Κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της IBBY (της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα) ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, στις 2 Απριλίου. Φέτος, υπεύθυνο ήταν το Τμήμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το μήνυμα έγραψε η συγγραφέας Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi και την αφίσα φιλοτέχνησε η εικονογράφος Nasim Abaeian.
Τα παραμύθια του κόσμου διηγούνται τις ίδιες ιστορίες με διαφορετικές φωνές. Ιστορίες στα ψέματα, που μιλάνε για παγκόσμιες αλήθειες. Αυτό λέει η Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi, αυτό λένε και οι «παραμυθάδες» Λιλή Λαμπρέλλη και Στέλιος Πελασγός και ενώνουν τη φωνή τους με τη δική της.
Πολλοί πολιτισμοί – μια ιστορία
«Μιλάμε πολλές γλώσσες κι έχουμε ρίζες διαφορετικές
Μοιραζόμαστε όμως τις ίδιες ιστορίες»
Παγκόσμιες ιστορίες… Λαϊκά παραμύθια
Είναι η ίδια ιστορία που μας έχουν πει
Με διαφορετικές φωνές
Με διαφορετικά χρώματα
Δεν αλλάζει όμως ποτέ
Αρχή…
Πλοκή…
Και τέλος…
Είναι η ίδια ιστορία που ξέρουμε όλοι και την αγαπάμε
Την ακούσαμε όλοι
Σε διαφορετικές εκδοχές, με διαφορετικές φωνές
Αλλά είναι πάντα η ίδια
Υπάρχει ένας ήρωας… μια πριγκίπισσα… ένας κακός
Δεν έχει σημασία η γλώσσα
Τα ονόματα
Ή τα πρόσωπα
Είναι πάντα η ίδια
Αρχή
Πλοκή
Και τέλος
Πάντα εκείνος ο ήρωας, εκείνη η πριγκίπισσα, εκείνος ο κακός
Αναλλοίωτοι από αιώνες
Μας κρατούν συντροφιά
Μας ψιθυρίζουν στα όνειρά μας
Μας νανουρίζουν το βράδυ
Οι φωνές τους έχουν σβήσει από καιρό
Αλλά ζουν για πάντα στην καρδιά μας
Γιατί μας φέρνουν κοντά σε μια χώρα μυστηρίου και φαντασίας
Κι έτσι οι διάφοροι πολιτισμοί ενώνονται όλοι σε
Μια ιστορία
Marwa Obaid Rashid Al Aqroubi
(μτφρ. Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου)
«Κυρία Λαμπρέλλη, γιατί αγαπάτε τα παραμύθια; Γιατί λέτε παραμύθια;»
Λιλή Λαμπρέλλη: Γιατί αγαπάω τα παραμύθια; Γιατί είναι τόσο ευάλωτα και τόσο δυνατά! Μοιάζουν ασήμαντα, όμως ξέρουν να εμπνέουν εμπιστοσύνη στη ζωή και αντοχή. Με τα παραμύθια μπορούμε να ξεπερνάμε τις πιο μεγάλες δυσκολίες, σαν τον Κοντορεβιθούλη που ήταν μικρός σαν ρεβιθάκι σαν βρέθηκε στην καρδιά του δάσους, αλλά κατάφερε και ξεγέλασε τον δράκο και γύρισε στο σπίτι μ’ ένα θησαυρό, σαν τη Χιονάτη, σαν τον Δακρυγιάννη, σαν τόσους και τόσους ήρωες και ηρωίδες που κατάφεραν και νίκησαν τον ίδιο το θάνατο.
Αγαπάω τα παραμύθια γιατί είναι «φτου ξελευτερίαααααα…». Μ’ έναν μαγικό τρόπο μάς ελευθερώνουν από όλα τα κακά (φόβους, ντροπή, παράλογες ενοχές), αλλά μόνο αν θελήσουμε να τ’ αφουγκραστούμε, όχι με το ζόρι. Μας λένε: «Θα πούμε ψέματα, θα πούμε την αλήθεια, αλλά εσύ κράτα ό,τι θέλεις κι ό,τι αντέχεις…».
Όσο για το ερώτημα «γιατί λέω παραμύθια», βρήκα τη δική μου απάντηση πριν από κάμποσα χρόνια, μια μέρα που έβλεπα στην τηλεόραση ένα ντοκιμαντέρ για δεινόσαυρους. Επιστήμονες συζητούσαν για ένα απολίθωμα αυτού του παράξενου ζώου που είχε ίχνη φτερών και δεν ήξεραν αν ήταν ένα είδος που είχε πετάξει στο παρελθόν και βρισκόταν σε ένα στάδιο εξέλιξης όπου χάνονταν τα φτερά του ή το αντίθετο, αν επρόκειτο να πετάξει στο μέλλον. Εκείνη τη στιγμή, μπροστά στην ανοιχτή τηλεόραση, ψαχούλεψα την πλάτη μου, εκεί ανάμεσα στους ώμους, κι ένιωσα πως είχα τέτοια χνάρια. Έξαφνα, γεννήθηκε μέσα μου η ιδέα ότι αυτό είναι ο παραμυθάς: ένα πλάσμα που ξέρει πως έχει χνάρια από φτερά. Άραγε να πετούσε κάποτε και θέλει να ιστορήσει μνήμες τ’ ουρανού ή ετοιμάζεται να πετάξει και μιλάει ακατάπαυστα γι’ αυτό, για να πάρει κουράγιο, επειδή δεν το αποφάσισε ακόμα;
• Η Λιλή Λαμπρέλλη σπούδασε μουσική και νομικά. Είναι αφηγήτρια παραμυθιών και συγγραφέας βιβλίων για μικρά και μεγάλα παιδιά.
«Κύριε Πελασγέ, γιατί να διαβάζουμε παραμύθια, γιατί ν’ ακούμε παραμύθια;»
Στέλιος Πελασγός: Πουλάκι πήγε κι έκατσε στην άκρη της ψυχής σου
Δεν κελαηδούσε σαν πουλί, μήτε σαν αηδόνι
Μόν’ κελαηδούσε κι έλεγε μ’ ανθρώπινη λαλίτσα
Ό,τι σου πω μη φοβηθείς, είν’ η ζωή μεγάλη
Μέσα στο δάσος θα χαθείς και θα σε εγκαταλείψουν
Τον δράκοντα θα παντρευτείς και φίλοι θα σου λείψουν
Μια άλλη μάνα σκοτεινή θα ’ρθει να σ’ αγκαλιάσει
Κι ο ίσκιος του πατέρα σου το δρόμο θα σκιάσει.
Ό,τι κι αν δεις μη φοβηθείς, ό,τι κι αν ζήσεις κράτα
Μέσα στη στάχτη να χωθείς η φλόγα να μη σβήσει
Έρχεται γρήγορα, θα δεις, ένα χρυσό ελάφι
Μια πάνσοφη φτωχή γριά κι ο αόρατος μανδύας
Σε κάθε δρόμο που τραβάς τ’ αγκάθια θα τραβιούνται
Καθρέφτες θα βουβαίνονται, οι λάμιες θα φοβούνται
Τελειώνει ο ύπνος ο βαρύς, ξυπνά ο μαρμαρωμένος
Κι η αγκαλιά που πόθησες γλυκά σε περιμένει.
Υπηρετώ τα παραμύθια 25 χρόνια. Σε φυλακές και κάστρα, σε δάση και παραλίες, σε μπαρ και σχολεία, στα Ελληνικά και τα ξένα. Παντού πολεμήσαμε τον Φόβο. Φέτος μου ορίσανε τα παραμύθια να τα ψιθυρίσω εθελοντικά στο προσκεφάλι παιδιών που πάσχουν από καρκίνο. Ακόμα συγκλονίζομαι από τη δύναμη των «αφεντάδων» μου! Ως και τον σωματικό πόνο ανακουφίζουν και τα σπλάχνα αναπαύουν.
• Ο Στέλιος Πελασγός είναι ιστορητής, δρ Παιδαγωγικής, συγγραφέας, καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Αφήγησης Κοζάνης και Αθηνών.