Ξεκινώ αυτοκριτικά: γνώριζα τον Γιώργο Μανιώτη κυρίως από τη συγγραφική διαδρομή του και αγνοούσα τη μεγάλη, προτέρα και διαρκή παρουσία του στον χώρο του θεάτρου. Από τη θέση του συγγραφέα πάντα.
Εχει γράψει έως σήμερα 90 (ναι, ενενήντα) θεατρικά έργα! Και από αυτά, περίπου τα 25 έχουν ανεβεί σε ελληνικές θεατρικές σκηνές. Στο Εθνικό, στο ΚΘΒΕ, στο θέατρο του Δημήτρη Ποταμίτη και του Λεωνίδα Τριβιζά… Από τη θέση του σκηνοθέτη η πρώτη φορά είναι αυτή φέτος, στο Εθνικό Θέατρο, στις «Ευτυχισμένες μέρες» του Μπέκετ, με μια διαφορετική Σοφία Φιλιππίδου στον ρόλο της Γουίνι.
Συναντηθήκαμε με τον Γιώργο Μανιώτη λίγο μετά την πρεμιέρα της παράστασης στο Μικρό REX και ήταν σαν να μου χάρισε μια μικρή διάλεξη για τον Μπέκετ πρωτίστως. Πρώτη ερώτηση ήταν πώς προέκυψε η
σκηνοθεσία.
«Ολους τους μεγάλους συγγραφείς τούς έχω μελετήσει πολύ. Και θέλω μερικές φορές να δώσω την πραγματική εικόνα των συγγραφέων, που δεν τη βλέπω στις σύγχρονες σκηνοθετικές προσπάθειες. Ειδικά για τον Μπέκετ, που πολύ θεωρούν ότι κάνει ένα θέατρο παράλογο. Ο Μπέκετ ιδίως σήμερα έχει καταντήσει ρεαλισμός. Μελετώντας τον, γιατί τον μελετώ από πολύ μικρός, κατάλαβα το εξής: οι “Ευτυχισμένες ημέρες” είναι μια σύνθεση από τις μεγαλύτερες στιγμές της αγγλοσαξονικής ποίησης. Η αγγλοσαξονική ποίηση μιλάει με φράσεις της καθημερινότητας, στις οποίες δίνει βαθύτατο απόηχο. Και κάτι που φαίνεται ρεαλιστικό, έχει ένα σωρό συμβολισμούς από πίσω. Αυτό ήθελα να δώσω. Ηθελα να δείξω στο κοινό ότι ο Μπέκετ είναι κατανοητός».
Η ματιά του Γιώργου Μανιώτη στην παράσταση ήταν πιο σπαρακτική απ’ ό,τι συνήθως έχουμε μάθει να βλέπουμε στο ανέβασμα της παράστασης. Ο Γιώργος Μανιώτης εξηγεί ότι με τον τρόπο που παρουσιάζεται το έργο, με περισσότερο χιούμορ συνήθως, δεν «δικαιολογείται ο παραληρηματικός λόγος. Αυτός δημιουργείται, τόσο στους θεατρικούς ήρωες όσο και στη ζωή, όταν φτάνουμε στα άκρα, στα όριά μας. Οταν είμαστε μετέωροι μεταξύ υπάρξεως και θανάτου, τότε δικαιολογείται ο παραληρηματικός λόγος. Και αυτομάτως δημιουργείται μια δραματική κατάσταση».
Ο Γιώργος Μανιώτης ζήτησε από τη Σοφία Φιλιππίδου –μια ηθοποιό με βαθιά παιδεία και με γνώση πολλών γλωσσών– να κάνει τη μετάφραση του έργου. «Και είναι σπουδαία μετάφραση. Ξέρετε η Σοφία δεν ιδιωτεύει.
Την ενδιαφέρει η τύχη των ανθρώπων. Είναι ένας άνθρωπος που αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις των έργων. Και από τη στιγμή που το μετέφρασε κατανόησε το πρόβλημά του και δεν είχε καμία εσωτερική αντίθεση».
Υπήρξε κάποια στιγμή διαφοροποίηση στις πρόβες; «Οχι, ακολούθησε κατά γράμμα τη δική μου άποψη. Σαν καλή μαθήτρια. Φράση φράση, αναπνοή με αναπνοή. Επίσης τηρεί και κατανοεί το νόημα των παύσεων του Μπέκετ και τους δίνει νόημα».
Του επισημαίνω ότι στην πρεμιέρα η Σοφία Φιλιππίδου έμοιαζε να έχει πολύ άγχος στο πρώτο μέρος, ενώ στο δεύτερο μέρος ήταν πιο λυμένη. «Για το δεύτερο μέρος φταίει το… κάθαρμα ο Μπέκετ!» λέει. «Γιατί δεν γίνεται να μη λυθεί από τη θέση του ο ηθοποιός. Εχει μόνο το κεφάλι του, και μπορεί να κινήσει μόνο τα μάτια του. Ετσι ο ηθοποιός κάθεται στην ηλεκτρική καρέκλα και βγάζει τον καλύτερο εαυτό του. Πιστεύω ότι αυτή η παράσταση είναι ένα μεταίχμιο στην καριέρα της και νομίζω ότι από δω και πέρα πρέπει να κάνει όλους τους μεγάλους ρόλους που ονειρεύεται. Ξέρετε, ο ηθοποιός που είναι κωμικός μπορεί να ερμηνεύσει τέλεια τους δραματικούς ρόλους».
Θέατρο ή λογοτεχνία
Ο Γιώργος Μανιώτης μου εξηγεί τον «διχασμό» του με το θέατρο και τη λογοτεχνία. «Το θέατρο είναι σαν μια ερωτική συνεύρεση σ’ ένα κλειστό δωμάτιο. Το μυθιστόρημα είναι ένας περίπατος στην κοινωνία. Στο θέατρο πρέπει να συμπτήξεις τον χρόνο, και σου αποκαλύπτει πράγματα μέσα από τις τεχνικές του. Στα βιβλία έχεις άπλετο χώρο και χρόνο και έχεις την όλη εικόνα. Οι περιορισμοί του θεάτρου, βέβαια, είναι και μια απέραντη ελευθερία. Ενώ στη λογοτεχνία είσαι μέσα σ’ ένα ποτάμι που ρέει και βλέπεις όλη τη θέα».
Ο Γιώργος Μανιώτης έχει σπουδάσει νομικά, ξεκίνησε με ποίηση, με ψευδώνυμο Ιωάννης Στάμου, και αμέσως μετά πέρασε στη θεατρική γραφή. Τα πιο γνωστά του είναι το «Ματς» και ο «Λάκκος της αμαρτίας», που θα παρουσιαστεί και φέτος στο Εθνικό Θέατρο. Ηταν μια γόνιμη συζήτηση που είχε και πολλές θύμησες ανάμεσα. Για ανθρώπους και παραστάσεις.