ΑΠΟΣΤΟΛΗ-ΛΟΝΔΙΝΟ. Είχα κλείσει εισιτήρια για τον Μάρτιο από τις αρχές Νοεμβρίου, ελάχιστες μέρες αφότου είχε ξεκινήσει η προπώληση. Αποδείχθηκε πως είχα αργήσει. Οι μοναδικές θέσεις που ήταν πια διαθέσιμες για όλες τις παραστάσεις (μέχρι τα μέσα Μαΐου) βρίσκονταν στα ορεινά, δηλαδή στο άνω διάζωμα, και στην τελευταία σειρά του Lyttelton, της δεύτερης μεγαλύτερης σκηνής του Εθνικού Θεάτρου του Λονδίνου, χωρητικότητας 890 θεατών. Με την πλάτη στον τοίχο -στην κυριολεξία- θα έβλεπα τον Ρέιφ Φάινς στον τρίωρης και πλέον διάρκειας «Man and Superman» («Ανθρωπος και υπεράνθρωπος») του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, σε σκηνοθεσία του Σάιμον Γκόντουιν. Αλλά δεν με πείραζε. Μου αρκούσε που θα έβλεπα… ολοζώντανο, έστω και από κάποια απόσταση, τον Μορίς Μπέντριξ του «Τέλους μιας σχέσης», τον κόμη Λάζλο ντε Αλμάσι του «Αγγλου ασθενούς», τον Αμον Γκετ της «Λίστας του Σίντλερ», τον Λόρδο Βόλντεμορτ του «Χάρι Πότερ», τον Γκουστάβ του «Grand Budapest Hotel».
Φτάνοντας στο θέατρο, λοιπόν, καθόλου δεν εξεπλάγην με την κοσμοσυρροή που αντίκρισα. Οι Αγγλοι αγαπούν τον Φάινς και κάθε του θεατρική εμφάνιση -είτε παίζει Σαίξπηρ είτε Τουργκένιεφ- είναι a priori επιτυχημένη, τουλάχιστον όσον αφορά την προσέλευση του κοινού. Πώς τον αντιμετωπίζουν οι συμπατριώτες του κριτικοί; Αυτή είναι μια άλλη υπόθεση. Η λάμψη του χολιγουντιανού σταρ δεν τους θαμπώνει δεν του φέρονται πάντα με αβρότητα. Οπως συνέβη με τον αμφιλεγόμενο σοφόκλειο «Οιδίποδά» του το 2008, που συγκαταλέγεται στις (λιγοστές) παταγώδεις θεατρικές αποτυχίες του.
Αυτήν τη φορά, όμως, συναγωνίζονταν σε γαλαντομία… επαίνων. «Νόμιζα ότι θα είχα εξαντληθεί έπειτα από τόσες ώρες. Αλλά η πνευματική ενέργεια και ο ενθουσιασμός του έργου είναι μεταδοτικά», έγραψε ο Dominic Cavendish στην Telegraph. Για μια περίτεχνη ερμηνεία του 52χρονου Φάινς «που αποτυπώνει όλες τις αντιφάσεις του ήρωα τον οποίο υποδύεται» έκανε λόγο ο Michael Billington στον Guardian. «Eίναι μία από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του» ήταν η ετυμηγορία του Independent.
Ολα όσα είχα διαβάσει ήταν φυσικό να έχουν εξάψει την ανυπομονησία μου. Μαζί με την περιέργεια να δω πώς «κουμπώνει» στο σήμερα ένα έργο 57.000 λέξεων (στην αρχική εκδοχή του), γραμμένο το 1903 και, κατά γενική ομολογία, δύσκολο και στρυφνό. Δεν είναι τυχαίο ότι από το 1981 που είχε παρουσιαστεί -επίσης στο National Theatre- μέχρι φέτος κανείς δεν είχε τολμήσει να το ανεβάσει ξανά. Τι είδα; Ενα καλοστημένο θέαμα με διττό χαρακτήρα: ρομαντική κωμωδία και φιλοσοφικό ντιμπέιτ ταυτόχρονα.
Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από τον Τζακ Τάνερ (Ρέιφ Φάινς) και την Αν Γουάιτφιλντ (Ιντιρα Βάρμα). Εκείνος είναι ένας άνδρας της ανώτερης τάξης, με παχύ πορτοφόλι και επαναστατικές ιδέες απόγονος του Δον Ζουάν και ορκισμένος εργένης. Εκείνη, ένα «άβγαλτο» πλουσιοκόριτσο. Μετά το θάνατο του πατέρα της, και σύμφωνα με τη διαθήκη του, ο Τάνερ γίνεται κηδεμόνας της. Και τα πράγματα αρχίζουν να περιπλέκονται.
Υποτίθεται ότι εκείνος είναι ο ισχυρός, ο κυνηγός, και εκείνη η αδύναμη, το θήραμα. Ομως, μέσα από ένα χειμαρρώδες κείμενο, γεμάτο πνευματώδεις παρατηρήσεις και σαρκαστικά σχόλια, ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σο δίνει τη δική του εκδοχή για τον αέναο πόλεμο των δύο φύλων. Στην πραγματικότητα, ισχυρίζεται, επιτιθέμενη είναι η γυναίκα, όχι ο άνδρας: τον περιμένει όπως η αράχνη το υποψήφιο θύμα της. Και απλώς τον χρησιμοποιεί, γιατί στο μυαλό της έχει μόνο την αναπαραγωγή. Τίποτα άλλο δεν την ενδιαφέρει.
Το «Man and Superman», σαφώς επηρεασμένο από τον Νίτσε και τις διδαχές του, έδωσε στον νομπελίστα Ιρλανδό θεατρικό συγγραφέα (1856-1950) την αφορμή να πετάξει πολλές… σαϊτιές στην υποκρισία και την τυπολατρία της αγγλικής κοινωνίας του καιρού του. «Οποιος μπορεί, πράττει. Οποιος δεν μπορεί, διδάσκει», «Δεν υπάρχει πιο ειλικρινής αγάπη από την αγάπη για το φαγητό», «Ο λογικός άνθρωπος προσαρμόζει τον εαυτό του στον κόσμο. Ο παράλογος προσπαθεί να προσαρμόσει τον κόσμο στον εαυτό του. Γι’ αυτό η πρόοδος εξαρτάται από τους παράλογους», «Υπάρχουν δύο τραγωδίες στη ζωή: η μία είναι να χάσεις ό,τι η καρδιά σου επιθυμεί. Η άλλη να το κερδίσεις» – είναι μερικά μόνο από τα δεκάδες διάσημα αποφθέγματά του που ακούγονται στην παράσταση, προκαλώντας σεισμό χειροκροτημάτων. Και οι ερμηνείες; Δίπλα στον λαμπερό και ακούραστο Ρέιφ Φάινς και στην εξίσου υπέροχη Ιντιρα Βάρμα, όλοι οι άλλοι, παρά την αδιαμφισβήτητη συμβολή τους σ’ αυτόν τον θεατρικό μαραθώνιο, αναπόφευκτα… χάνονται.
«Πώς σου φάνηκε;» ρώτησε ο νεαρός που καθόταν δίπλα μου τον φίλο του, μετά το τέλος της παράστασης. «Super, man!» απάντησε εκείνος. Και ροβόλησαν βιαστικοί τη σκάλα προς την έξοδο.