ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΙΡΟΣ
Διαλέξεις αθλιότητας
σκηνοθ: Θανάσης Παπαγεωργίου
θέατρο: Θέατρο Τέχνης (Υπόγειο)
ΙΟΛΗ ΑΝΔΡΕΑΔΗ
Αρτό/Βαν Γκογκ, avec un pistolet
σκηνοθ: Ιόλη Ανδρεάδη
θέατρο: Σημείο
Πολιτικός που καταχράστηκε δημόσιο χρήμα δικάστηκε και φυλακίστηκε, δίνει αποφυλακιζόμενος διαλέξεις για βιοπορισμό αλλά και για να εξηγήσει τους λόγους της πράξης του. Ο συγγραφέας Γιάννης Τσίρος επεκτείνει το: «μαζί τα φάγαμε» σε περίπου: «μαζί τα κλέψαμε». Μπαίνει μάλιστα τόσο βαθιά στον φαύλο κύκλο της φαύλης πολιτείας, που δημιουργεί φαύλη κοινωνία, που με τη σειρά της εκλέγει (υστερόβουλα) φαύλη πολιτεία (ώστε να βολεύεται ες αεί), που ο θεατής-ακροατής αρχίζει να τα χάνει. Αμφιβάλλει «για το άδικο του πολιτικού και το δίκιο του πολίτη». Εκεί άλλωστε βρίσκεται και η δύναμη του συγγραφέα της διάλεξης. Στην ύπουλη επιχειρηματολογία και υποδόρια συναισθηματική ρητορεία του επιτήδειου πολιτικάντη – κομμάτι του «λαού», που καταφέρνει να θέσει σε αμφιβολία πως το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι, αλλά ταυτόχρονα σπέρνει και την ταραχή της λαϊκής ευθύνης, που εσκεμμένα δεν καθάρισε… το ψάρι.
Η σπουδή του Θανάση Παπαγεωργίου πάνω στο γνώριμο στερεότυπο του φαύλου πολιτικού κι ατσίδα που επιπλέει σε όλα τα νερά, προσθέτει «γραφή» στον ήδη πολυσήμαντο μονόλογο του Τσίρου. Η άνεση, η απαράμιλλη γλώσσα του σώματός του, η ευρηματικότητα των χειρονομιών και των κύκλων συνήθειας ενός πρώην εγκλείστου στον ελάχιστο χώρο γύρω από το τραπέζι με το χειρόγραφο, τα ανεπαίσθητα τικ, οι μηχανορραφίες των σεμνών θεατρινισμών, των παρακάμψεων, των σιωπών του δεν περιγράφονται. Ολα γραμμένα στο πετσί, στα ρούχα, στους ρυθμούς, στις στάσεις, στις εκφράσεις του. Ο Παπαγεωργίου συνοψίζει μέσα από τον μεγαλειώδη χειρισμό αυτού του μονολόγου όχι μόνο την ουσία της υποκριτικής ωριμότητας κι εμπνευσμένης χρήσης των μέσων του αλλά και τη διμέτωπη (τουλάχιστον) ουσία του πολιτικοκοινωνικού μας δράματος.
Ευχής έργο η επανάληψη αυτής της ωριαίας σκηνικής «διάλεξης» και σε άλλους χώρους μετά τη συνεργασία Θεάτρου Τέχνης – Στοάς και την πρώτη της παρουσίαση στο Υπόγειο για δέκα μόλις παραστάσεις.
Συγκατοίκηση «καταραμένων»
Η ιδέα –πρωτότυπη ή όχι– της έως πρότινος ξενιτεμένης, νέας σκηνοθέτιδας Ιόλης Ανδρεάδη να χρησιμοποιήσει σκηνικά, ως διάλεξη, το δοκίμιο του Αντονέν Αρτό στο οποίο ο συγγραφέας και ακραία πρωτοπόρος θεωρητικός καταγγέλλει την κοινωνία ταυτιζόμενος με τον βασανισμένο, αυτόχειρα ζωγράφο Βίνσεντ Βαν Γκογκ ένα χρόνο πριν από τον δικό του, προβληματικό θάνατο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Μπορεί η «συγκατοίκηση» δύο καταραμένων σε έναν μονόλογο να προϋποθέτει περισσότερες γνώσεις για την ιδιοφυΐα τους απ’ όσες εκπορεύονται από τη δραματουργική σκηνοθετική και υποκριτική προσέγγιση, όμως ενδεχόμενη απουσία τους δεν αποτελεί πρόβλημα πρόσληψης ή κατανόησης του δύσκολου εγχειρήματος.
Ο Αρτό, εμπνευστής του Θεάτρου της Σκληρότητας, τοξικομανής (έπειτα από θεραπείες οπίου) με συχνές κρίσεις παράνοιας, δίνει μια διάλεξη στο Παρίσι ύστερα από εννέα χρόνια εγκλεισμού σε άσυλα, δεκάδες ηλεκτροσόκ και φαρμακευτικές αγωγές. Η διάλεξη είναι φανταστική, όμως βασίζεται στο τελευταίο κείμενο του Αρτό που δημοσιεύτηκε το 1947 με τίτλο: «Βαν Γκογκ, ο αυτόχειρας της κοινωνίας». Ο μονόλογος της Ιόλης Ανδρεάδη βασίζεται ακόμα στην αλληλογραφία του ζωγράφου με τον αδελφό και προστάτη του, Τεό, όπως και με τον άσπονδο φίλο του, Γκογκέν. Καταγγέλλει όσους μη μπορώντας να κατανοήσουν διαφορετικότητα και ιδιοφυΐα, προτιμούν να τις εξοστρακίζουν από τέχνη και κοινωνία. Θεωρεί αυτουργούς τους κριτικούς και τους ψυχιάτρους όπως τον γιατρό και συλλέκτη Πολ Γκασέ, που κουράριζε τον Βαν Γκογκ στο Οβέρς μέχρι τη νύχτα της 23ης Ιουλίου 1890 όταν αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος πριν κλείσει τα 37 του.
Παρά τις διαφαινόμενες προθέσεις και τα μελετημένα ευρήματα, φοβάμαι πως σύνθεση, σκηνοθεσία, διδασκαλία δεν κατόρθωσαν να μπολιάσουν με το απαιτούμενο πυρετικό πάθος, την κατασταλμένη μανία και την τερματική απόγνωση το θεατροποιημένο ντοκουμέντο. Οι φιλότιμες προσπάθειες του καλού ηθοποιού Γιάννη Παπαζήση να φτεροκοπήσει με τις πληγωμένες φτερούγες και των δύο μεγάλων μοναχικών δεν μπόρεσαν να τον πάνε πιο πέρα από τις γραμμές που τραβούσε με κιμωλία κι αξιοθαύμαστη σταθερότητα στο δάπεδο της σκηνής.