Το «Mommy» του Ξαβιέ Ντολάν έχει μια ένταση σαν αυτή που βγαίνει από τα «Πρόσωπα» του Τζον Κασσαβέτη. Σπάνια ανακαλύπτεις σήμερα ταινίες αιχμηρές και τρυφερές, που η επιθετικότητά τους γίνεται χάδι. Σπάνια το μελόδραμα είναι τόσο αθώο, ακατέργαστο και πολύτιμα εξομολογητικό, για να γίνει καθρέφτης μιας εσωτερικότητας, την οποία απωθούν τα βαρύγδουπα ψυχοδράματα ή οι στιλιζαρισμένες κινηματογραφικές σαπουνόπερες της εποχής μας. Ποιος είναι ο Ντολάν; Ενας 25άρης σκηνοθέτης από το Κεμπέκ, με επιθετικό βλέμμα και πέντε ταινίες στο ενεργητικό του. Εκκεντρικός, που προκαλεί με ατάκες, όπως «ο Ορσον Ουέλες ήταν τεμπέλης, άργησε να ανθήσει». Οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» αποκάλεσαν το «Mommy» κραυγή της selfie generation.
Ο Ντολάν φαίνεται πως είναι ο μοναδικός εκπρόσωπος μιας γαλλόφωνης καναδικής νουβέλ βαγκ. Πρωτοεμφανίστηκε στα 19 του στις Κάννες, με το προκλητικό «Σκότωσα τη μητέρα μου». Στο ίδιο φεστιβάλ πέρυσι, μοιράστηκε το Βραβείο της Επιτροπής με τον γηραιό Ζαν-Λικ Γκοντάρ. Η απουσία του Γκοντάρ από την τελετή των βραβείων, αν μη τι άλλο, μας στέρησε ένα μοναδικό ενσταντανέ.
Αμφισβήτηση και ευφυΐα
Η δημόσια εικόνα του Ντολάν έχει κάτι από ναρκισσισμό και ματαιοδοξία. Καταστροφικό μείγμα για τις συνεντεύξεις του, που καταλήγουν συνήθως σε μικρά βατερλό για τους δημοσιογράφους. «Πέντε ταινίες στα 25 σου! Δουλεύεις τόσο σκληρά, έχεις χρόνο για άλλα πράγματα στη ζωή σου;» ρωτάει ο δημοσιογράφος. «Μη στεναχωριέσαι, περνάω καλά. Απλώς εκφράζομαι όπως και η Μαντόνα», απαντά βαριεστημένα ο σκηνοθέτης. Τον πετυχαίνεις, όμως, και σε καλές στιγμές. Σε μια από αυτές αναφέρεται στη μητέρα του, «αξιόλογο άνθρωπο αλλά χωρίς μεγάλο ζήλο ως γονέας», και στη δύσκολη εφηβεία του. «Ημουν υπερκινητικός με πολλές ιδέες στο μυαλό και ήταν δύσκολο να είσαι γονιός μου. Με έδιωξαν από πολλά σχολεία, γιατί ήμουν βίαιος». Το οιδιπόδειο και η σεξουαλική ταυτότητα είναι οι βασικές θεματικές συντεταγμένες και στις πέντε ταινίες του.
Ο Ντολάν ανήκει στη γενιά της βιντεοκάμερας και του τηλεκοντρόλ. Τεσσάρων χρόνων, πρωτόπαιξε σε διαφημιστικό σποτ, στο τέλος της εφηβείας του ήταν ένα ορμητικό κινηματογραφικό ταλέντο στη λογική του auteur (στο «Σκότωσα τη μητέρα μου» έκανε ο ίδιος μέχρι και τα κοστούμια). «Οταν πρωτοπήγα στις Κάννες, ήμουν πολύ ανασφαλής και έβγαζα μια επιτήδευση. Αυτό που έχω μάθει στη ζωή μου είναι πως δεν πρέπει ποτέ να αμφισβητείς τις ικανότητές σου. Είναι σημαντικό, όμως, να αμφισβητείς τις ιδέες σου. Αυτή η αμφισβήτηση είναι δείγμα ευφυΐας».
Ολα για τη μητέρα μου!
Στο «Mommy», στο οποίο βλέπουμε τα πρώτα σημάδια της ωριμότητάς του, ο Ντολάν επιστρέφει στο «Σκότωσα τη μητέρα μου», για να βάλει την αγάπη στη θέση του μίσους. Μια χωρισμένη γυναίκα, που έχει την ψευδαίσθηση πως η αγάπη κάνει θαύματα, θέλει να σώσει τον απροσάρμοστο και ανεξέλεγκτο ψυχολογικά γιο της από το αναμορφωτήριο και το ψυχιατρείο ανηλίκων.
Ο Ντολάν παίζει με το μελό, όταν τοποθετεί έναν νέο, έντονα απείθαρχο, απέναντι σε μια γυναίκα, που θα μπορούσε και να αμαρτήσει για το παιδί της. Η ζωή, βέβαια, ιδιαίτερα στις δυσλειτουργικές εκδοχές της, δεν είναι μελό. Το «Mommy» είναι μια ιστορία ενηλικίωσης, μέσα από τις Συμπληγάδες του οιδιπόδειου και της σεξουαλικής ταυτότητας, σπρωγμένη στον παροξυσμό. Αυτή η πίεση προς τα άκρα καταγράφεται ευρηματικά στη φόρμα της ταινίας: το κάδρο, συμπιεσμένο από τα πλάγια, είναι ένα όρθιο ασφυκτικό παραλληλόγραμμο.
Ο Στιβ, o ήρωας της ταινίας, μιλάει φωναχτά για όλα εκτός από αυτό που πραγματικά τον απασχολεί, τη σεξουαλικότητά του. Είναι το alter ego του Ντολάν. Εχει την αθωότητα του Αντουάν Ντουανέλ από τα «400 χτυπήματα», αλλά και την αυθάδεια του Μισέλ Πουακάρ από το «Με κομμένη την ανάσα». Οι πόζες του Αντουάν-Ολιβιέ Πιλόν, του νεαρού ηθοποιού που τον ενσαρκώνει, θυμίζουν και άλλο σινεμά: τον επαναστάτη χωρίς αιτία Τζέιμς Ντιν, αλλά και τον ενστικτώδη Κοβάλσκι/Μπράντο σ’ έναν σημερινό κόσμο από σπασμένο γυαλί.
Δείτε
Mommy (2014)
Ο Ξαβιέ Ντολάν, παιδί-θαύμα του καναδικού κινηματογράφου, ξεσπάει σ’ έναν χείμαρρο εικόνων, γύρω από τις δυσλειτουργικές σχέσεις σε μια οικογένεια, από την οποία απουσιάζει ο πατέρας. Μια ώριμη γυναίκα, που θέλει να ζήσει τη ζωή της, μπαίνει σε μια αδιέξοδη τροχιά από την αγάπη της για τον έφηβο γιο της. Ο νεαρός, μη μπορώντας να ελέγξει τα νεύρα του, δημιουργεί διαρκώς σοβαρά προβλήματα στο κοινωνικό του περιβάλλον. Παράλληλα, έχει μια θολή εικόνα για το είδος της αγάπης που τον συνδέει με τη μητέρα του. Παίζουν: Αν Ντoρβάλ, Αντουάν-Ολιβιέ Πιλόν, Σουζάν Κλεμάν. (Προβάλλεται στις αίθουσες).
Σκότωσα τη μητέρα μου (J’ ai tu ma mere, 2009)
Η πρώτη ταινία του Ντολάν (η σημερινή μοιάζει με ελεύθερο ριμέικ της). Σενάριο, σκηνοθεσία, παραγωγή και κοστούμια είναι του ιδίου. Ενας 16χρονος, οργισμένος ομοφυλόφιλος που ασφυκτιά ζώντας με τη μητέρα του, εκφράζει την περιφρόνησή του, που τείνει να γίνει μίσος, αλλά και την τυφλή αγάπη του γι’ αυτήν. Παίζουν: Ξ. Ντολάν, Αν Ντορβάλ, Σουζάν Κλεμάν (Σε dvd).