«Επειτα από παράκληση ορισμένων πολύ ανήσυχων επαφών μου στην Αθήνα, είχα σκεφτεί σοβαρά το ενδεχόμενο να κάνω άμεσα έκκληση στον ελληνικό λαό εκ μέρους των Ευρωπαίων εταίρων του, σε ένα τηλεοπτικό μήνυμα. […] Τελικά, ακολουθώντας τη συμβουλή Ελλήνων ηγετών, αποφάσισα να μην το κάνω».
Με τις φράσεις αυτές, από το βιβλίο του «Η Ευρώπη στη θύελλα», που κυκλοφόρησε τον περασμένο Σεπτέμβριο στη χώρα μας, ο τέως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπέι αποκάλυψε μια άγνωστη πτυχή των έξι ταραγμένων εβδομάδων μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων του Μαΐου και του Ιουνίου του 2012. Η «Κ» αποκαλύπτει σήμερα το περιεχόμενο του μηνύματος αυτού που δεν μεταδόθηκε ποτέ.
Ο Βέλγος πολιτικός, από τους πιο φιλέλληνες του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου, σκόπευε να απευθυνθεί στον ελληνικό λαό «με αισθήματα απόλυτου σεβασμού αλλά και μεγάλης ευθύνης για το κοινό μας μέλλον» και να δώσει τη δική του εκδοχή για το διακύβευμα της 17ης Ιουνίου. Τότε, όπως και τώρα, η προοπτική εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη ήταν το κυρίαρχο θέμα παγκόσμια.
Ο κ. Βαν Ρομπέι θα ξεκινούσε την τηλεοπτική του έκκληση με την προσφώνηση «Ελληνίδες, Ελληνες» ― στα ελληνικά. Θα εξηγούσε τη λογική στην οποία βασίστηκε η μακρά πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης και θα αναφερόταν στο «κοινό σύστημα αξιών» που συνδέει τις ευρωπαϊκές χώρες. «Η δημοκρατία, η ελευθερία, η κοινωνική αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη, το κράτος δικαίου, η συναίνεση», θα έλεγε. «Ολες αυτές οι αξίες αποτελούν τη μεγάλη συνεισφορά της Ελλάδας στον σύγχρονο πολιτισμό και γι’ αυτό είμαστε ακόμα ευγνώμονες. Αυτός είναι ο λόγος που η απουσία της Ελλάδας απ’ αυτό το κοινό εγχείρημα ήταν και είναι αδιανόητη».
«Στην ίδια βάρκα»
Θα ακολουθούσε το γενικό σκεπτικό που τον ώθησε στο διάγγελμα: «Οταν μια ομάδα χωρών μοιράζεται ένα κοινό νόμισμα, το πρόβλημα κάθε χώρας γίνεται πολύ σύντομα κοινό πρόβλημα όλων. Ετσι γίνεται αυτονόητη η ανάγκη να αναζητούμε στα προβλήματά μας κοινές λύσεις. Αυτό δεν αναιρεί, φυσικά, το απόλυτο δικαίωμα κάθε λαού να επιλέγει την κυβέρνηση που επιθυμεί. Είναι όμως ξεκάθαρο ότι οι επιλογές κάθε χώρας έχουν επιπτώσεις που ξεπερνούν τα όριά της. Ο,τι αποφασίζει η Ελλάδα έχει επιπτώσεις και στα άλλα μέλη της Ευρωζώνης. […] Είμαστε στην ίδια βάρκα».
«Προ δύο ετών, η Ελλάδα, όταν διαπίστωσε ότι οι αγορές δεν ήταν πλέον πρόθυμες να τη δανείσουν, ζήτησε, όπως ήταν φυσικό, τη βοήθεια των εταίρων της», θα συνέχιζε ο κ. Βαν Ρομπέι, φτάνοντας στην καρδιά του ζητήματος. «Οι Ευρωπαίοι πολίτες και φορολογούμενοι, παρά τις δικές τους δυσκολίες, αποφάσισαν ότι έπρεπε να στηρίξουν τον λαό της Ελλάδας σε αυτή τη δύσκολη στιγμή. Ακόμα κι αυτοί των οποίων οι χώρες είναι φτωχότερες από την Ελλάδα. Οπως είναι όμως φυσικό επιθυμούν να δουν την υποστήριξή τους να έχει αποτελέσματα και να δημιουργεί προοπτικές. Τα προβλήματα που οδήγησαν την Ελλάδα σ’ αυτή την κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά. Η χώρα σας δεσμεύτηκε να αντιμετωπίσει τις αιτίες τις κρίσης και να υιοθετήσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται ώστε να μπορέσει στο μέλλον να σταθεί ξανά στα δικά της πόδια. Αυτή η δέσμευση αποτυπώνεται σε ένα πρόγραμμα το οποίο εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιό σας. Αποτελεί την άλλη όψη του νομίσματος του δανείου που δόθηκε στην Ελλάδα από τους 16 εταίρους της ύστερα από θετική ψήφο των Κοινοβουλίων τους».
Θα αναγνώριζε ότι η εφαρμογή των μέτρων «είναι επώδυνη» και ότι το πρόγραμμα έπρεπε να συμπληρωθεί με πολιτικές «που δημιουργούν δουλειές και ενισχύουν την οικονομική ανάπτυξη». Αλλά θα τόνιζε εκ νέου ότι «δημοκρατία σημαίνει […] να καταλήγουμε σε συμφωνίες και να τις σεβόμαστε». Και θα κατέληγε: «Γνωρίζουμε και εκτιμούμε το γεγονός ότι για τη συντριπτική σας πλειοψηφία η επιλογή να συμμετέχετε στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη θεωρείται αυτονόητη. Εκ μέρους όλων των Ευρωπαίων εταίρων, σας διαβεβαιώνω ότι και εμείς θεωρούμε αυτονόητο το ότι ανήκετε στην κοινή μας οικογένεια.
Ελπίζουμε ειλικρινά ότι η ψήφος σας θα επιβεβαιώσει αυτή την επιλογή και όλα όσα σημαίνει αυτό, ώστε να γίνει η Ελλάδα και πάλι ισχυρή και αυτοδύναμη.
»Η Ευρώπη μπορεί να είναι ισχυρή μόνο όταν όλα τα μέλη της είναι ισχυρά. Η Ελλάδα είναι ένα μεγάλο ευρωπαϊκό έθνος προς το οποίο τρέφουμε μεγάλο σεβασμό. Θα καλωσορίσουμε την κυβέρνηση που θα επιλέξετε, με βαθύ σεβασμό, με την πεποίθηση ότι θα αντιμετωπίσει εμάς τους Ευρωπαίους εταίρους με παρόμοιο τρόπο».
Ποιος το σταμάτησε
Καταλυτικός παράγοντας για τη μη εκφώνηση του διαγγέλματος από τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ήταν ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός της Ελλάδας, Παναγιώτης Πικραμμένος. Οπως αφηγείται ο κ. Πικραμμένος στην «Κ», ενημερώθηκε μέσω της μόνιμης αντιπροσωπείας της Ελλάδας στις Βρυξέλλες ότι ο κ. Βαν Ρομπέι σκόπευε να εκφωνήσει διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό και μάλιστα ότι είχαν γίνει οι απαραίτητες συνεννοήσεις με τηλεοπτικό συνεργείο. O τότε πρωθυπουργός, όπως θυμάται, προβληματίστηκε με την είδηση, δεδομένης της κρίσιμης συγκυρίας και της τεταμένης προεκλογικής ατμόσφαιρας στη χώρα. Κατόπιν διαβουλεύσεων με στενούς του συνεργάτες –κυρίως τον διευθυντή του διπλωματικού του γραφείου Δ. Παρασκευόπουλο– αποφάσισε να καλέσει τον κ. Βαν Ρομπέι στο τηλέφωνο και να του ζητήσει να δει το περιεχόμενο του διαγγέλματος. Ο τελευταίος δέχθηκε πρόθυμα και έστειλε το κείμενο.
«Ηταν ένα κείμενο φιλελληνικό, με τις καλύτερες των προθέσεων», λέει ο κ. Πικραμμένος. «Θεωρούσα όμως ότι, στο κλίμα των ημερών, θα εκλαμβανόταν ως παρέμβαση στην προεκλογική εκστρατεία». Σε δεύτερο τηλεφώνημα την ίδια ημέρα, αφού επαίνεσε το περιεχόμενο του μηνύματος, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός μετέφερε τις ανησυχίες αυτές στον κ. Βαν Ρομπέι. Ο Βέλγος αποδέχθηκε την εκτίμηση του κ. Πικραμμένου και δεν προχώρησε στο διάγγελμα.