Αν η Ιστορία επαναλαμβάνεται, όμως σε νέο κοινωνικό και παγκόσμιο περιβάλλον, τότε μας προσφέρεται η ευκαιρία να κατανοήσουμε το παρελθόν, αλλά και να προβλέψουμε το εγγύς μέλλον. Παρατηρούμε, λοιπόν, την εναλλαγή πολιτειών που απευθύνονται στον άνθρωπο ως έλλογο και αυτόνομο οργανισμό ή τον καθοδηγούν με αξιόπιστες εντολές στο σύνολο του βίου του.
Η αναζήτηση από τον μικρό άνθρωπο της σωτηριακής οδηγίας έγινε πάλι αισθητή στις παγκόσμιες εξελίξεις. Καθώς η Ευρώπη και ο σύγχρονος πολιτισμός της είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόντα του γαλλικού διαφωτισμού, βρίσκεται πάλι εκτεθειμένη στους φανατικούς πολέμιους του ρασιοναλισμού. Οι μουσουλμάνοι, που άλλοτε κατακτούσαν την Ιβηρική Χερσόνησο ή πολιορκούσαν τη Βιέννη, τώρα φτάνουν στην ήπειρό μας ως ενδεείς μετανάστες. Ηδη, οι περισσότεροι είναι πλέον γηγενείς πολίτες της χώρας που τους στεγάζει. Η συγκατοίκηση αλλόθρησκων, όμως, δεν είναι πάντοτε ανέφελη. Οι Γάλλοι, μάλιστα, αντιμετωπίζουν την αποτυχία του κοσμικού τους κράτους να κρατήσει τις θρησκευτικές δοξασίες των πολιτών μακριά από τις σχολικές αυλές. Ολο και περισσότεροι γονείς αποσύρουν τα κορίτσια τους από το μάθημα της γυμναστικής ή άλλες σχολικές δραστηριότητες, που αφήνουν ακάλυπτα μέρη από τα σώματά τους.
Η πρόσφατη δολοφονία παραγόντων του σατιρικού «Charlie Hebdo» στο Παρίσι, από φανατικούς ισλαμιστές, βρήκε κατανόηση από αρκετούς Γάλλους μουσουλμάνους, οι οποίοι θεώρησαν δίκαιη την τιμωρία των υβριστών του Μωάμεθ. Η πολυπολιτισμική δημοκρατία, που υπήρξε μεγάλη κατάκτηση του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους, σήμερα παραπαίει.
Ενας από τους πόλους έλξης των αναγεννημένων ισλαμιστών στη Μέση Ανατολή, τη Βόρειο Αφρική και τη Δυτική Ευρώπη είναι το Χαλιφάτο του Μωάμεθ, με δραστηριότητα στη Συρία και το Ιράκ. Τον περασμένο Ιούνιο, οι τζιχαντιστές κατέλαβαν τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράκ, τη Μοσούλη. Εκτοτε έσφαξαν ή κυνήγησαν τους αλλόθρησκους της πόλης, κατέστρεψαν τα αγάλματα στα μουσεία και ανέσκαψαν με μπουλντόζες τους αρχαιολογικούς χώρους της αρχαίας Νινευής. Στη Δύση, την οργάνωση γνωρίζουμε ως ISIS από τους κινηματογραφικούς αποκεφαλισμούς ξένων αιχμαλώτων. Πολλοί από τους εκτελεστές αναγνωρίστηκαν ως Αγγλοι, Γάλλοι ή άλλοι πολίτες οι οποίοι εγκατέλειψαν τις χώρες τους για να πολεμήσουν στο πλευρό των μαχητών του Μωάμεθ. Μεγάλο, όμως, μέρος των ισλαμιστών του ISIS είναι παλιοί οπαδοί του κοσμικού κόμματος Μπάαθ του Σαντάμ Χουσεΐν και βέβαια είναι όλοι Σούνι. Για τη μεταμόρφωσή τους από εθνικιστές σε θρησκόληπτους ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό ο πόλεμος του προέδρου Μπους του νεότερου.
Στην ευρωπαϊκή ήπειρο, τουλάχιστον η χριστιανική θρησκεία δεν είναι πλέον επίμαχο ζήτημα. Τα κομμουνιστικά κόμματα έχουν περίπου εξαφανισθεί και η Αριστερά περιορίζεται στα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Αντίθετα, παρουσιάζουν άνοδο ακροδεξιά φασίζοντα κινήματα, τα οποία στη Γαλλία ενδημούν σε βιομηχανικές περιοχές και δρέπουν παλιές κομμουνιστικές ψήφους. Από τους σχηματισμούς αυτούς προέρχεται και η μεγαλύτερη εχθρότητα για την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Στην Ελλάδα, οι ιδέες επωάζονται με καθυστέρηση, ώστε η δημοσιονομική μας κρίση να φέρει στην εξουσία τους ευρωκομμουνιστές και μαζί τους άλλα αριστερά γκρουπούσκουλα. Στον ΣΥΡΙΖΑ, εκτός από την κρατούσα ιδεολογία, που ουδείς μπορεί να περιγράψει με ακρίβεια, ενδημούν οι αριστεροί συνδικαλιστές, οι οποίοι είναι αποφασισμένοι να διευρύνουν το κράτος και συνεπώς να διευρύνουν τις μαύρες ελλειμματικές τρύπες του. Περιλαμβάνονται ακόμα και νοσταλγοί του Μάη του 1968, οι οποίοι οραματίζονται την ανακατανομή όλων των αγαθών, συμπεριλαμβανομένης και της άυλης αριστείας. Στην προσπάθειά τους να μην την αρνηθούν σε κανέναν, την καταργούν ολότελα.
Η συζήτηση που έφερε στη Βουλή ο πρωθυπουργός, στις 30/3, δεν είχε βέβαια σκοπό να εξασφαλίσει τη συναίνεση του κόμματος αλλά την ομοψυχία στον ΣΥΡΙΖΑ. Απ’ όσα ακούστηκαν, συγκρατώ την εκτίμηση του κ. Βενιζέλου για την οδύσσεια των τάχα μεταρρυθμιστικών προτάσεων που πηγαινοέρχονται στην ΟΝΕ: «Οι μεταρρυθμίσεις που προτείνετε αξιολογούνται από τους πιστωτές μας με βάση τη δημοσιονομική τους χρησιμότητα».
Τι κοινά έχει η κοινωνία μας με τους δυτικούς εταίρους; Οχι πολλά. Παραδόξως, η προνεωτερική πρόσδεση με τον θεσμό της οικογένειας μάς έσπρωξε κατευθείαν στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Κυριότερος παράγων στην απόφαση αυτή υπήρξε ο Κων. Καραμανλής, που αντιλαμβανόταν την Κοινότητα ως τόπο προόδου και εξέλιξης. Οπως κάθε Ελληνας πατέρας της υπαίθρου ήθελε τα παιδιά του γιατρούς, δικηγόρους και μηχανικούς, ο Καραμανλής μάς ήθελε Ευρωπαίους. Η σχέση αυτή κινδυνεύει, όχι από την πρόθεση, ελπίζω, αλλά από τον ερασιτεχνισμό των κρατούντων. Αν γίνει το στραβοπάτημα και βγούμε από την ΟΝΕ, ποιος τους σώζει και ποιος μας σώζει. Από τον διαφωτισμό της Ε.Ε. θα επιστρέψουμε σε κάποιον μεσαίωνα.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.