«Ο Λένιν οδηγεί τον κομμουνισμό στα βράχια. Η ΝΕΡ του κινείται προς τον καπιταλισμό περισσότερο από ό,τι πιστεύουν πολλοί»
Ουόλτερ Ντυραντι (N.Y. Times, 13.8.1921)
Τον Μάρτιο του 1921, μετά την έγκριση μιας «Νέας Οικονομικής Πολιτικής» (της περίφημης «ΝΕΡ») από τον Λένιν, οι αγρότες της Σοβιετικής Ενωσης αντιμετώπισαν το εξής παράδοξο: εάν δούλευαν και αυγάτιζε η παραγωγή τους κατηγορούνταν ως κουλάκοι, ενώ εάν αδιαφορούσαν και η παραγωγή υστερούσε κατηγορούνταν ως δολιοφθορείς. Και στις δύο περιπτώσεις η τύχη τους δεν προοιωνιζόταν πολύ καλή.
Ολο το πρόβλημα ξεκινούσε από τη λενινιστική διαλεκτική και το πώς την προώθησαν ο Μπουχάριν και ο Στάλιν, θέλοντας να «καταστρέψουν τους νόμους της αγοράς μέσω της ίδιας της εφαρμογής τους». Η στρατηγική τους ήταν απλή: εφόσον στον καπιταλισμό οι μεγάλες παραγωγικές μονάδες καταλήγουν να συνθλίβουν και να απορροφούν τις μικρότερες, τα υπό κρατικό έλεγχο μεγάλα κολχόζ θα κάνουν το ίδιο με τα μικρά ιδιωτικά αγροκτήματα που επέτρεψε η ΝΕΡ, οδηγώντας αβίαστα στον σοσιαλισμό. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 όμως, όταν φάνηκε πως με το κίνητρο του κέρδους οι πιο εργατικοί αγρότες και οι ιδιωτικές μονάδες τους παρήγαν πολύ πιο αποδοτικά από τα κρατικά κολχόζ, άρχισε η «αποκουλακοποίηση» – με κατασχέσεις προϊόντων ή μηχανημάτων και με αυστηρές τιμωρίες. Η εργατικότητα άνοιγε τον δρόμο στη δημιουργία «ταξικών εχθρών», αφού η προσδοκώμενη επιτυχία της Νέας Οικονομικής Πολιτικής βασιζόταν στην αποτυχία της!
Κάπου μεταξύ διαλεκτικής και αλχημείας επίσης, υπουργοί, βουλευτές και μέντορες του ΣΥΡΙΖΑ αποδέχονται σποραδικές ιδιωτικές επενδύσεις, στον βαθμό που ο αυστηρός έλεγχος και ο σύντομος μαρασμός θα τις οδηγήσει να απορροφηθούν από τις αντίστοιχες κρατικές. Ή πιστεύει κανείς στον ιστορικό υλισμό ή δεν πιστεύει. Σε αυτό το πλαίσιο, φαντάζομαι, οι υπουργοί Παιδείας διώκουν την αριστεία και τις μέσω διαγωνισμών προαγωγές. Κι ενώ αποτελεί εδραίο κανόνα της διαλεκτικής η γέννηση του καινούργιου μέσα από ρήξεις και την τελική «σύνθεση των αντιθέτων», οι πιο διαπρύσιοι υποστηρικτές της τείνουν να υπερβαίνουν το παλιό διά της παλινωδίας στο ακόμη παλιότερο.
Η ταρίχευση του Λένιν, π.χ., επανήλθε στο έθιμο της ταρίχευσης των παλιών τσάρων. Νωρίτερα, μετά το δεύτερο εγκεφαλικό, η κατάσταση του Λένιν αποτέλεσε κρατικό μυστικό, όπως ακριβώς και η αιμοφιλία του διαδόχου Αλεξέι Νικολάγεβιτς, μετά το 1910. Μεταξύ 1914-1924 το τσαρικό ρούβλι υποτιμήθηκε κάπου 50.000.000 φορές, αλλά οι πιο φανατικοί μπολσεβίκοι είδαν εκεί «το τέλος του χρήματος» και την επιστροφή στην ειδυλλιακή ανταλλακτική κοινωνία του μακρινού παρελθόντος. Κι ενόσω στερήσεις, πείνα και ανελευθερία επιδεινώνονταν, εγκωμιαζόταν η νίκη επί του καπιταλισμού και η οικοδόμηση λαμπρού σοσιαλιστικού μέλλοντος, μολονότι επρόκειτο για επιστροφή στην πιο τυραννική φεουδαρχία.
Εκείνο που έσωσε τον Στάλιν και το καθεστώς του ήταν το οικονομικό κραχ του 1929. Ξαφνικά, οι μέχρι τότε επιφυλακτικές ή εχθρικές απέναντι στη σοβιετική Ρωσία καπιταλιστικές αγορές της Δύσης βρήκαν σε αυτήν έναν ιδεώδη αγοραστή της βιομηχανικής τους τεχνολογίας. Με τα όποια οφέλη της αποκουλακοποίησης και των απαλλοτριωμένων τσαρικών θησαυρών, το σταλινικό καθεστώς άρχισε έτσι να στήνει εκατοντάδες βιομηχανικές μονάδες που στήριξαν την επιβίωση και την εξέλιξή του. Αντίθετα με τον διαδεδομένο ισχυρισμό ότι η καπιταλιστική περικύκλωση εμπόδισε την ολοκλήρωση του σοσιαλισμού στη Ρωσία, ήταν το ακριβώς αντίθετο που συνέβη. Η παγκόσμια οικονομία συνέδραμε ό,τι η ιδεολογία και το κομματικό μονοπώλιο αναχαίτισαν τελικά.
Αν προσδοκούν και οι του ΣΥΡΙΖΑ κάτι ανάλογο, ώστε να σωθεί και ο δικός τους σοσιαλισμός, ατυχήσαμε θλιβερά. Ούτε ο παγκόσμιος καπιταλισμός οδεύει προς μια κρίση σαν του 1929 ούτε η Ελλάδα διαθέτει εκείνη τη γεωγραφική έκταση ή την αγοραστική δυνατότητα που θα ελκύσει αλλεπάλληλες εισαγωγές φτηνής, δυτικής τεχνολογίας. Το πιο πιθανό είναι να ελκύσουμε ανατολίτικη μιζέρια και τζιχαντιστές. Και δεν νομίζω πως έτσι αντιμετωπίζεται η απρεπής, πράγματι, γερμανική υπεροψία ή ότι με αυτά θα καταφέρει ο κ. Καμμένος να εκβιάσει ευρωπαϊκά κονδύλια.
Σε όλη την προεκλογική περίοδο οι «αντιμνημονιακοί» υποψήφιοι βεβαίωναν πως θα επιτύχουν ένα «κούρεμα» του χρέους κατά 50 με 60%, αλλά το θέμα έχει ήδη ξεχαστεί. Ορκίζονταν ότι θα τους δοθούν δάνεια χωρίς όρους, μα τώρα αγωνίζονται να μετριάσουν τους όρους που παζάρευε και η προηγούμενη κυβέρνηση. Διαπράττουν το ένα γλωσσικό σφάλμα μετά το άλλο στις δηλώσεις τους, διατηρούν όμως το πιο εισαγγελικό ύφος. Εριστικοί και είρωνες προς κάθε αντίπαλο, πλασάρουν ως εθνική υπερηφάνεια απειλές που προξενούν διεθνή χλευασμό. Κορυφαίο επιχείρημά τους ήταν: «Πόσο χειρότερα μπορεί να γίνουν τα πράγματα;», αλλά έφτασαν να κάνουν εκκλήσεις στη συμπαράσταση όλων μας, ώστε τα πράγματα να μη γίνουν χειρότερα. Και τους την παραχωρούμε εκθύμως τη συμπαράσταση, εμπρός στο ενδεχόμενο να γίνουν τα πράγματα πολύ χειρότερα. Μετά κάθε αποτυχία ενισχύεται η δύναμή τους! Και αυτό τι άλλο συνιστά, εάν όχι έναν (ακόμη) θρίαμβο της διαλεκτικής;
* Ο κ. Πέτρος Μαρτινίδης είναι συγγραφέας.