Φταίει η βιομηχανία της μόδας για την «επιδημία» νευρικής ανορεξίας που μαστίζει τον δυτικό κόσμο; Η γαλλική κυβέρνηση πιστεύει πως ναι – γι’ αυτό και πρόσφατα απαγόρευσε διά νόμου τα ανορεξικά μοντέλα. Για να μπορέσει ένα μανεκέν να εργαστεί, θα πρέπει να διαθέτει ιατρικά πιστοποιητικά που θα αποδεικνύουν ότι έχει δείκτη μάζας σώματος άνω του 18 – για παράδειγμα, με ύψος 1,75 δεν πρέπει να ζυγίζει λιγότερο από 55 κιλά. Οι ποινές για πρακτορεία που προσλαμβάνουν μοντέλα «εκτός προδιαγραφών» είναι αυστηρές: πρόστιμα έως 82.000 ευρώ και φυλάκιση έως έξι μηνών.
Το «Κ» κατέγραψε διεθνή περιστατικά, μίλησε με Ελληνες σχεδιαστές και πρακτορεία για τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας, ενώ έθεσε σε ψυχιάτρους το ερώτημα κατά πόσο μια τέτοια απαγόρευση, ειδικά στη μητρόπολη της μόδας, το Παρίσι, μπορεί να φέρει αποτελέσματα.
Στην πρώτη της επίσκεψη στο πρακτορείο που την ανακάλυψε, η 15χρονη τότε Τζωρτζίνα Γουίλκιν αντιμετωπίστηκε ως η επόμενη Κέιτ Μος. Στο δεύτερο ραντεβού πήρε μια γεύση από τη σκοτεινή πλευρά. Την τράβηξαν polaroids για να ελέγξουν αν έχει φωτογένεια και μέτρησαν κάθε σπιθαμή του σώματός της. Οταν επιλέχθηκε για ένα casting σε ιαπωνική εταιρεία, της ζήτησαν να χάσει 7,5 εκατοστά από τους γοφούς και 2,5 από τη μέση μέσα σε δύο μήνες! Το να αδυνατίσει έγινε σκοπός της ζωής της. «Δεν επέτρεπα στον εαυτό μου τίποτε άλλο εκτός από φρούτα και λαχανικά. Κάποιες φορές δεν έτρωγα τίποτα για δύο ημέρες», είπε σε ρεπορτάζ της Daily Mail. Στην αρχή της καριέρας της ήταν 53 κιλά με ύψος 1,77, ενώ κρατάει μυστικό το πόσα κιλά αναγκάστηκε να φτάσει. Κάθε δεκαπενθήμερο πήγαινε στο πρακτορείο για να μετρηθεί και κάθε φορά τής έλεγαν ότι πρέπει να αδυνατίσει κι άλλο. «Οι πιο αδύνατες έκλειναν τις δουλειές και σ’ εμένα έλεγαν ότι δεν θα δουλέψω ούτε για εταιρεία κοσμημάτων γιατί τα δάχτυλά μου ήταν χοντρά». Στο Τόκιο πήγε το 2006 και εξεπλάγη όταν διαπίστωσε ότι ήταν η πιο… παχιά από τις συναδέλφους της. Αρχισε να ζει με energy drinks. Τελικά τη φωτογράφισαν για κατάλογο με εγκύους… «Ημουν ένα υποσιτισμένο 16χρονο κορίτσι που το έβαζαν να κάνει την 30άρα έγκυο».
Και αυτό δεν συνέβη μόνο στην Ιαπωνία. Η διαγνωσμένα πλέον ανορεξική κοπέλα, της οποίας τα νεφρά και η καρδιά είχαν αρχίσει να υπολειτουργούν, δούλεψε στο Λονδίνο για την Gap, το Top Shop και τα Giles Deacon. Τα χείλη και τα δάχτυλά της ήταν μπλε από την αδυναμία και οι μακιγιέρ τα κάλυπταν με κονσίλερ. Και κάθε φορά που, ακόμη κι έτσι, δεν χωρούσε σε κάποιο φουστάνι, ένιωθε ταπεινωμένη.
Η μέση της «Σταχτοπούτας» και άλλες ιστορίες
Διαβάζοντας κανείς αυτήν τη μαρτυρία, νιώθει ότι η νομοθετική κίνηση της Γαλλίας είναι μια καλή αρχή. Τα τελευταία χρόνια, σοβαρός Τύπος και σόσιαλ μίντια έχουν παρέμβει σε πολλές περιπτώσεις όπου αποθεώνεται η υπερβολική ισχνότητα. Οταν πρόσφατα κυκλοφόρησαν οι πρώτες φωτογραφίες από τη νέα ταινία «Σταχτοπούτα», πυροδοτήθηκε θύελλα αντιδράσεων, καθώς δημοσιογράφοι αλλά και ενεργοί χρήστες του Τwitter υποστήριξαν ότι η υπερβολικά λεπτή μέση της πρωταγωνίστριας Λίλι Τζέιμς ήταν αποτέλεσμα photoshop και πως πρόβαλλε λάθος πρότυπα στα νέα κορίτσια.
Πρόσφατα το δανέζικο περιοδικό Cover αναγκάστηκε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη, αφού δημοσίευσε εντιτόριαλ μόδας με ένα ανησυχητικά αδύνατο μοντέλο. Τα σόσιαλ μίντια αντέδρασαν φτιάχνοντας hashtag με το όνομα #covergate και ξεκίνησαν εκστρατεία με τίτλο «πτώμα ή μοντέλο;». Ακόμη και ο Δανός υπουργός Φορολόγησης Μπένι Εγκελμπρεχτ παρενέβη μέσω Τwitter γράφοντας: «Πίστευα ότι η βιομηχανία της μόδας έχει καταλάβει ότι η ανορεξία είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να παίρνει κανείς στα σοβαρά». Η διευθύντρια του περιοδικού, Μαλέν Μάλινγκ, απολογήθηκε: «Δεν ανταποκρίθηκα στην ευθύνη μου ως εκδότρια, ως γυναίκα και ως μητέρα και γι’ αυτό ζητώ συγγνώμη».
Κάτι αντίστοιχο αναγκάστηκε να κάνει πέρυσι και ο σχεδιαστής Alex Perry, όταν χρησιμοποίησε στην πασαρέλα το σχεδόν σκελετωμένο μοντέλο Κάσι Φαν Ντεν Ντάντζεν. «Ηταν μια περίπτωση έλλειψης κρίσης», είπε, αφού η συντάκτρια του αμερικανικού Marie Claire Τζάκι Φρανκ έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στο πρακτορείο και ζήτησε εξηγήσεις για το γιατί επετράπη στη Φαν Ντεν Ντάντζεν να δουλέψει.
Θα έχει αποτέλεσμα;
Ανάλογοι κανόνες με τον νέο νόμο της Γαλλίας ισχύουν ήδη σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, το Βέλγιο, η Χιλή και το Ισραήλ. Παρ’ όλα αυτά, στις τελευταίες κολεξιόν του Μιλάνου δεν είχαν αλλάξει πολύ τα πράγματα και δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το μέτρο έχει αποτελέσματα. Τα περισσότερα γνωστά μοντέλα, άλλωστε, δεν πληρούν τις απαιτήσεις του γαλλικού νόμου: η Ζιζέλ και η Ναόμι Κάμπελ έχουν δείκτη μάζας σώματος 16 με 17, ενώ στο απόγειο της δόξας της η Κέιτ Μος είχε μόλις 15 – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουν απαραίτητα κάποια διαταραχή. Η Ενωση Πρακτορείων Μοντέλων στη Γαλλία εξέδωσε ανακοίνωση πως ένας τέτοιος νόμος θα μειώσει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας και όταν οι New York Times αποπειράθηκαν να μιλήσουν με 10 πρακτορεία στο Παρίσι, κανένα δεν δέχτηκε να σχολιάσει.
Σύμφωνα και με τους ειδικούς, η σύνδεση μεταξύ της μόδας και του φαινομένου της ανορεξίας δεν έχει αποδειχθεί και η ασθένεια θα είναι δύσκολο να περιοριστεί μόνο με τη μικρή αύξηση του βάρους.
«Τυραννία της ισχνότητας»
«Το να πάρει ένα μοντέλο τρία κιλά δεν θα λύσει το πρόβλημα», είπε στους New York Times ο δρ Μορό, παιδοψυχολόγος στην κλινική για διαταραχές πρόσληψης τροφής, Maison de Solemn. «Υπάρχει μια διεθνής τυραννία της ισχνότητας. Ενα σώμα με καμπύλες μεταφράζεται σήμερα ως έλλειψη αυτοελέγχου, υπερβολή, κακή υγεία». Ενώ ο Μαρσέλ Ρουφό, ψυχίατρος σε κλινική της Μασσαλίας για εφήβους με ανορεξία, σημείωσε πως «το κοινό, οι αρχές, οι γονείς προσπαθούν να βρουν μια εξήγηση για την απελπισμένη ανάγκη των παιδιών για ένα αδύνατο σώμα. Ετσι, λένε πως φταίει η μόδα, όμως πιστεύω ότι πρόκειται για κάτι πιο περίπλοκο».
Ο Φραγκίσκος Γονιδάκης, λέκτορας Ψυχιατρικής στην Ιατρική Αθηνών και υπεύθυνος του προγράμματος για την ανορεξία στο Αιγινήτειο, συμφωνεί. «Δεν φαίνεται να έχει άμεση σχέση η μόδα, αφού η ανορεξία έχει περιγραφεί από τον 19ο αιώνα. Ομως, η επίθεση της μόδας στο γυναικείο σώμα σχετίζεται με δύο θέματα: τροφοδοτεί την αυξημένη δυσαρέσκεια των εφήβων από το σώμα τους, που πλέον έχει γίνει σχεδόν η νόρμα, και βέβαια στο ότι η μόδα αποτελεί καταφύγιο «φυσιολογικότητας» για πολλές πάσχουσες από ανορεξία, μια και το ισχνό τους σώμα αποθεώνεται ως ιδανικό». Αρα μπορεί η μόδα να μην είναι η πρώτη αιτία, επιδεινώνει όμως την κατάσταση. Οπως λένε οι ειδικοί, χρειάζονται μια σειρά από βήματα για να περιοριστεί το πρόβλημα που στη Γαλλία σήμερα αφορά 40.000 ανθρώπους, κυρίως γυναίκες κάτω των 18 ετών.
Η μόδα αλλάζει
Τι γίνεται όμως στην Ελλάδα; Σύμφωνα με τον σχεδιαστή Βασίλη Ζούλια, το φαινόμενο των ανορεξικών μοντέλων είναι πιο περιορισμένο εδώ. «Τα ρούχα δείχνουν πιο ωραία σε ένα αδύνατο σώμα, αλλά κάτω από τα 50 κιλά είναι αντιαισθητικό. Η ανορεξία είναι μια ασθένεια σοβαρή. Πρέπει να βλέπουμε το άτομο ως πάσχον. Η μόδα είναι απλώς το κερασάκι στην τούρτα. Δυστυχώς, υπάρχει μια τάση στους σχεδιαστές να θέλουν αυτό που λέμε heroin look, ένα ανδρόγυνο στυλ που ευνοεί τα πολύ ισχνά σώματα, όμως εγώ δεν θέλω τέτοια κορίτσια. Προσωπικά δεν θεωρώ καν ότι κάτι τέτοιο είναι πια της μόδας».
«Δεν δέχομαι τέτοια μοντέλα στο πρακτορείο μου. Μακάρι μια αντίστοιχη νομοθεσία να υπήρχε και εδώ», υποστηρίζει η Κρίστη Κρανά, διευθύντρια της σχολής μόντελινγκ, make up, styling και του πρακτορείου μοντέλων, Kristi Academy. «Το πρώτο πράγμα που τους λέω είναι να φροντίζουν την υγεία τους. Και όμως, έρχονται ακόμα κορίτσια από άλλα πρακτορεία, τα οποία εγώ θεωρώ μια χαρά κι εκεί τους λένε να αδυνατίσουν. Είχα μια περίπτωση που έφυγε, πήγε αλλού και της ζήτησαν να χάσει 6 κιλά σε μία εβδομάδα. Λιποθύμησε σε φωτογράφιση και γύρισε πίσω σ’ εμάς. Δεν βλέπω το λόγο, σε τέτοια κορμιά δεν στέκεται καν το ρούχο».
Ο σχεδιαστής Δημήτρης Πέτρου παραδέχεται ότι το πρόβλημα -μειωμένο μεν- υπάρχει και εδώ. «Συχνά τα μοντέλα βρίσκονται στα όρια της ανορεξίας, μια και ο φακός προσθέτει κιλά. Προκειμένου να καλύψουν αυτό το κενό, γίνονται όλο και πιο αδύνατες. Το ίδιο κάνουν και οι καλλιτέχνες, που ξέρουν ότι αποτελούν προϊόν. Γίνονται ένας καμβάς προκειμένου να εξυπηρετήσουν το φακό και από κοντά μοιάζουν τρομακτικοί. Εγώ το αποφεύγω συνειδητά στα μοντέλα μου. Νομίζουμε ότι η δουλειά του μοντέλου είναι εύκολη, και όμως σε καμία άλλη δουλειά δεν δέχεσαι τόσες απορρίψεις. Είναι όμορφες, ψηλές, αδύνατες και κάθε μέρα τις διώχνουν από 100 casting, γιατί ψάχνουν κάτι συγκεκριμένο, όχι απαραίτητα κάποια πιο αδύνατη. Κι εκείνες ξεχνούν ότι είναι όμορφες και στην προσπάθειά τους να γίνουν ανταγωνιστικές εστιάζουν στο να αδυνατίσουν. Νομίζω και ελπίζω ότι η μόδα αλλάζει, ότι πλέον θέλουμε καλοφτιαγμένα, γυμνασμένα και υγιή σώματα, που θα είναι και πιο κοντά στις πελάτισσές μας. Κάτι τέτοιο θα απενοχοποιήσει το γυναικείο κοινό και θα χαροποιήσει και το ανδρικό. Ας ελπίσουμε ότι έκλεισε αυτός ο κύκλος και θα πάμε σε μια νέα τάση, υγείας και όχι ισχνότητας».