Ποια εικόνα κουβαλάς από έναν τόπο που σε φιλοξένησε; Πώς χτίζεις το υλικό της μνήμης και τα φωτογραφικά-αναμνηστικά τεκμήρια για να δημιουργήσεις μια νέα καταγραφική αναπαράσταση του τόπου και της εμπειρίας; Στην περίπτωση του εικαστικού καλλιτέχνη Θόδωρου Ζαφειρόπουλου, φτάνει να σε περικυκλώσουν οι εικόνες της Νορβηγίας, είτε σε βίντεο και σχέδια, είτε σε επεξεργασμένες φωτογραφίες, για να αντιληφθείς τις ποικίλες εκθεσιακές εκδοχές που σχηματίζουν τα έργα με αναφορές στις έννοιες του χώρου και της τοπιογραφίας έναντι του χρόνου και της Ιστορίας.
Σε δύο χώρους
Τις συμπυκνώνει, στην τρίτη και τέταρτη εκδοχή ενός ευρύτερου πρότζεκτ, όπου αναπτύσσονται ταυτόχρονα σε δύο χώρους: στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης (αποθήκη Β1) του ΚΜΣΤ και στη Nitra Gallery (Φιλίππου 51), όπου συναντιούνται δύο λιμάνια με αξιοσημείωτες ομοιότητες: του Μπέργκεν και της Θεσσαλονίκης.
Ηταν ο ιδανικός σταθμός αναζήτησης για το πρότζεκτ «Σε αναζήτηση του Ερωτήματος. Ερμηνείες του Υπαρκτού», που συστήθηκε μεταξύ του Ελληνα καλλιτέχνη και της επιμελήτριας Eszter Szakacs το ’13 στον σκανδιναβικό Βορρά. Το υλικό που προέκυψε παρερμηνεύεται, έκτοτε, συνεχώς μέσα από διαφορετικά πεδία θεωρητικής έρευνας, τεχνικής και αισθητικής απεικόνισης.
Η εκκίνηση έγινε στη Βουδαπέστη με τα δυο πρώτα κεφάλαια που παρουσιάστηκαν στο transit.hu και στην Deak Erika Gallery, τον περασμένο Ιούνιο. Μέσα από την ανασύνθεση των έργων της Βουδαπέστης πρόεκυψε η τρίτη περιπλάνηση (μεταφορικά και κυριολεκτικά) στην αποθήκη Β1 του λιμανιού, με διαφορετικές απεικονίσεις και ερμηνείες. Σαράντα σχέδια σε ριζόχαρτο που δημιούργησε ο καλλιτέχνης στο παλαιό εργοστάσιο σαρδελοποιίας της Νορβηγίας και τέσσερα βίντεο-εγκαταστάσεις εγείρουν μια σειρά κοινωνικό-πολιτικές συνιστώσες για την προπαγάνδα ή τον έλεγχο.
Το θαλάσσιο περιβάλλον, η εθνική και υπερεθνική σημασία μιας παρέλασης, το ανθρώπινο βλέμμα, η μνήμη και η λήθη του τόπου και της εμπειρίας, ο χώρος και το τοπίο ως αφορμή για προσωπικές αφηγήσεις αποτελούν τα ερωτήματα αυτής της αναζήτησης των έργων. Το «quest» και το «query» από τη λατινική λέξη quaerere (ρωτώ, αναζητώ) είναι, εξάλλου, οι βασικές ιδέες του πρότζεκτ που ξεκίνησε για να διερευνήσει ποικίλες έννοιες (πολιτική, οικολογία, ανθρωπολογία) μέσα από την αναπαράσταση του περιβάλλοντος χώρου.
«Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ ή ένα αφιέρωμα στο Μπέργκεν» εξηγεί στην «Κ» ο Θόδωρος Ζαφειρόπουλος, που ζει και εργάζεται στην Αθήνα και τη Ν. Υόρκη. «Με σημείο αναφοράς τη Νορβηγία κι ένα περιορισμένο υλικό γύρω από το οποίο συγκεντρώνονται ιδέες, ανακατασκευάζεται ένα μοντέλο σκέψης. Κάθε φορά το υλικό αναδιαμορφώνεται για να στήσει καινούργιες αφηγήσεις μέσα από νέα έργα. Η έννοια της εμπειρίας ενός τόπου μεταφράζεται σε μια νέα εμπειρία διαδικασίας, που ολοένα απομακρύνεται για να κατασκευάσει ου-τοπίες».
«Εφαρμοσμένα Υψόμετρα»
Ο μη τόπος απεικονίζεται εύστοχα στη Nitra Gallery με τα «Εφαρμοσμένα Υψόμετρα» –μια εγκατάσταση 20 μέτρων (επιμέλειας Eszter Szakacs) που αποτελεί την τελευταία ενότητα «Το πανοραμικό τοπίο με απέραντη θέα της κορυφογραμμής του βουνού Floyen» (φυσικό «οχυρό» του Μπέργκεν) περικυκλώνει τον επισκέπτη. Προέκυψε από την ανα-σύνθεση 500 φωτογραφιών από την ευρύτερη περιοχή της Νορβηγίας, ψηφιακά επεξεργασμένες από τον φωτογράφο Γ. Μπουλασίδη και εκτυπωμένες σε ζωγραφισμένα πλακάκια. Το φωτογραφικό κολάζ μέσα από το όποιο αναδεικνύονται διεθνή περιβαλλοντικά ζητήματα (οικονομική εκμετάλλευση της φύσης) δεν υμνεί την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος. Ο καλλιτέχνης με τη ζωγραφική της εικόνας δημιουργεί μια «επιστημονικά φαντασιακή» αναπαράσταση, όπου συνυπάρχουν το μουσείο παγετώνων, φωτοβολταϊκά, χώροι απορριμμάτων, υδροηλεκτρικά πάρκα, μονάδες αιολικής ενέργειες, «τα σκουπίδια του μέλλοντος», όπως λέει ο ίδιος.
Τα έργα στις δύο ενότητες ξεπερνούν την έννοια της εντοπιότητας. Ο «τόπος και η τοπιογραφία» στο «Quest of Query» είναι μια Οδύσσεια όχι σε φυσικό χώρο και χρόνο, αλλά ένα συνεχές πνευματικό ταξίδι που αποκωδικοποιεί τις μη ορατές αλλά σαφώς υπαρκτές αντιφάσεις της παγκοσμιοποίησης» εξηγεί ο καλλιτέχνης. «Είναι η αναζήτηση για την κατασκευή του ερωτήματος. Μια πράξη σε εξέλιξη και νομίζω πως θα χρειαστεί πολύς καιρός για να ολοκληρωθεί αυτό το επικό-σχήμα».