Τον Δεκέμβριο του 2014 η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου ανακοίνωσε τα αποτελέσματα μιας έρευνας με θέμα «Παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών στην Ελλάδα: επιδράσεις στην οικονομία», την εκπόνηση της οποίας είχε αναθέσει στο ΙΟΒΕ.
Τα στοιχεία είχαν πολλαπλό ενδιαφέρον. Επαναφέρουμε ένα μικρό απόσπασμα που παρουσιάζει την επίδραση στην οικονομία από τα γυρίσματα μεγάλων ξένων παραγωγών στη χώρα μας: «…Χωρίς να υπολογίζονται οι καταλυτικές επιδράσεις σε όρους προσέλκυσης τουριστών από το εξωτερικό, εκτιμάται ότι το ΑΕΠ της χώρας μπορεί να αυξηθεί κατά 39 εκατ. ευρώ ως αποτέλεσμα δαπάνης ύψους 25 εκατ.ευρώ για τα γυρίσματα μιας σχετικά μεγάλης, για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα, ξένης παραγωγής στην Ελλάδα. Σε όρους απασχόλησης, μία και μόνο μεγάλη ξένη παραγωγή μπορεί να συντηρήσει κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων πάνω από 755 θέσεις εργασίας, εκ των οποίων 223 αφορούν τους κλάδους που συμμετέχουν άμεσα στην παραγωγή». Είναι γνωστό ότι ταινίες όπως «Το μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι» και «Lara Croft: Tomb Raider» οδήγησαν σε στατιστικά σημαντική αύξηση του τουρισμού στην Κεφαλονιά και στις Κυκλάδες αντίστοιχα. Παρόμοιες ενδείξεις υπάρχουν για τα μέρη της Πελοποννήσου όπου γυρίστηκε, πιο πρόσφατα, το «Πριν τα μεσάνυχτα» του Λινκλέιτερ.
Παρά το γεγονός όμως ότι στη χώρα μας περισσεύουν φυσικό κάλλος και επάρκεια – τεχνογνωσία του ανθρώπινου δυναμικού, διαπιστώνεται «υστέρηση στην προσέλκυση ξένων εταιρειών παραγωγής σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Ακόμη και ταινίες που βασίζονται στην αρχαία ελληνική μυθολογία επιλέγουν γειτονικές χώρες (π.χ. η “Τροία” γυρίστηκε στη Μάλτα και στο Μαρόκο και ο “Ηρακλής” στην Ουγγαρία)». Γιατί; «Σημαντικός παράγοντας η ύπαρξη διευκολύνσεων. Τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. ανταγωνισμός μέσα από κίνητρα που προσφέρονται για την προσέλκυση ταινιών».
Στην Ελλάδα υπερέχουμε σε αντι-κίνητρα: γραφειοκρατικά εμπόδια, πολυπλοκότητα διαδικασιών, κυρίως λόγω της εμπλοκής και αλληλεπίδρασης αρμόδιων φορέων.
Επιπλέον -και κυρίως- η χώρα μας υπολείπεται σε οικονομικά κίνητρα για την ενίσχυση της οπτικοακουστικής παραγωγής (περιλαμβάνονται και τηλεοπτικές σειρές, video games, κ.ά.). Παράδειγμα: η απαλλαγή ή άμεση επιστροφή ΦΠΑ σε έξοδα που γίνονται στην Ελλάδα από διεθνείς παραγωγές, ενώ προβλέπεται στο ν.3842/2010, παραμένει ανεφάρμοστη λόγω όρων και προϋποθέσεων. Μια πιο ευέλικτη διάταξη κινήτρου διαμορφώθηκε πριν από τις εκλογές και εγκρίθηκε από την τρόικα. Η εφαρμοστική της διάταξης όμως έμεινε μισογραμμένη λόγω εκλογών…
Η αφήγηση, κάπως σχοινοτενής, δεν αποτελεί εξαίρεση. Δεκάδες παρόμοια περιστατικά διατρέχουν την καθημερινότητα του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα, χαρακτηρίζουν τη διοίκηση, εμπλέκοντας και τη νομοθετική εξουσία.
Τα τεχνικά κλιμάκια του ΔΝΤ, όταν πρωτοήρθαν στη χώρα μας, ξαφνιάστηκαν ευχάριστα. «Νόμιζαν ότι είμαστε πρόθυμοι για αλλαγές», μου διηγείται φίλος, γνώστης εκείνων των συναντήσεων. «Σύντομα διαπίστωσαν όμως ότι ενώ συντασσόταν ο νόμος ποτέ δεν προχωρούσε η εγκύκλιος για να λειτουργήσει ο νόμος!…». Οταν αντιλήφθηκαν τη διαφυγή άρχισαν να την ελέγχουν. Τότε, ως διά μαγείας, οι εγκύκλιοι εκδίδονταν. «Ομως ο, “ανεπιθύμητος”, νόμος εξακολουθούσε να μην εφαρμόζεται, διότι σε μια νύχτα ψηφιζόταν μια υπολεπτομέρεια που άλλαζε τη λογική του. Ετσι ο νόμος, επί της ουσίας, ακυρωνόταν!». Ωσπου τα τεχνικά κλιμάκια βραχυκύκλωσαν εντελώς και η ελληνική ιδιαιτερότητα αναδείχθηκε σταθερή και αδιαπραγμάτευτη «αξία».
Υστερα ήρθε ο ΣΥΡΙΖΑ. Στο πρώτο διάστημα της διακυβέρνησής του δεν ανιχνεύεται η επιθυμία να συρρικνωθεί μέχρις εξαφανίσεως η «ιδιαιτερότητα» που ευθύνεται, σε μεγάλο βαθμό, για την καθήλωση της ελληνικής κοινωνίας. Αντιθέτως· ανοίγουν πάλι ένα ένα τα (λίγα κλειστά ή έστω μισόκλειστα) παράθυρα που καθιστούσαν την Ελλάδα μη ανταγωνιστική, κρατούσαν τα επαγγέλματα υπό την ομηρία των συντεχνιών, βάφτιζαν τα προνόμια, δικαιώματα, απεμπολούσαν (αν δεν δαιμονοποιούσαν) κάθε προσπάθεια αξιολόγησης.
Ακόμη και σήμερα, σε αυτήν τη ρημαγμένη χώρα, κάποιοι στο Δημόσιο εξακολουθούν να εισπράττουν υπερωρίες – μαϊμού. Ασφαλώς πολύ πιο περιορισμένες και μειωμένες από τις προ κρίσης περιόδους, αλλά παρ’ όλα αυτά «μαϊμού». Κι εδώ, όπως με τους νόμους και τις εγκυκλίους. Μειώθηκαν οι μισθοί στο Δημόσιο, οι παράδρομοι όμως, για να απορροφώνται οι κραδασμοί, παρέμειναν ενεργοί.
Τι παραμένει διαρκώς «ενεργό» και τι «ανενεργό» στην Ελλάδα, αποτελεί μεγάλο θέμα και κριτήριο για τον προσδιορισμό του δημόσιου συμφέροντος. Οπως και το πώς αντιλαμβανόμαστε την έννοια του «κινήτρου». Και τα δύο είναι σε ευθεία σύνδεση με την ωρίμανση της κοινωνίας· δηλαδή με τον εκσυγχρονισμό της.