WOLINSKI
«Σκέψεις»
εκδ. Ροές
Το εξώφυλλο από το μικρό βιβλιαράκι «Σκέψεις» του Βολίνσκι (που πρόσφατα επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Ροές και εντάσσεται στην καλαίσθητη σειρά μίνι βιβλίων microMEGA) σε κάνει να ανατριχιάζεις: ένα λιτό σκιτσάκι ενός άντρα που στο ένα χέρι κρατάει ένα τουφέκι και στο άλλο ένα πλακάτ που αναγράφει: «Θάνατος σε όσους δεν έχουν τις ίδιες ιδέες με μένα». Το μυαλό ταξιδεύει ιλιγγιωδώς στα θλιβερά γεγονότα της 7ης Ιανουαρίου όταν φανατικοί ισλαμιστές εισέβαλαν με καλάσνικοφ στα γραφεία του περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι. Τα όσα ακολούθησαν είναι πλέον γνωστά. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο σπουδαίος κομίστας Βολίνσκι. Ο οποίος, πόσο τραγικό, στις «Σκέψεις» έγραφε: «Η μόνη μου ευτυχία σ’ αυτή τη θλιβερή ζωή είναι να διαβάζω το Charlie Hebdo, περιοδικό γεμάτο χιούμορ και εικονογραφημένες ιστορίες (πωλείται παντού)».
Ο αιχμηρός και ανένταχτος Βολίνσκι επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη σκιτσογραφική σάτιρα. «Για μας ήταν δάσκαλος και πατέρας μας», έλεγε γι’ αυτόν ο δικός μας Soloup. Ο Ζορζ Βολίνσκι γεννήθηκε το 1934 στην Τύνιδα και, εγκαταλείποντας τις σπουδές του στην Αρχιτεκτονική στο Παρίσι, άρχισε το 1960 να συνεργάζεται με το θρυλικό σατιρικό περιοδικό Hara-Kiri που μετεξελίχθηκε σε Charlie Hebdo. Εζησε έντονα τον Μάη του ’68, όταν τα σχέδιά του πήραν συγκεκριμένη πολιτική θέση και συχνά επέστρεφε εκεί με πικρία. Υπήρξε ένας σκιτσογράφος αθυρόστομος, βλάσφημος, προκλητικός, ασεβής, στο άκομψο ύφος του Altan, του Edika, του Reiser, όπου το εκ πρώτης όψεως χοντροκομμένο αστείο κρύβει το έναυσμα για σοβαρές σκέψεις. Στην Ελλάδα τον γνωρίσαμε μέσα από τα περιοδικά «Πάρα Πέντε», «Βαβέλ», «Κολούμπρα» και «Μαμούθ».
Υπέρ της… αδικίας
Το βιβλίο «Σκέψεις», που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη Γαλλία στις αρχές της δεκαετίας του ’80, είναι μια συλλογή αφορισμών του Βολίνσκι συνοδευόμενων με λίγα σκιτσάκια, που αφήνει να φανούν οι πολλές πτυχές του δημιουργού. Πτυχές εκ διαμέτρου αντίθετες και σκέψεις που αλληλοσυγκρούονται. Ο Βολίνσκι έχει ενοχλητικά κοινωνικά σχόλια: «Είμαι υπέρ της αδικίας διότι η κοινωνία μας στηρίζεται σ’ αυτήν.
Εξαφανίστε την αδικία και η κοινωνία μας θα καταρρεύσει». Φιλοσοφεί για την ευτυχία: «Προτιμώ να είμαι δυστυχισμένος κατά διαστήματα, επειδή δεν κατορθώνω να αποκτήσω αυτό που επιθυμώ, παρά όλον τον χρόνο ευτυχισμένος επειδή δεν επιθυμώ τίποτα!». Είναι εριστικός και αδαής: «Μου αρέσει πολύ να χώνω τη μύτη μου σε θέματα που δεν γνωρίζω καθόλου. Είναι έτσι εύκολο να λέω οτιδήποτε». Μισάνθρωπος, αλλά ελπίζει στην αγάπη: «Οι άνθρωποι με αηδιάζουν. Τους προτιμώ ωστόσο από τα πράγματα. Για παράδειγμα, μου αρέσει το τυρί, αλλά το τυρί δεν θα με αγαπήσει ποτέ, ενώ, αν αγαπήσω μια γυναίκα, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να με αγαπήσει μια μέρα». Αθεος, αλλά έχει και τις αμφιβολίες του: «Αν δεν πιστεύει κανείς σε τίποτα, η ζωή δεν έχει νόημα και, αν η ζωή δεν έχει νόημα, εγώ δεν μπορώ να ζω.
Πρέπει λοιπόν να πιστέψω σε κάτι και, αφού πρέπει να πιστέψω σε κάτι, γιατί όχι στον Θεό;». Εγωιστής: «Θα ’θελα να ήμουν γυναίκα και να αγαπούσα έναν άντρα σαν κι εμένα», και φαλλοκράτης: «Πρέπει να βελτιώσουμε τη μοίρα των γυναικών. Οι κουζίνες παραείναι μικρές, οι νιπτήρες παραείναι χαμηλοί και τα χερούλια των κατσαρολικών δεν έχουν καλή μόνωση». Και για τα κόμικς και τους αναγνώστες τους λέει: «Τα κόμικς δεν θα γίνουν ποτέ τόσο ηλίθια όσο οι φανατικοί αναγνώστες τους».
Ο Βολίνσκι ξεγυμνώνεται. Δοκιμάζει τα όρια, παίζει με τις αντιθέσεις, αναιρεί τα στερεότυπα και τις συμβάσεις, προσβάλλει. Οι αφορισμοί του θυμίζουν τον μετρ του είδους Οσκαρ Ουάιλντ, πυκνά δομημένες φράσεις, συχνά αυτοαναιρούμενες, που συμπυκνώνουν προβληματισμούς για ατελείωτες συζητήσεις και καβγάδες. Tweets που σήμερα θα γίνονταν viral και θα ακολουθούσαν κατεβατά απαντήσεων. Και είναι σκέψεις διαχρονικές και επίκαιρες.