Η ελληνική οικονομία είναι η μοναδική οικονομία της Ευρωζώνης που επιβραδύνθηκε το τέταρτο τρίμηνο του 2014. Ο στόχος αυτού του σημειώματος είναι να τονίσει τις σημαντικότερες διαρθρωτικές αλλαγές που χρειάζεται η ελληνική οικονομία και οι οποίες δεν υλοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Η έμφαση δίνεται σε μεταρρυθμίσεις που έχουν στόχο την οικονομική ανάπτυξη και τη μείωση της ανεργίας. Οι διαρθρωτικές αλλαγές προτείνονται στη βάση των αποτελεσμάτων συγκεκριμένων επιστημονικών μελετών σε ζητήματα στα οποία υπάρχει επιστημονική σύγκλιση. Το παρόν κείμενο είναι σκοπίμως σύντομο ώστε να τονιστούν οι συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις.
1. Απλό και σταθερό φορολογικό σύστημα για χρονική διάρκεια μεγαλύτερη του τρέχοντος πολιτικού κύκλου. Ο σημερινός φορολογικός κώδικας είναι πολυδαίδαλος και δυσνόητος, με αποτέλεσμα να δημιουργεί παράθυρα φοροδιαφυγής και σκιώδους οικονομίας. Προτείνουμε την εξ ολοκλήρου κατάργηση του υπάρχοντος φορολογικού κώδικα και τη σύνταξη εξαρχής ενός νέου σταθερού κώδικα που θα βασίζεται στις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, όπως απλή κλιμακωτή φορολόγηση ενιαίου εισοδήματος με φορολογικές ελαφρύνσεις για τα μεσαία εισοδήματα και για μακροχρόνιες αποταμιεύσεις, με σκοπό την τόνωση της επιχειρηματικότητας και την τόνωση της προσφοράς εργασίας. Προτείνουμε την παράλληλη θέσπιση ενός σταθερού τέλους ακινήτων στη βάση μιας απλής κλίμακας που θα αποφασίζεται και θα εφαρμόζεται από τους δήμους. Οι τελευταίοι θα είναι και οι τελικοί αποδέκτες των εσόδων από αυτά τα τέλη. Τα έσοδα θα γίνουν η βασική πηγή χρηματοδότησης των τοπικών υπηρεσιών και θα αντικαταστήσουν τις σχετικές κρατικές επιχορηγήσεις των δήμων. Με αυτόν τον τρόπο θα τονωθεί η διαφάνεια χρήσης φορολογικών εσόδων και θα αλληλοσυνδεθούν η αξία ακινήτων, το ύψος των φόρων επί της ακίνητης περιουσίας και η ποιότητα της παροχής υπηρεσιών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
2. Μείωση της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής. Σε συνάρτηση με τις προτεινόμενες αλλαγές στο φορολογικό σύστημα, προτείνουμε τη δημιουργία πλαισίου για την άμεση προσαρμογή σε πληρωμές άνευ μετρητών (ηλεκτρονικές συναλλαγές), ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τους ελεύθερους επαγγελματίες. Με τον τρόπο αυτό θα καταβάλλεται ο ΦΠΑ απευθείας στο κράτος μέσω του τραπεζικού συστήματος και θα συσχετίζονται οι φόροι στις επιχειρήσεις και του εισοδήματος φυσικών προσώπων με το ύψος των συναλλαγών, ώστε να διευκολύνονται οι φορολογικοί έλεγχοι. Προτείνουμε επίσης την κατάργηση της φυσικής παρουσίας των πολιτών στις εφορίες με την απλοποίηση των διαδικασιών και την εκπόνηση περιουσιολογίου. Ο ελεγκτής καθίσταται ποινικά υπεύθυνος σε περίπτωση ύπαρξης μη ταυτοποιημένης παρανομίας κατά τη στιγμή του ελέγχου. Τέλος, πρέπει να ολοκληρωθεί η μετάβαση της φορολογικής διοίκησης στην ψηφιακή εποχή με σκοπό τη διεξαγωγή φορολογικών ελέγχων ψηφιακά με την παράλληλη θέσπιση υψηλών, αλλά αναλογικών, ποινών για παραπτώματα φοροδιαφυγής.
3. Δημόσια διοίκηση. Η διοίκηση του δικαστικού σώματος οφείλει να απελευθερωθεί από την κυβερνητική εξουσία, η οποία όμως θα διατηρεί τον έλεγχο για τη σύντομη εκδίκαση των υποθέσεων. Προτείνουμε οι ανεξάρτητες αρχές και τα ιδρύματα ερευνών να εκλέγουν τους επικεφαλής τους μέσα από ανοιχτή διαδικασία με θητεία και το ίδιο να ισχύει για τους γενικούς γραμματείς των υπουργείων. Προτείνουμε επίσης (ως πολύ σημαντικό μέτρο) τη θέσπιση της θητείας για οποιαδήποτε πολιτική, συνδικαλιστική και άλλη εκλόγιμη θέση. Η πρότασή μας είναι για δύο πλήρεις τετραετίες για πρωθυπουργό και τρεις για κατώτερες εκλόγιμες θέσεις, με αποκλεισμό εκλογής σε οποιαδήποτε άλλη θέση μετά το τέλος της θητείας.
4. Κλειστά επαγγέλματα και νομοθεσία για τη δημιουργία επιχειρήσεων και για τη δόμηση. Ολα τα κλειστά επαγγέλματα, με εξαίρεση αυτά για τα οποία συντρέχουν περιβαλλοντικοί λόγοι, ανοίγουν και ελαχιστοποιούνται οι συνδρομές σε άδειες άσκησης επαγγέλματος. Ολες οι νομοθεσίες για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων απλοποιούνται και όλοι οι νόμοι για περιθώρια κέρδους καταργούνται ώστε η χώρα να καταστεί από τις πιο φιλικές προς την επενδυτική δραστηριότητα παγκοσμίως. Απλοποιούνται οι νόμοι περί δόμησης με συμμετοχή μόνο της πολεοδομίας, επιταχύνεται η διαδικασία εκπόνησης του κτηματολογίου, αλλά και ενισχύονται οι ελεγκτικοί μηχανισμοί για τη διαπίστωση παρανομιών. Ο ελεγκτής καθίσταται ποινικά υπεύθυνος σε περίπτωση ύπαρξης μη ταυτοποιημένης παρανομίας κατά τη στιγμή του ελέγχου.
5. Τραπεζικό σύστημα. Πλήρης υιοθέτηση του συνόλου των προτάσεων της Βασιλείας ΙΙΙ το συντομότερο δυνατό. Η ΤτΕ καθίσταται υπεύθυνη για την επεξήγηση των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τα θέματα της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Μετά τη δημιουργία του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού, ο βασικός ρόλος της ΤτΕ είναι η προστασία των καταναλωτών, η μείωση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και η διατήρηση ασφαλούς συστήματος πληρωμών. Συνεπώς η ΤτΕ οφείλει να είναι πρωτοπόρος δύναμη στους τομείς της μείωσης της σκιώδους οικονομίας μέσω της σωστής διαχείρισης του συστήματος πληρωμών και οφείλει να ενημερώνει το κοινό σε τακτά χρονικά διαστήματα για τις δράσεις της προς αυτή την κατεύθυνση και τα αποτελέσματα.
6. Πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Αυστηρή αξιολόγηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων στη βάση του δίπτυχου ποιότητα έρευνας (με βάση τις δημοσιεύσεις σε περιοδικά με κριτές και την απορρόφηση ερευνητικών κονδυλίων) και διδασκαλία (ερωτηματολόγια φοιτητών). Σύνδεση της αξιολόγησης στη βάση των παραπάνω με τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων. Πλήρης ανεξαρτητοποίηση των επιστημονικών και λειτουργικών αποφάσεων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων για το πώς θα διαχειριστούν αυτή τη χρηματοδότηση, ιδιαίτερα στους τομείς των προσλήψεων, της μισθοδοσίας του διδακτικού προσωπικού, των προγραμμάτων σπουδών και των λειτουργικών τους αποφάσεων, καθώς και των αποφάσεων σύνδεσης με την αγορά. Σε περίπτωση ύπαρξης ζημιών στον προϋπολογισμό των πανεπιστημίων, τα ίδια τα ιδρύματα είναι υπεύθυνα για την κάλυψή τους (π.χ. από τα επόμενα έτη χρήσης ή από εξεύρεση κονδυλίων από τις αγορές).
* O κ. Μάνθος Ντελής είναι καθηγητής Οικονομικών στο Surrey Business School, University of Surrey.
** Ο κ. Μίλτος Μακρής είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Southampton.