η τιμή του πετρελαίου υποχωρεί σχεδόν 60% από τον Ιούνιο και περίπου το ήμισυ αυτής της πτώσης οφείλεται σε πλεόνασμα προσφοράς. Αλλά ίσως το φθηνό αργό να μην αποδειχθεί ιδιαιτέρως ευεργετικό εξαιτίας της στάσης των κεντρικών τραπεζών.
Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η πτώση των τιμών του πετρελαίου, το δεύτερο εξάμηνο του 2014, οφείλεται κυρίως στην ασθενή ζήτηση. Αν έχουν δίκιο, το πλεόνασμα πετρελαίου δεν θα μπορέσει να δώσει ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη. Ας συγκρίνουμε την πρόσφατη πτώση της τιμής του πετρελαίου με εκείνη που σημειώθηκε στο πρώτο εξάμηνο του 2009.
Τότε η χρηματοπιστωτική κρίση οδήγησε σε μια αιφνιδιαστική και δραματική κατάρρευση της ζήτησης για πετρέλαιο και για οτιδήποτε άλλο. Περίπου το ήμισυ αυτής της πτώσης του πληθωρισμού τής οφειλόμενης στο φθηνό πετρέλαιο διοχετεύθηκε άμεσα στον δομικό πληθωρισμό, που υπολογίζεται όταν αφαιρεθούν οι ευμετάβλητες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας.
Αυτή τη φορά μόνον το 25% περίπου της πτώσης του πληθωρισμού μεταφέρθηκε στον δομικό πληθωρισμό, σύμφωνα με έρευνα για την πορεία των τιμών σε 25 μεγάλες οικονομίες.
Με άλλα λόγια, ο αποπληθωρισμός που προκαλεί η αναιμική ζήτηση είναι το ήμισυ εκείνου που προκαλούσε πριν από έξι χρόνια. Αυτό σημαίνει πως το άλλο 50% της πτώσης στην τιμή του πετρελαίου οφείλεται στο απροσδόκητο πλεόνασμα προσφοράς και στην απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να διατηρήσει άθικτη την παραγωγή ενώ υποχωρούν οι τιμές. Αν ισχύει αυτό το σοκ της προσφοράς, όπως συνηθίζουν να το αποκαλούν οι οικονομολόγοι, είναι αρκετό ώστε να έχει τη δυνατότητα να δώσει ώθηση στην οικονομία των χωρών που εισάγουν.
Η εξοικονόμηση από το φθηνό πετρέλαιο θα δώσει τη δυνατότητα στα νοικοκυριά να αγοράσουν άλλα πράγματα. Οι κυβερνήσεις των φτωχότερων από τις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο θα δαπανήσουν λιγότερα σε επιδοτήσεις και περισσότερα σε έργα υποδομής όπως έχει ήδη αρχίσει να κάνει η Ινδονησία. Οι χώρες που εξάγουν πετρέλαιο θα πληγούν, αλλά συνολικά η παγκόσμια οικονομία θα τονωθεί.
Οικονομολόγοι του ΔΝΤ εκτιμούν πως το 2016 το παγκόσμιο ΑΕΠ θα ενισχυθεί κατά 0,4% έως 0,8%. Το κακό είναι, όμως, πως ακόμη και η πτώση του δομικού πληθωρισμού στην παγκόσμια οικονομία εξωθεί ανοδικά το κόστος του δανεισμού.
Και αυτό οφείλεται στην αδυναμία των κεντρικών τραπεζών: στις πλούσιες χώρες τα ονομαστικά επιτόκια βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα και δεν μπορούν να μειωθούν άλλο.
Η άλλη στρατηγική για τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής είναι η ποσοτική χαλάρωση ή η διόγκωση του ισολογισμού των αρχών νομισματικής πολιτικής. Το εργαλείο αυτό, που φαίνεται να έχει ήδη φθαρεί από την κατάχρηση, επιστρατεύεται πιεστικά στην Ευρωζώνη.
Ωστόσο η Τράπεζα της Ελβετίας έστρεψε απότομα την πλάτη στη μηχανή τυπώματος χρήματος και η Τράπεζα της Ιαπωνίας αρχίζει να δυσκολεύεται στη χρήση του. Τώρα που η κόπωση από την ποσοτική χαλάρωση αποδυναμώνει τις προσδοκίες των επενδυτών για τον μελλοντικό πληθωρισμό, οι επιχειρήσεις μπορεί να επιδείξουν ακόμη μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα στο να παραγγείλουν νέες μονάδες και μηχανολογικό εξοπλισμό.
Κόστος χρήματος
Αν φέτος δεν μειώσουν επιθετικά τα επιτόκια Κίνα και Ινδία και τα αυξήσουν οι ΗΠΑ, το κόστος του χρήματος με την προσαρμογή στον παγκόσμιο πληθωρισμό θα αυξηθεί περαιτέρω. Κάτι τέτοιο θα ήταν προβληματικό ιδιαιτέρως στην Ασία. Από την Κίνα μέχρι τη Νότια Κορέα, την Ταϊλάνδη και τη Μαλαισία, επιχειρήσεις και νοικοκυριά έχουν συσσωρεύσει τόσο χρέος τα τελευταία χρόνια ώστε έχουν περιορισμένες δυνατότητες να το αποπληρώσουν.
Αν ο αποπληθωρισμός οδηγήσει σε υψηλότερα επιτόκια προτού δώσει ώθηση στις καταναλωτικές δαπάνες και την αύξηση του ΑΕΠ, μπορεί να εξανεμισθούν τα κέρδη από το πλεόνασμα πετρελαίου.
Η αμερικανική παραγωγή σχιστολιθικού
Οι Αμερικανοί παραγωγοί σχιστολιθικού πετρελαίου δεν θα μειώσουν την παραγωγή τους αρκετά γρήγορα εφέτος, ώστε ο ΟΠΕΚ να αποφύγει τη μείωση παραγωγής, σύμφωνα με δημοσκόπηση του οικονομικού πρακτορείου ειδήσεων Bloomberg. Ποσοστό 49% των αναλυτών, χρηματιστών και επενδυτών, που πήραν μέρος στη δημοσκόπηση εκτίμησαν ότι οι χώρες-μέλη του ΟΠΕΚ θα αναγκαστούν να περιορίσουν τον στόχο της παραγωγής για το 2015.
Αντιθέτως το 34% των ερωτηθέντων εκτίμησε ότι θα είναι οι Αμερικανοί παραγωγοί αυτοί που δεν θα αντέξουν και θα αναγκαστούν να μειώσουν την παραγωγή με την ελπίδα ότι θα ανακάμψουν οι τιμές του πετρελαίου σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι βιώσιμη η επένδυσή τους.
Από όσους εκτίμησαν ότι ο ΟΠΕΚ θα μειώσει πρώτος την παραγωγή του, ποσοστό 58% θεωρεί πως αυτό θα συμβεί το δεύτερο εξάμηνο του 2015, ενώ ποσοστό 31% θεωρεί ότι η μείωση θα έρθει στη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2015.