Κάθε θετική είδηση για τον Πειραιά μάς υπενθυμίζει τις δεκαετίες στασιμότητας και οικονομικής καθήλωσης που χαρακτήριζαν για απελπιστικά μεγάλο χρονικό διάστημα το πρώτο λιμάνι της χώρας. Ηταν λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου, όταν ο Δήμος Πειραιά παρουσίασε τα αποτελέσματα του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τη «Μελέτη Ανάπλασης Ακτής Δηλαβέρη – Ακτής Κουμουνδούρου – Περιοχής Δελφινάριου Δήμου Πειραιά».
«Η ανάπλαση του Μικρολίμανου ξεκινά», δήλωνε με αυτοπεποίθηση ο δήμαρχος Γιάννης Μώραλης δίνοντας ταυτόχρονα την κλίμακα των προγραμματιζόμενων αλλαγών σε ένα από τα πιο τουριστικά σημεία της πόλης. Υπολόγιζε χωρίς τον «ξενοδόχο», δηλαδή τις πολιτικές εξελίξεις και την παρατεταμένη αβεβαιότητα. Τον διαγωνισμό προκήρυξε η παρελθούσα δημοτική αρχή του Βασίλη Μιχαλολιάκου αλλά ο διάδοχός του είναι αποφασισμένος να το εντάξει στο επόμενο ΕΣΠΑ. Ομως, κάθε πρόοδος εξαρτάται από το μέτωπο των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές μας και τις εξελίξεις στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Διαφορετικά, οι συνθήκες μοιάζουν ιδανικές, καθώς στο κέντρο του Πειραιά συντελείται αυτήν την εποχή μια μικρή κοσμογονία εξαιτίας του διπλού συγκοινωνιακού πρότζεκτ με την επέκταση τόσο του μετρό όσο και του δικτύου του τραμ. Ομως, σε επίπεδο δημόσιου χώρου ο Πειραιάς έχει μείνει πολύ πίσω, όχι μόνο σε σχέση με αντίστοιχης σημασίας περιοχές της Αθήνας αλλά και πολλές άλλες ελληνικές πόλεις.
Το Μικρολίμανο κατορθώνει να επιβιώνει στον τουριστικό χάρτη της Αττικής εξαιτίας της προνομιακής του θέσης. Παρ’ όλα αυτά η ποιότητα του δημόσιου χώρου είναι τουλάχιστον προβληματική, ενώ και η φυσική του συνέχεια προς την παράκτια ζώνη της Ακτής Δηλαβέρη, από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Αθλητικού Συνδέσμου έως την εκκλησία της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας και μέχρι το κανάλι και το Δελφινάριο, αναδεικνύει τις γνωστές παθογένειες των ελληνικών πόλεων: αισθητική αναρχία, ρευστά όρια δημόσιου και ιδιωτικού χώρου, περιβαλλοντική υποβάθμιση, αυθαιρεσίες.
Η σχεδιαζόμενη παρέμβαση στο Μικρολίμανο έρχεται ακριβώς να διασκεδάσει στο μέτρο του δυνατού τις δυσμενείς εντυπώσεις και μάλιστα σε ένα από τα πιο προβεβλημένα της σημεία, καλύπτοντας συνεχές παραλιακό μέτωπο μήκους 1,5 χιλιομέτρου. Σε ένα δεύτερο επίπεδο και σε βάθος χρόνου, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν μοναδικό παραλιακό περίπατο από το Μικρολίμανο μέχρι τον Φλοίσβο, εφόσον φυσικά προχωρήσει και το έργο της αναβάθμισης του Φαληρικού Ορμου.
Το πρώτο βραβείο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το Μικρολίμανο κατέληξε στο αθηναϊκό γραφείο A-G ARCHITECTS με επικεφαλής τον κ. Βασίλη Γκικαπέππα και συμμετέχοντες τους συναδέλφους του Κ. Νασοπούλου, Δ. Παρασκευά, Μ. Ι. Τζαννέ, Χ. Τσιρώνη, σύμβουλος: Α. Αναστασοπούλου.
Ιδιαίτερη ταυτότητα
Η κριτική επιτροπή επιβράβευσε την «ενιαία συνθετική ιδέα» που «χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη ευαισθησία στην αντιμετώπιση τόσο του συνόλου όσο και των επιμέρους αρχιτεκτονικών στοιχείων, με ήπιες και ευρηματικές παρεμβάσεις». Κάθε επιμέρους παρέμβαση διακρίνεται από την ιδιαίτερη ταυτότητά της, συνεχίζουν τα μέλη της επιτροπής. Ετσι η πρόταση για την Ακτή Κουμουνδούρου (Μικρολίμανο) αποτελεί μια αναλογία αμφιθεάτρου («το αμφιθέατρο της θάλασσας») που εκφράζεται με τις διαβαθμίσεις και οργανώνεται με ομόκεντρες ζώνες διαφορετικής υφής και λειτουργίας. Στην Ακτή Δηλαβέρη αναπτύσσεται ήπια παρέμβαση η οποία επικεντρώνεται σε τρεις πόλους με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, όπως η αλέα με διάλυση του ορίου της στην πλευρά του παιδότοπου, η ζώνη των καταστημάτων αναψυχής που αναπτύσσεται στην πλευρά της Ακτής Δηλαβέρη και, τέλος, η υδάτινη στοά που σημαίνει την απόληξη του καναλιού.
Οι αρχιτεκτονικές επιλύσεις στο πνευματικό κέντρο κληροδοτήματος Ζαχαρίου και στον γειτνιάζοντα χώρο στάθμευσης με την ιδέα της «αναδίπλωσης του εδάφους» θεωρούνται απόλυτα επιτυχείς, ενταγμένες στο περιβάλλον και στον δομημένο ιστό. Ειδική μνεία γίνεται και για τον χώρο στάθμευσης της οδού Επιδαύρου που ως «μέτωπο κήπος» κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχής όσον φορά την ένταξή του στο περιβάλλον.
Στην πραγματικότητα, η ευρηματική πρόταση επιχειρεί να αναδιατάξει τον δημόσιο χώρο προς όφελος του πεζού και να «τακτοποιήσει» αισθητικά το πάντα ευαίσθητο όριο ανάμεσα στην πυκνοδομημένη πόλη και την ακτογραμμή.
Αυτό επιτυγχάνεται με σειρά επιμέρους επεμβάσεων όπως η απόδοση της παραλιακής διαδρομής ως δημόσιου ελεύθερου χώρου για τον πολίτη κάθε ηλικίας, η πεζοδρόμηση 1.500 μ. ενιαίου λιθόστρωτου με ζώνες θεματικών φυτεύσεων και δενδροφυτεύσεων, η ενοποίηση οδοστρώματος με ενιαίο υλικό δαπεδόστρωσης για τη μεγέθυνση των αντιληπτικών ορίων, η διαμόρφωση ζώνης περιπάτου από ξύλινο deck σε επαφή με το θαλάσσιο όριο, συνεχούς διαδρομής και σε οπτική επαφή με τον ορίζοντα, και η δημιουργία χώρων στάσης σε όλο το μήκος της promenade χωρίς εμπόδια, αξιοποιώντας την υψομετρική διαφορά. Οι εμπορικές χρήσεις διατηρούνται με την απόδοση ισοδύναμου υπαίθριου χώρου ανάπτυξης της δραστηριότητάς τους, προβλέπεται μελέτη χώρων βιοκλιματικού σχεδιασμού με περσιδωτά σκίαστρα στις όψεις των καταστημάτων για ενιαίο αισθητικό μέτωπο και φυτεύονται 225 δένδρα σε σειρές, ορισμένες σε ζώνες μαλακού δαπέδου, για την προστασία των πεζών και την εξασφάλιση της δραστηριότητας των χρήσεων αναψυχής. Επίσης δημιουργούνται νέες πλατείες, με πιο «φιλόδοξη» τον θεματικό κήπο – belvedere πάνω από το προτεινόμενο κλειστό γκαράζ της οδού Επιδαύρου καθώς και ποδηλατόδρομος δύο χιλιομέτρων σε όλο το μέτωπο και σε επαφή με τη θάλασσα.
Στα βασικά «ατού» της παρέμβασης, και η ανάπλαση και ολοκλήρωση του πολιτιστικού κέντρου του κληροδοτήματος Ζαχαρίου, σπάνιο δείγμα ελληνικού Μοντερνισμού του 1970, που έχει αφεθεί στη μοίρα του ως εγκαταλειμμένος σκελετός από μπετόν (αρχιτέκτων καθηγητής ΕΜΠ Ι. Λιάπης). Οσο για την κυκλοφορία, ο κύριος άξονας δεν θα κλείσει για τα αυτοκίνητα αλλά μονοδρομείται και διαμορφώνεται διαδρομή ήπιας κυκλοφορίας αυτοκινήτου ελεγχόμενης ροής και ταχύτητας.