Η Ιφιγένεια Μαστρογιάννη έχει γράψει εξαιρετικά μυθιστορήματα για εφήβους: «Τα παιδιά του τελευταίου θρανίου, «Ο Πρίγκιπας με τα Κρίνα», «Χάρτινη αγκαλιά», «Το παραμύθι με τις ξεχασμένες λέξεις». Τα διαβάσαμε και μαγευτήκαμε. Και θελήσαμε να τη γνωρίσουμε καλύτερα…
Πώς θα παρουσιάζατε με μια μικρή ιστορία την ταυτότητά σας;
Ιφιγένεια Μαστρογιάννη: Σύμφωνα με τον Μάρκες¹, «η ζωή δεν είναι αυτή που έζησε κανείς, αλλά αυτή που θυμάται». Θυμάμαι λοιπόν τη μικρή πόλη όπου γεννήθηκα, την Πρέβεζα, που απαγκιάζει στο Ιόνιο και στα γαλήνια νερά του Αμβρακικού. Στολίδια της ο μυθικός
Αχέροντας, η ρωμαϊκή Νικόπολη, η αρχαία Κασσώπη, το Νεκρομαντείο, το Ζάλογγο, οι ζεστοί, φιλόξενοι άνθρωποί της. Σε τέτοιο τόπο είναι φυσικό τα παιδικά χρόνια να πλημμυρίζουν από τον πατροπαράδοτο λόγο των θρύλων. Οι κλειστές πόρτες και τα παράθυρα το χειμώνα ήταν το κατάλληλο σκηνικό για να μυηθούμε, όσοι μαζευόμασταν γύρω από τη φωτιά, στη γοητεία των παραμυθιών που μας έλεγε η γιαγιά ή η μάνα μας. Και η γοητεία των παρα-μυθιών βρίσκεται στον τρόπο που απο-καλύπτουν την εσωτερική μας φύση, τις ηθικές και πνευματικές μας ιδιότητες, με τις οποίες αναζητούμε το νόημα της ζωής. Θυμάμαι ακόμα πως η μαγεία των χρόνων εκείνων κόπηκε με το θάνατο της μητέρας μου, της Ναυσικάς. Ήταν 32 και πέθανε μ’ ένα θάνατο ανοιξιάτικο, γεμάτο λουλούδια. Η Μνήμη όμως και η Αγάπη κρατούν ζωντανούς μέσα μας τους αγαπημένους. Σαν να μην υπάρχει ο θάνατος.
Βρήκα καταφυγή στα βιβλία. Έγινα δασκάλα και πέρασα πολλά χρόνια της ζωής μου κοντά στους εφήβους. Μου δόθηκε η χάρη να δραπετεύω καθημερινά από τη φυλακή του εαυτού μου, να ξεχνώ τους προβληματισμούς μου και ελεύθερη να βλέπω τον κόσμο με τα δικά τους έκπληκτα μάτια, να αφουγκράζομαι την ψυχή τους, να αποδέχομαι την αλήθεια τους, να τους αναγνωρίζω. Αυτούς τους εφήβους που με σεβασμό και αγάπη έκλεισα στα βιβλία μου. Γράφοντας γυρίζω νοητά στην πόλη μου, για να ξαναβρώ τους μυστικούς ήσυχους δρόμους της, ν’ ακούσω τον σταθερό, αιώνιο σφυγμό της θάλασσας, το ήσυχο φύσημα του ευκαλύπτου στην άκρη του δρόμου, τα γνώριμα πρόσωπα των απλών ανθρώπων, που είναι μέρος της ύπαρξής μου.
Χαρίστε μας μια εικόνα, μια γεύση, ένα άκουσμα, ένα άγγιγμα και μια μυρωδιά από τα παιδικά σας χρόνια.
Ι. Μ.: Οι τεράστιες για τα παιδικά μάτια ρόδες των παϊτονιών² στο μαγαζί του πατέρα μου, το βουητό του ποταμιού το χειμώνα, το αδελφικό άγγιγμα των αγνώστων στη μάζωξη για το πρώτο αναστάσιμο φως, η υγρή μυρωδιά του φιλέματος που μαγειρευόταν σε κάθε σπίτι και για όλα τα παιδιά, στις γιορτές.
Σχολείο. Ας του «φτιάξουμε» ένα διαφορετικό πορτρέτο. Αν ήταν… τι θα ήταν;
Ι. Μ.: Χρώμα: Αχνό, εξωρεαλιστικό, του ουράνιου τόξου. Ρούχο: Λευκό, φρεσκοπλυμένο γιορτινό φόρεμα ή πουκάμισο που λάμπει στον ήλιο. Κτίριο: Παλιό αρχοντικό με κολόνες στην είσοδο και κούνια στον κήπο. Φαγητό: Ένα ωραίο σπιτικό λαδερό. Με πολλά ανάμεικτα και διαφορετικά λαχανικά. Παιχνίδι: Κουκλόσπιτο με ανακυκλώσιμα υλικά. Βιβλίο: Η «Καρδιά» του Αμίτσι.³ Μουσικό όργανο: Όμποε Έργο τέχνης: «Οι μικροί κατεργάρηδες» και το «Προστατεύοντας τους μαθητές» του Αντρέ Νταργκελάς.4 Καιρικό φαινόμενο: Μια ελαφριά φθινοπωρινή βροχή. Στοιχείο της φύσης: Αέρας.
Όταν διάβαζα «Τα παιδιά του τελευταίου θρανίου», αναρωτιόμουν: Τελικά υπάρχει σωτηρία στον πλανήτη… Εφηβεία;
Ι. Μ.: Στον πλανήτη των Εφήβων υπάρχει κίνηση, αμφισβήτηση, λαχτάρα για μια ζωή καλύτερη από αυτήν που τους καλούμε να ζήσουν. Σε τέτοιο κόσμο όλα στο τέλος σώζονται.
Τι συμβολίζει «Ο Πρίγκιπας με τα Κρίνα» για την εποχή του και για τη ζωή μας σήμερα;
Ι. Μ.: Τον φυσιοκρατικό χαρακτήρα του Μινωικού πολιτισμού. Ο ήρωας του βιβλίου προσφέρει στη θεά ό,τι πολυτιμότερο έχει. Έναν μικρό ταύρο, όχι χρυσάφι. Το στέμμα του δεν έχει διαμάντια, είναι στολισμένο με κρίνα. Πολλοί άνθρωποι σήμερα, ιδιαίτερα οι νέοι, έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται την Πλάνη πάνω στην οποία έχει στηριχτεί ο σημερινός πολιτισμός. Αρνούνται την καταναλωτική υστερία, το πάθος για δύναμη και εξουσία και αναζητούν την αρμονία της ζωής στη ζεστή παρουσία του Άλλου δίπλα τους, στην ασύγκριτη γοητεία της Φυσικής Καλοσύνης.
Tο βιβλίο σας «Χάρτινη αγκαλιά» είναι ένας υπέροχος ύμνος στην ομορφιά και τη δύναμη της φιλίας και της βιβλιοφιλίας. Αλλά (γιατί) είναι πάντα τόσο δύσκολο να κατανοήσουν οι καθηγητές τους μαθητές τους;
Ι. Μ.: Πολλές φορές, οι δάσκαλοι της Μέσης Εκπαίδευσης προσπαθούμε να διαφυλάξουμε το προκαθορισμένο μας κύρος από την αντίδραση, τη φυσική επαναστατικότητα ή και την απόρριψη των εφήβων, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε ένα επίπεδο αντιπαλότητας με το παιδί, κάτι που ακυρώνει την αξία της παιδευτικής πράξης. Έπειτα, το εκπαιδευτικό μας σύστημα δε δίνει στον μαθητή και στον δάσκαλο τον απαραίτητο χρόνο για να «γνωρίσουν» και να αναγνωρί-σουν ο ένας τον άλλο. Έχει κυρίως διεκπεραιωτικό χαρακτήρα.
Πώς νιώσατε όταν πήρατε στα χέρια σας «Το παραμύθι με τις ξεχασμένες λέξεις», σε εικονογράφηση της Φωτεινής Στεφανίδη;
Ι. Μ.: Η τέχνη της Φωτεινής Στεφανίδη ρίχνει το βάρος στην πνευματικότητα των μορφών. Με ιδιαίτερο μορφοπλα-στικό λεξιλόγιο εξαϋλώνει το υλικό και φανερώνει την ουσία, με τρόπο βαθύτατα ελεύθερο και εξομολογητικό. Όταν κράτησα στα χέρια μου το βιβλίο, ένιωσα πως η Φωτεινή πήγε πολύ πιο πέρα από εκεί που εγώ έβλεπα.
Ποιο είναι το όνειρό σας για το μέλλον της παιδείας στη χώρα μας; Με ποιους τρόπους μπορεί να βοηθήσει η λογοτεχνία;
Ι. Μ.: Να μη λησμονήσει τον θεμελιώδη στόχο της. Να βοηθήσει δηλαδή την ψυχή του παιδιού στην ολοκλήρωσή της. Σχετικά με τη συμβολή της λογοτεχνίας, είναι γνωστό πως τα θεμέλια που πάνω τους χτίζεται ένα βιβλίο για εφήβους είναι τα ανθρώπινα ιδανικά. Η ειρήνη, η δημοκρατία, η αλληλεγγύη, η ανεκτικότητα, η συνεργασία, η ανθρωπιά. Οι αξίες αυτές προσωποποιούνται στους ήρωες του βιβλίου που, όταν κινείται στο πλαίσιο μιας ποιοτικής αισθητικής και λογοτεχνικής λειτουργικότη τας, βοηθάει τους νέους να συνειδητοποιήσουν τα προβλήματα της κοινωνίας, τη θέση τους στο κοινωνικό σύνολο και το ρόλο που πραγματικά τους καταξιώνει.
Μικρό πορτρέτο
Η Ιφιγένεια Μαστρογιάννη σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έχει δημοσιεύσει διηγήματα και άρθρα παιδαγωγικού περιεχομένου σε εφημερίδες και περιοδικά. Το 1997 τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο Ιπεκτσί για την ποιητική της συλλογή «O ναός του καλοκαιριού».
Τα βιβλία της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Καλέντη.