Τα ταξίδια του Σαλγκάδο

3' 51" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το «Αλάτι της γης» είναι το πιο στατικό… road movie που θα μπορούσε να σχεδιάσει ο Βιμ Βέντερς, ο κατεξοχήν σκηνοθέτης του ευρωπαϊκού σινεμά της περιπλάνησης. Ο ήρωάς του, ο διάσημος Βραζιλιάνος φωτογράφος Σεμπαστιάο Σαλγκάδο, κλεισμένος σε ένα δωμάτιο που μοιάζει με σκοτεινό θάλαμο, σχολιάζει τα σημαντικότερα ενσταντανέ από τα μεγάλα ταξίδια του στον κόσμο. Οι ασπρόμαυρες λήψεις του εμφανίζονται η μία μετά την άλλη στην οθόνη. Φαντάζουν σαν το story board μιας ταινίας δυστοπικής φαντασίας χωρίς τέλος.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 έως σήμερα, ο Σαλγκάδο υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας σε πολλά γεγονότα που άλλαξαν (προς το χειρότερο) τον κόσμο. Κατέγραψε μοναδικές στιγμές σε Αφρική, Ασία, Λατινική Αμερική και Ευρώπη χρησιμοποιώντας ως εκφραστικό του εργαλείο το φως και τις σκιές. Η πραγματικότητα του τις παρείχε αφειδώς. Η Ιστορία είναι γεμάτη ιστορίες πολέμων και δρόμους που συνδέουν ηπείρους γεμάτους κόσμο. «Το είδος μας είναι το πιο καταστροφικό», λέει ο Σαλγκάδο.

Τα πορτρέτα

Ο τόπος όπου γεννήθηκε κι έζησε τα παιδικά του χρόνια, μια φάρμα σε έναν παράδεισο της βραζιλιάνικης φύσης, διαμόρφωσε και τη ματιά του απέναντι στον κόσμο. Μοναδικό αγόρι ανάμεσα σε επτά αδελφές φανταζόταν περιπέτειες. Κοιτούσε τον ορίζοντα από ένα λόφο και σκεφτόταν πως «πίσω από κάθε βουνό υπάρχει μια κρυμμένη ιστορία». Στα 15 του πήρε το τρένο για το λύκειο της πιο κοντινής πόλης. Εκεί ένιωσε για πρώτη φορά αμηχανία: «Είχα χρήματα στην τσέπη και δεν ήξερα τι να τα κάνω. Ούτε μια φορά δεν είχα κάνει συναλλαγή μέχρι τότε». Υστερα από μερικά χρόνια ξεκίνησε να σπουδάσει νομικά, τα παράτησε όμως γιατί έβρισκε μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις οικονομικές επιστήμες. Εντονα πολιτικοποιημένος, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι το 1969 με τη γυναίκα του, τη Λέλια, η οποία είχε σπουδάσει αρχιτέκτονας.

Στο πρώτο ταξίδι του για δουλειές στην Αφρική, σε αποστολή της Παγκόσμιας Τράπεζας, μια ερασιτεχνική φωτογραφική μηχανή της Λέλια άλλαξε ριζικά τη ζωή και των δύο. Ο Σεμπαστιάο παράτησε τα οικονομικά και η Λέλια την αρχιτεκτονική και επένδυσαν τις οικονομίες τους σε φωτογραφικό εξοπλισμό για επαγγελματίες.

Λίγο μετά ήρθε η αποκάλυψη: το μεγάλο ταξίδι στις Ανδεις. «Οι άνθρωποι με πλησίαζαν και μου έλεγαν τις ιστορίες τους, λες και ο φακός μαγνητοσκοπούσε ήχο. Πίστευαν πως με είχε στείλει ο Θεός για να τους ακούσω! Τότε ανακάλυψα τη δύναμη του πορτρέτου. Βρίσκεται στο κλάσμα του δευτερολέπτου. Οταν στα μάτια του ανθρώπου, που λένε πολλά, βλέπεις φευγαλέα τη ζωή του. Το πορτρέτο δεν είναι δική σου λήψη. Ο άλλος σου την προσφέρει, όταν σου επιτρέπει να τον κοιτάξεις στα μάτια. Συχνά συγκρίνουν τη δουλειά μου με εκείνη του Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν και αυτό είναι μεγάλη τιμή για εμένα. Πιστεύω, όμως, πως διαφέρει σημαντικά ο τρόπος που βάλαμε τον εαυτό μας μέσα στις ιστορίες που φωτογραφίσαμε. Ο Μπρεσόν αναζητούσε πάντα την “αποφασιστική στιγμή”, ενώ εμένα με ενδιέφερε να δουλεύω πάνω σε ένα “σώμα” φωτογραφιών για να διηγηθώ μια ιστορία. Γι’ αυτό τον λόγο χρειάζομαι χρόνο».

Η αξιοπρέπεια

Στις ιστορίες του, η κλίση των κορμιών και η έκφραση των ματιών βασανισμένων ανθρώπων έδωσαν μοναδική πλαστικότητα στην πόζα. Εγιναν σήμα κατατεθέν του φωτογραφικού ύφους του Σαλγκάδο. Η φόρμα του, όμως, ιδιαίτερα αυτή που αφορά τα πρότζεκτ της Αφρικής, αντιμετωπίστηκε και επικριτικά. Τέθηκαν ζητήματα γύρω από το στυλιζάρισμα και την ωραιοποίηση της απόλυτης δυστυχίας.

Ο Βέντερς διαφωνεί πλήρως. «Οταν φωτογραφίζεις τη φτώχεια και τον ανθρώπινο πόνο, θα πρέπει να αποδώσεις το θέμα σου με τέτοια αξιοπρέπεια ώστε να αποφευχθεί η διολίσθησή σου στην ασφάλεια μιας ματιάς που κρύβεται ή κρατάει απόσταση από την πραγματικότητα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο υπό την προϋπόθεση ότι έχεις αναπτύξει καλή σχέση με τους ανθρώπους που βρίσκονται μπροστά από τον φακό σου. Ο Σεμπαστιάο τους σεβάστηκε. Οι φωτογραφίες του δεν είναι αυτοαναφορικές, αφορούν όλους τους ανθρώπους που φωτογράφισε».

Δείτε

«Το αλάτι της γης» (The Salt of the Earth, 2014)

Το σημερινό «Αλάτι της γης» ουδεμία σχέση έχει με την κλασική ταινία του Χέρμπερτ Μπίμπερμαν. Απλή συνωνυμία. Πρόκειται για ντοκιμαντέρ του Γερμανού σκηνοθέτη Βιμ Βέντερς, που ήταν υποψήφιο για Οσκαρ, γύρω από τη ζωή και την τέχνη του κορυφαίου φωτογράφου Σεμπαστιάο Σαλγκάδο. Η σκηνοθεσία συνυπογράφεται από τον γιο του φωτογράφου, τον Τζουλιάνο Ριμπέιρο Σαλγκάδο, ο οποίος ακολούθησε τον πατέρα του σε κάποια από τα πιο πρόσφατα ταξίδια του, με μία βιντεοκάμερα στο χέρι.

«Νομίζαμε ότι θα κάναμε μια ταινία για ένα φωτογράφο… Συνειδητοποιήσαμε, όμως, ότι ήταν μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία. Δεν ήταν απλώς για τις φωτογραφίες. Ηταν για την ανθρωπότητα και τη φύση», λέει ο Βέντερς. Τον Σεμπαστιάο Σαλγκάδο τον συνάντησε για πρώτη φορά πριν από έξι χρόνια. Στη δεύτερη συνάντησή τους ανακάλυψαν την κοινή αγάπη τους για το ποδόσφαιρο. Δεν άργησε να ’ρθει και η ιδέα για την ταινία. Στην ατμόσφαιρά της συμβάλλει και το new age μουσικό θέμα του Λοράν Πετιτγάν.

(Προβάλλεται στις αίθουσες)

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή