Δεκάδες ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια σε όλο τον πλανήτη προσπαθούν να βρουν αποτελεσματικές θεραπείες για τη νόσο του Πάρκινσον, μια ασθένεια που μετράει 7-10 εκατομμύρια κρούσματα παγκοσμίως, στην πλειονότητά τους ανθρώπους άνω των 65 ετών.
Μέχρι όμως να βρεθεί η οριστική θεραπεία, η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει ώστε να βελτιωθεί σημαντικά η ποιότητα ζωής όσων πάσχουν από Πάρκινσον, δίνοντας τη δυνατότητα να αξιοποιηθούν καλύτερα τα υπάρχοντα φάρμακα που αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα της νόσου, δηλαδή κινητικές διαταραχές όπως τρέμουλο ή βραδυκινησία.
Σε αυτό στοχεύει το ηλεκτρονικό σύστημα της Μονάδας Ιατρικής Τεχνολογίας και Ευφυών Πληροφοριακών Συστημάτων (MedLab) στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Εμπνευστής του συστήματος είναι ο Δημήτρης Φωτιάδης, διευθυντής της μονάδας και καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Επιστήμης Υλικών, ενώ αναμένεται να κυκλοφορήσει στην αγορά το καλοκαίρι του 2016, σε τιμή που θα κινείται στα 250-450 ευρώ. «Η “καρδιά” του θα είναι 5 μικροί αισθητήρες που θα φοράει ο ασθενής στο σώμα του και οι οποίοι θα καταγράφουν τον τρόπο που κινείται, ακολουθώντας κανονικά τις καθημερινές του δραστηριότητες», λέει στην «Κ» ο κ. Φωτιάδης.
Ασύρματη επικοινωνία
Τα δεδομένα θα αναλύονται από ειδικό λογισμικό και θα στέλνονται ασύρματα στον γιατρό, ο οποίος θα παρακολουθεί από απόσταση συνεχώς την κατάσταση του αρρώστου. «Επομένως, στην επόμενη επίσκεψη στο ιατρείο, ο νευρολόγος θα έχει ξεκάθαρη εικόνα για το αν υπήρξαν συμπτώματα στο διάστημα που μεσολάβησε.
Κάτι που σημαίνει πως θα έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει τις δόσεις των φαρμάκων πολύ πιο αποτελεσματικά απ’ ό,τι σήμερα», συμπληρώνει.
Υπολογίζεται πως περίπου το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού άνω των 65 ετών πάσχει από Πάρκινσον. Η νευροεκφυλιστική πάθηση οφείλεται στην καταστροφή των νευρικών κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που παίζει σημαντικό ρόλο στην κίνηση του ανθρώπινου σώματος. Αυτό που κάνουν τα φάρμακα είναι να αναπληρώνουν τη χαμένη ντοπαμίνη, περιορίζοντας έτσι τα κινητικά προβλήματα.
Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου μειώνεται η δράση τους, με συνέπεια ο γιατρός να πρέπει να τροποποιήσει τις δόσεις, για να παραμείνει αποτελεσματική η αγωγή.
«Γι’ αυτό τον σκοπό, μέχρι σήμερα ο νευρολόγος χρησιμοποιεί την εξέταση στο ιατρείο, κατά τη διάρκεια της οποίας όμως είναι πιθανό να μην εκδηλωθούν τα συμπτώματα. Η μόνη εναλλακτική λύση, που βέβαια δεν είναι αξιόπιστη, είναι να βασισθεί στο ημερολόγιο που κρατά ο ίδιος ο άρρωστος ή στις περιγραφές των συγγενών του», προσθέτει ο καθηγητής. Αντίθετα, οι πέντε αισθητήρες, οι οποίοι θα δένονται με λουράκια στα χέρια, στα πόδια και στο στήθος, θα καταγράφουν συνεχώς και με ακρίβεια τις κινήσεις του σώματος.
Ο ασθενής θα συνδέει το βράδυ τους αισθητήρες σε μια ειδική βάση, για να επαναφορτισθούν. Στη βάση αυτή θα υπάρχει ένα tablet, όπου ειδικοί αλγόριθμοι θα επεξεργάζονται τα δεδομένα, για να προσδιορίσουν αν εμφανίσθηκαν συμπτώματα και ποια. Μόλις ολοκληρωθεί η ανάλυση, το tablet θα στέλνει την αναφορά στον γιατρό, παρέχοντάς του έτσι μια καθημερινή και αντικειμενική αξιολόγηση της κινητικότητας.
Στο tablet, ο ασθενής ή όποιος τον φροντίζει θα συμπληρώνει καθημερινά κι ένα ερωτηματολόγιο, με αποδέκτη πάλι τον γιατρό και ερωτήσεις για το τι έφαγε και πότε, ποιες ώρες πήρε τα φάρμακά του ή για την ποιότητα του ύπνου του. «Συνεπώς, με τη βοήθεια όλων αυτών των πληροφοριών, ο νευρολόγος θα εκτιμά πλέον καλύτερα αν χρειάζεται ή όχι να αλλάξει τη θεραπεία», σημειώνει ο διευθυντής του MedLab.
Το σύστημα πήρε «σάρκα και οστά» χάρις στο πρόγραμμα Perform, που υπέβαλε το MedLab στην Ε.Ε. Στο πλαίσιό του, οι Ελληνες επιστήμονες συνεργάσθηκαν με ειδικούς στο Πάρκινσον και ερευνητές από την Ιταλία, την Ισπανία, την Κύπρο, τη Βρετανία και την Πολωνία, για την ανάπτυξη του hardware και του λογισμικού. «Επίσης, μπορέσαμε να ελέγξουμε τη λειτουργία των αλγορίθμων με μια μελέτη σε 90 ασθενείς, που έδειξε πως η ακρίβειά τους ξεπερνά το 90%».
Η πλατφόρμα βραβεύτηκε το 2010 στο ετήσιο διεθνές συνέδριο pHealth ως η πιο καινοτόμος βιοϊατρική εφαρμογή, ενώ συμπεριλήφθηκε στους φιναλίστ του 1ου διαγωνισμού «Η Ελλάδα Καινοτομεί» του ΣΕΒ και της Eurobank. Πιο πρόσφατα, μελέτη σε 32 εθελοντές έδειξε πως η χρήση της περιόρισε την εμφάνιση συμπτωμάτων, μειώνοντας και τις επισκέψεις στον γιατρό. «Με δεδομένο ότι βρισκόμαστε ήδη σε προχωρημένες συζητήσεις για την εμπορική της αξιοποίηση, ελπίζουμε ότι σε μερικούς μήνες θα ξεκινήσουμε ακόμη δύο μελέτες, αλλά και τις διαδικασίες για την πιστοποίησή της», καταλήγει ο καθηγητής.
Ενα «έξυπνο κουτί» θα ενημερώνει για τις δόσεις των φαρμάκων
Πριν καν κυκλοφορήσει στην αγορά η πλατφόρμα για την παρακολούθηση των ασθενών με Πάρκινσον, η Μονάδα Ιατρικής Τεχνολογίας και Ευφυών Πληροφοριακών Συστημάτων (MedLab) στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ετοιμάζει την επόμενη, βελτιωμένη εκδοχή της. «Για την επόμενη “γενιά” της πλατφόρμας συνεργαζόμαστε πάλι με επιστημονικές ομάδες από την Ευρώπη, μέσα από ένα νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το PD manager. Αυτή τη φορά, θέλουμε οι ασθενείς να παρακολουθούνται και το βράδυ, γι’ αυτό και ετοιμάζουμε έναν σένσορα για την καταγραφή δεδομένων κατά τη διάρκεια του ύπνου», επισημαίνει ο κ. Φωτιάδης, διευθυντής του MedLab. Επιπλέον, θα υπάρχει ένα «έξυπνο» κουτί για τα φάρμακα, το οποίο θα ειδοποιεί τον ασθενή αν ξεχάσει κάποια δόση.
Στόχος είναι, επίσης, ο άρρωστος να έχει μεγαλύτερη ελευθερία στη ζωή του έξω από το σπίτι. Ετσι, τα δεδομένα από τους αισθητήρες θα συγκεντρώνονται σ’ ένα smartphone, το οποίο θα μπορεί να έχει συνεχώς μαζί του. «Παράλληλα, θα κάνουμε το σύστημα ακόμη πιο εύχρηστο, αφού οι τέσσερις από τους πέντε αισθητήρες που φοριούνται στο σώμα θα αντικατασταθούν από μία “έξυπνη” σόλα, με την οποία θα ανιχνεύονται τυχόν προβλήματα στην ισορροπία ή στο περπάτημα», αναφέρει ο επικεφαλής της Μονάδας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Οπως προσθέτει, εκτός από τον νευρολόγο, στην εξέλιξή του το σύστημα θα ενημερώνει και όσους ακόμη ειδικούς εμπλέκονται στη θεραπεία του (π.χ. τον φυσικοθεραπευτή ή τον διαιτολόγο), αλλά κι εκείνον που έχει αναλάβει τη φροντίδα του –δηλαδή τον συγγενή ή τη νοσοκόμα. «Ετσι, ο συγγενής θα νιώθει πιο ασφαλής όταν βρίσκεται μακριά από τον ασθενή και πιο σίγουρος για το πότε ο άνθρωπος που φροντίζει χρειάζεται να επισκεφθεί τον γιατρό» καταλήγει ο κ. Φωτιάδης.