Τι είναι η πατρίδα μας; Ενώ η μαθητιώσα νεολαία (χθες) και ο στρατός (σήμερα) προελαύνουν, με τον πρέποντα βηματισμό, δηλώνοντας υπεροχή, ανεξαρτησία, αξιοπρέπεια, υπερηφάνεια και όποιο άλλο συναίσθημα επιθυμεί να προσθέσει κανείς σε αυτήν την, αναβαθμισμένη από τη νυν κυβέρνηση, τελετή, ας παραμερίσουμε για λίγο την εορταστική ανάταση και ας σκεφτούμε μιαν απάντηση στο ερώτημα. Για τον Ιωάννη Πολέμη των αρχών του 20ού αιώνα αρκούσε η περιγραφή: «Ασπαρτα ψηλά βουνά», ήλιος, θάλασσα, ακρογιάλια. Eναν αιώνα αργότερα, όμως, και με ό,τι έχει μεσολαβήσει και εξακολουθεί να μεσολαβεί, η λέξη μοιάζει περισσότερο μετέωρη παρά ποτέ. Συμβολικά και πρακτικά. Με τσάμικους και καλαματιανούς μπορεί να υπερασπιζόμαστε τη χορευτική μας δεινότητα και να μας διαπερνούν ρίγη συγκίνησης, αλλά –φευ– δεν αποπληρώνεται το χρέος, ούτε βελτιώνεται η κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων. Oση ενέργεια, δε, κι αν επενδύσουν οι χορευτές δεν βοηθούν στην περιλάλητη ανάπτυξη.
Η, ας την ονομάσουμε για τη συνέχεια του συλλογισμού, απλοϊκή αυτή σκέψη γεννήθηκε διαβάζοντας στην Οικονομική «Κ» (22/3) ότι «οι ανησυχίες για την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με τους εταίρους έχουν οδηγήσει σε “βουτιά” τις καταθέσεις, καταγράφοντας μείωση περίπου 26 δισ. ευρώ από το τέλος Νοεμβρίου μέχρις σήμερα». Αποτέλεσμα αυτής της καθ’ όλα πατριωτικής κίνησης είναι «η κατάσταση ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα να είναι δραματική και να μην ξεπερνάει πλέον τα 3,5 δισ. ευρώ». Μάλιστα, σύμφωνα με εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, «οι εκροές καταθέσεων την προηγούμενη εβδομάδα ξεπέρασαν το 1 δισ. ευρώ».
Πώς όμως εμείς, οι υπερπατριώτες, που δεν ανεχόμαστε ξένο στο σπαθί μας, αποδεικνυόμαστε τόσο απάτριδες μόλις η έννοια «πατρίς» αρχίζει να ρευστοποιείται; Πού πηγαίνει η συλλογική πίστη στους θεσμούς; Με τους πρώτους κλυδωνισμούς η εμπιστοσύνη (και στις τράπεζες) αποσύρεται και καθείς μάχεται υπέρ πάρτης. Εύποροι Ελληνες, που σχημάτισαν τις περιουσίες τους στην Ελλάδα, οδηγούν τα χρήματά τους σε τράπεζες του εξωτερικού, αλλά και λιγότερο εύποροι, με μικρές οικονομίες, προσπαθούν με κάθε τρόπο να βρουν δίοδο σε ασφαλέστερα οικονομικά συστήματα.
Ανθρώπινο, θα πείτε. Μόλις δε παρεισφρέει στην αξιολόγηση το «ανθρώπινο» η «πατρίδα» αποσύρεται, με ανάλαφρα χορευτικά βήματα και επιδέξιους στροβιλισμούς στον αέρα. Προφανώς το μεγάλο κεφάλαιο δεν έχει ιθαγένεια ή οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό που να το δεσμεύει. Δεν αναφερόμαστε στην περίπλοκη κίνηση των κεφαλαίων, στον συσσωρευμένο πλούτο ή στον «εχθρό» που είναι ένας, «ο καπιταλισμός», όπως έχει δηλωθεί και από επίσημα κυβερνητικά χείλη. Τα συνθήματα είναι, στη σχηματική εκφορά τους, βολικά ιδεολογήματα, καθόλου όμως βοηθητικά για την πραγματική οικονομία. Και τα 26 δισ. που έφυγαν από τις ελληνικές τράπεζες δεν τρέχουν να προστατευθούν από τον… καπιταλισμό.
Αν η πατρίδα χρειάζεται θυσίες, όπως θρυλείται, η σημασία είναι πολύ πρακτική εκτός από συμβολική. Ζητήθηκε από τους βουλευτές και τα μέλη της κυβέρνησης που διατηρούν τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικό, να επιστρέψουν τις καταθέσεις τους στη χώρα μας «ως ύψιστο πατριωτικό καθήκον αλλά και παράδειγμα προς τους υπόλοιπους Έλληνες». Τα αξιώματα εκτός από προφανή προνόμια (οφείλουν να) έχουν και σκληρές υποχρεώσεις. Η χώρα δεν είναι φτωχή ούτε σε φυσικό πλούτο ούτε σε ανθρώπινο δυναμικό. Φτωχαίνει όμως επικίνδυνα σε πράξεις φιλοπατρίας, από εκείνους στους οποίους όλοι προσβλέπουν, είτε από πίστη είτε από απελπισία. Τα περιστατικά ηθικής ένδειας πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό, εντός και εκτός κυβέρνησης. Η φιλοπατρία, όμως, για τους εκπροσώπους του πολιτικού συστήματος είναι, και αυτή, μια έννοια πολύ χειροπιαστή.