Αποψη: Ευρωπαϊκό πλαίσιο και ρωσικός αγωγός

Αποψη: Ευρωπαϊκό πλαίσιο και ρωσικός αγωγός

3' 35" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Με τις διαβουλεύσεις για την αντικατάσταση του South Stream να εντατικοποιούνται, έχει ενδιαφέρον να αξιολογήσουμε τις βασικότερες συνισταμένες της ευρύτερης εξίσωσης.

Κατά πρώτον, το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι διεργασίες των επόμενων μηνών. Η Ευρώπη στοχεύει στη δημιουργία μιας Ενεργειακής Ενωσης, ώστε χωρίς κακοφωνίες να διαβουλεύεται ενιαία με τους προμηθευτές της. Δεδομένων, ωστόσο, των διιστάμενων συμφερόντων των κρατών-μελών της, αλλά και των ιδιαιτεροτήτων/ωριμότητας της κάθε αγοράς, αυτό δεν μπορεί να έχει άμεση εφαρμογή. Συνάμα, με εμφανή στόχευση τη μείωση των επιπέδων εξάρτησης από τη Ρωσία, επιχειρείται η δημιουργία νέων δικτύων διασύνδεσης, η ανάπτυξη υποδομών και αγωγών ανάστροφης ροής, η επέκταση των αποθηκευτικών χώρων και η εξοικονόμηση.

Παράλληλα, πολλαπλασιάζονται οι εναλλακτικές προμήθειας, με τη δυνατότητα διάθεσης σχιστολιθικού αερίου από τη Βόρεια Αμερική (ήδη, από το 2016, ξεκινούν οι πρώτες παραδόσεις στην Ιβηρική), την υπερπροσφορά υγροποιημένου αερίου (LNG) με την ταυτόχρονη απομείωση της ζήτησης από την Ασία και ασφαλώς τη διαφαινόμενη επανάκαμψη του Ιράν, ώστε να καταστεί εφικτότερος ο στόχος της διαφοροποίησης και της σταδιακής ομογενοποίησης των αγορών, με βελτίωση των όρων διαπραγμάτευσης των τιμών.

Εντούτοις, υπάρχουν αρκετές μεταβλητές, η πορεία των οποίων θα καθορίσει τις ευρωπαϊκές προσδοκίες. Μεταξύ άλλων, η διατήρηση ή μη της παραγωγής σχιστολιθικού της Βόρειας Αμερικής, που προσώρας δεν επηρεάζεται από τις τιμές πετρελαίου, η κατεύθυνση των επενδύσεων σε νέα κοιτάσματα, η διεύρυνση με καινούργιους παραγωγούς, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, το ρευστό περιβάλλον και η επικράτηση αποσταθεροποιητικών τάσεων σε περιοχές πλουτοπαραγωγικές ή/και διαμετακομιστικής αξίας, καθώς και οι ρυθμοί ανάπτυξης Κίνας, Ινδίας και Ιαπωνίας, που ίσως αυξήσουν τα επόμενα χρόνια τη ζήτηση φυσικού αερίου και κατ’ επέκταση τις τιμές, γεγονός που θα καθορίσει και τη σχέση αερίου-LNG.

Σε ένα καθεστώς αβεβαιοτήτων, η Ε.Ε είναι αρκετά ευάλωτη στους σχετιζόμενους με την τροφοδοσία κινδύνους, καθότι θα αντιμετωπίσει εντεινόμενο ανταγωνισμό ως πελάτης, όχι μόνο από την Ασία αλλά και τη Μέση Ανατολή, ενώ η εκτόξευση των εισαγωγών της σε φυσικό αέριο από το 66% στο 80+% το 2035, επιβάλλει υπεύθυνες και αξιόπιστες επιλογές, αντί πειραματισμών.

Τα δεδομένα ως προς την επιχειρούμενη νότια παράκαμψη της Ουκρανίας επιτρέπουν μια συγκρατημένη αισιοδοξία, συγχρόνως, όμως, αναφύονται δυσχέρειες που δεν αποκλείεται να περιπλέξουν την κατάσταση. Εφόσον η Μόσχα επιμένει στην αναστολή διοχέτευσης αερίου μέσω Κιέβου, από το 2019 θα πρέπει να βρεθεί εναλλακτική όδευση διάθεσης περίπου 60 δισ. κ.μ. σε ετήσια βάση. Ακόμη και αν μετριαστούν οι ποσότητες, πάλι απαιτείται νέο δίκτυο, καθότι ούτε ο Nord Stream (με απόληξη στη Γερμανία), ούτε ο Yamal (μέσω Λευκορωσίας) μπορούν να φιλοξενήσουν επιπρόσθετο αέριο σε αυτά τα μεγέθη. Εύλογα, οι χώρες που πλήττονται από την ακύρωση του South Stream θα εκδηλώσουν ενδιαφέρον εξασφάλισης ρωσικού αερίου, με κομβικής σημασίας τη συμμετοχή Αυστρίας και Ιταλίας. Αν, παρ’ ελπίδα, οι δύο προαναφερθείσες χώρες, με μεγαλύτερες αγορές, ολοκληρωμένες υποδομές και διασυνδέσεις και θεσμική βαρύτητα, συγκριτικά με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες, δεν εμπλακούν, το σχέδιο θα βρεθεί στον αέρα, τόσο λόγω πολιτικής ανεπάρκειας των υπολοίπων για να πιέσουν τις Βρυξέλλες να αποδεχθούν την αναγκαιότητά του όσο και έλλειψης χρηματοδοτικού ενδιαφέροντος για την κάλυψη αποκλειστικά της αγοράς της ΝΑ Ευρώπης –μάξιμουμ 15 δισ. κ.μ. ετησίως. Επιπρόσθετο στοιχείο προβληματισμού αποτελεί ο βαθμός επίδρασης στις τελικές ευρωπαϊκές αποφάσεις, τόσο της «επένδυσης» της Ε.Ε στην Ουκρανία όσο και της έκβασης της έρευνας σε βάρος της Gazprom. Η έγκαιρη συναίνεση των Βρυξελλών (προϋπόθεση η άρση των ενδοιασμών ορισμένων εταίρων μας και η αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης με το Κρεμλίνο) αποτελεί αναγκαία συνθήκη, προκειμένου να μην εγκλωβιστούμε στη διελκυστίνδα των μεγάλων δυνάμεων και τη στήριξη ενός αμφίβολης κατάληξης έργου, το οποίο ίσως μετεξελιχθεί σε προϊόν συνδιαλλαγής Δύσης-Ρωσίας.

Αν, συνεπώς, τηρηθούν συγκεκριμένα προαπαιτούμενα, ο Turkish Stream έχει καλές πιθανότητες ολοκλήρωσης. Σε περιφερειακή κλίμακα, το κυριότερο όφελος συνίσταται στη διασύνδεση της αποκομμένης ΝΑ Ευρώπης με το κεντρικό ευρωπαϊκό δίκτυο, που ουσιαστικά τη βγάζει από την απομόνωση, προσφέροντάς της δυνητικά περισσότερες επιλογές και ανταγωνιστικότερες τιμές. Τέλος, σημειώνεται πως το εν λόγω σχέδιο συνεπάγεται σημαντικές απώλειες για τη Μόσχα, από τη στιγμή που θα υποχρεωθεί να πουλάει σε τιμές αγοράς, τις οποίες μπορεί σε πρώτη φάση να απορροφήσει λόγω του ότι τα προηγούμενα χρόνια είχε τεράστια περιθώρια κέρδους, εκμεταλλευόμενη τις εγγενείς αδυναμίες της ευρωπαϊκής αγοράς. Αν, πάντως, δεν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις της Ρωσίας για επανάκαμψη της ζήτησης και των τιμών, κινδυνεύει να φαλκιδεύσει μακροπρόθεσμα τις οικονομικές της προοπτικές, ενδεχομένως και των projects τα οποία προωθεί σήμερα με στενά πολιτικά κριτήρια.

* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή