Ας μεταφερθούμε στη δεκαετία του ’80, μια εποχή που για όσους την έζησαν και έχουν παιδικές αναμνήσεις αποπνέει μια νοσταλγία για διάφορους λόγους.
Αλλες εποχές, άλλες συνήθειες για τους γονείς και άλλα… παιχνίδια για τα παιδιά! Οταν αναφερόμαστε σε παιχνίδια εκείνης της περιόδου, εννοούμε, κυρίως, τις δύο μεγαλύτερες παιχνιδοβιομηχανίες της Ελλάδας, την El Greco και τη LYRA, που παρήγαγαν στην Ελλάδα τα πιο διάσημα παιχνίδια έως τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και έδιναν δουλειά σε πολλούς εργαζομένους. Βέβαια, συνολικά δραστηριοποιούνταν 30-40 ελληνικές επιχειρήσεις παραγωγής παιχνιδιών στην Ελλάδα, στις οποίες απασχολούνταν εκατοντάδες άτομα.
Τι απέγιναν αυτές οι εταιρείες; Οι μικρότερες δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό από τα εισαγόμενα παιχνίδια, περισσότερο τα κινεζικά και τελικά διέκοψαν την παραγωγή τους. Επειτα από πυρκαγιά στο εργοστάσιό της στην Ανω Γλυφάδα η El Greco διέθετε πλέον μόνο την παραγωγική μονάδα στη Ζάκυνθο και παρά τις προσπάθειες της οικογένειας Βακάκη εξαγοράστηκε από την πολυεθνική Hasbro το 1990. H LYRA, που συνεργαζόταν πρωτίστως με γερμανικές εταιρείες (π.χ. Playmobil), λειτούργησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90.
Η αιτία για το κλείσιμο των ελληνικών βιομηχανιών παιχνιδιών ήταν ο ανταγωνισμός που επέφερε η μαζική εισαγωγή φθηνών παιχνιδιών, βασικά από την Κίνα. Τα ελληνικά παιχνίδια κατασκευάζονταν με αυξημένο κόστος παραγωγής λόγω των εργατικών χεριών που μεσολαβούσαν, τα οποία βελτίωναν την ποιότητα αλλά και το κόστος παραγωγής. Ετσι οι ελληνικές εταιρείες αποτέλεσαν εύκολη «λεία» για τις πολυεθνικές και τα εισαγόμενα, φθηνότερα παιχνίδια. Οι ελληνικές παιχνιδοβιομηχανίες συνιστούν μια μελέτη περίπτωσης στον γενικό κανόνα. Η αποβιομηχάνιση στην Ελλάδα παρατηρήθηκε, δυστυχώς, σε όλους τους κλάδους π.χ. κλωστοϋφαντουργία, χαρτοβιομηχανία, οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, αυτοκινητοβιομηχανία κ.τ.λ. Οι πολιτικές ηγεσίες δεν στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων, γιατί δεν έλαβαν προληπτικά μέτρα για να θωρακίσουν την ελληνική βιομηχανική παραγωγή. Δεν εξορθολογικοποίησαν και δεν προστάτεψαν την εγχώρια παραγωγή, διότι έδωσαν απλόχερα δάνεια σε προβληματικές επιχειρήσεις και δεν παρείχαν έγκαιρα επενδυτικά και φορολογικά κίνητρα, ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι εισαγωγές προϊόντων από τρίτες χώρες.
Συνοψίζοντας, θα υπογράμμιζα πως με λαθεμένες πολιτικές, παραλείψεις, με απουσία στρατηγικής και καταλήστευση του δημόσιου χρήματος ήταν αναπόφευκτο να αποτελματωθούν ορισμένοι καίριοι κλάδοι υψηλής προστιθέμενης αξίας της ελληνικής βιομηχανίας και τελικά να εξαφανιστούν κάποια μάρκες (brands) που προωθούσαν το made in Greece και διαφήμιζαν την Ελλάδα στο εξωτερικό έχοντας σημαντικές εξαγωγικές επιδόσεις.
Χωρίς ισχυρή βιομηχανική παραγωγή η χώρα μας βρέθηκε στο «μάτι του κυκλώνα» της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους που ξέσπασε τα τελευταία χρόνια και απώλεσε ένα σημαντικό πλεονέκτημα που θα συντελούσε σε πιο περιορισμένη μείωση των θέσεων εργασίας και σε μια πιο «ελεγχόμενη» οικονομική ύφεση στην τρέχουσα κρίση. Η Ιταλία και η Ισπανία, για παράδειγμα, που έχουν υψηλό δημόσιο χρέος και ποικίλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, διαπραγματεύονται από ισχυρότερη θέση με την Ευρωπαϊκή Ενωση και με διεθνείς οργανισμούς για την επίλυση αυτών των θεμάτων. Αυτό οφείλεται, ώς ένα βαθμό, και στη διευρυμένη παραγωγική βάση και, σαφώς, στην πιο οργανωμένη και μεγαλύτερη σε αξία και όγκο παραγωγή που διαθέτουν αυτές οι χώρες σε σύγκριση με την Ελλάδα.
Και ένα ερώτημα: Ποιος λογοδότησε μέχρι σήμερα για την αποβιομηχάνιση της χώρας;
* Οικονομολόγος, διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου.