Σε μια περίοδο όπου το ελληνογερμανικό πνεύμα φιλίας δοκιμάζεται από σύγχρονες εντάσεις και παλαιά πάθη, υπάρχουν πάντοτε άνθρωποι που μας υπενθυμίζουν με γλυκύτητα και αξιοπρέπεια ότι οι δύο λαοί δεν έχουν τόσο πολλά να χωρίσουν. Ο Bruno Gross, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Γκαίτε σε διεθνή κλίμακα, βρέθηκε στη χώρα μας το περασμένο Σαββατοκύριακο, για να μιλήσει στην εναρκτήρια εκδήλωση του πολιτιστικού ευρωπαϊκού προγράμματος Artecitya στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για ένα εγχείρημα που φέρνει κοντά οκτώ ευρωπαϊκές πόλεις με την πρόθεση να χρησιμοποιήσουν την τέχνη ως καταλύτη για την κοινωνική και πολιτική αλλαγή.
Γεννημένος το 1969, με σπουδές και περγαμηνές στις Θετικές Επιστήμες, ο Gross κατέλαβε αυτή τη σημαντική θέση το 2011 και έκτοτε, χάρις στα εκατοντάδες παραρτήματα του Γκαίτε σε όλο τον κόσμο, έχει αποκτήσει μια πραγματικά διεθνή εμπειρία στο επίπεδο των γραμμάτων αλλά και του πολιτισμού. Πιστεύει, άραγε, στη δύναμη της πολιτιστικής διπλωματίας; Θεωρεί ότι μπορεί να λειτουργήσει σαν συγκολλητική ουσία που θα γεφυρώσει τις ρωγμές σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Να τι απαντά: «Οπωσδήποτε τα τελευταία χρόνια οι Ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν υπάρχουν μόνο ο πολιτικός στίβος και η οικονομία, αλλά η κοινή μας ιστορία και οι αξίες μας, που θα μας οδηγήσουν σε μια αίσθηση συνανήκειν. Είναι απολύτως λογικό να υπάρχουν διαφορές και ορισμένες παρεξηγήσεις μεταξύ μας, όμως αυτό δεν πρέπει να μας πτοεί. Αντιθέτως, αυτές είναι το καύσιμο που θα μας ωθήσουν προς τα εμπρός, σε μια μη στερεοτυπική θεώρηση της Ευρώπης μέσα από ζύμωση και στοχασμό, όπου όλοι θα έχουν τη δική τους ξεχωριστή, ισότιμη θέση. Εχουμε μεγάλη ανάγκη να βρούμε τι μας ενώνει και να το επικοινωνήσουμε με δράσεις που ξεκινούν από τους ίδιους τους πολίτες και όχι από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία. Ας σκεφτούμε και κάτι ακόμα. Οταν μιλάμε για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σε διεθνές επίπεδο, σίγουρα δεν αναφερόμαστε σε ισοπέδωση της διαφορετικότητας και σε μια χοάνη που θα καταπιεί τα πάντα και θα βγάλει ένα ομογενοποιημένο αποτέλεσμα. Η Ευρώπη είναι ένα θαυμάσιο μωσαϊκό, ένα παλίμψηστο που έφερε κοντά όλους αυτούς τους λαούς, σε μια μεγάλη οικογένεια. Η πολιτιστική ταυτότητά μας είναι η περιουσία μας».
Πνεύμα συνεργασίας
Μπαίνω στον πειρασμό να κάνω μια δύσκολη ερώτηση. Αν η Αμερική διατρανώνει την οικονομική της ισχύ με «εξαγωγή» πολιτιστικών προϊόντων από χολιγουντιανές ταινίες ως έναν ολόκληρο τρόπο ζωής, η κραταιά Γερμανία δεν φαίνεται να πρωταγωνιστεί στον ίδιο τομέα. Γιατί; Ο Gross μας εξηγεί: «Ποτέ δεν δόθηκε έμφαση σε μια τέτοια πολιτική. Αντιθέτως, κυριάρχησε ένα πνεύμα συνεργασίας και σεβασμού του εταίρου, του ισότιμου διαλόγου. Ας πάρουμε ως παράδειγμα το Ινστιτούτο Γκαίτε. Σε καμιά διεθνή συνεργασία δεν θέλουμε να επιβάλουμε τις απόψεις μας, αλλά να ακούσουμε, να ανακαλύψουμε τον συνομιλητή μας, να διδαχθούμε από τη δική του εμπειρία. Μόνο έτσι μπορεί μια συνεργασία να είναι επικερδής και για τα δύο μέρη, αλλιώς πας απλώς να επιβληθείς. Αυτή η αντιμετώπιση έχει δρέψει θετικούς καρπούς και η διεθνής εικόνα της Γερμανίας είναι πολύ θετική στην υψήλιο».
Σε μια εποχή όπου η εικόνα της χώρας του είναι εκείνη της άτεγκτης και αυστηρής ευρωπαϊκής υπερδύναμης με το επιβάλλον στις άλλες χώρες, τι περιθώριο υπάρχει να προβάλλεται μια εναλλακτική οπτική; «Προσωπικά πιστεύω στην Ευρώπη των Ευρωπαίων. Αυτό είναι το σημαντικότερο κεφάλαιο της Γηραιάς Ηπείρου σήμερα, αυτό πρέπει να είναι το κυρίαρχο θέμα στην ατζέντα. Η Γερμανία δεν είναι μονοδιάστατη, έχει πολλά διαφορετικά πρόσωπα. Ορισμένες φορές σε περίοδο έντασης κυριαρχεί επικοινωνιακά μια πλευρά και οι άλλες εξαφανίζονται. Δυστυχώς, τα ΜΜΕ παίζουν συχνά πολύ αρνητικό ρόλο. Ομως η ιστορία της Ευρώπης είναι μια ιστορία συνύπαρξης που έχει παραγάγει κοινές αξίες».
Ο Gross αναφέρεται προφανώς στα πρόσφατα δραματικά γεγονότα του Παρισιού. Πώς σχολιάζει την αναβίωση του ναζισμού στην Ευρώπη μέσα από τη δημοτικότητα ορισμένων ακροδεξιών πολιτικών μορφωμάτων; «Στη Γερμανία, τουλάχιστον μετά την επίθεση, είχαμε τεράστιες διαδηλώσεις κατά της ισλαμοφοβίας και του μίσους, με γιγαντιαία συμμετοχή του κόσμου. Το περίεργο είναι ότι οι γερμανικές πόλεις όπου σημειώνονται υψηλοί δείκτες ρατσισμού είναι εκείνες που δεν έχουν τόσο υψηλό ποσοστό μεταναστών. Είμαι ένας φύσει αισιόδοξος άνθρωπος και πιστεύω ότι η Ευρώπη θα καταφέρει να τα βγάλει πέρα και σε αυτήν τη δύσκολη περίοδο. Υπάρχει μια υγιής βάση, σύγχρονη διανόηση και κοινή επιθυμία να πάμε όλοι μαζί μπροστά».