Ενας τίτλος που παραπέμπει στη βιολογία, ένα εξώφυλλο αφαιρετικό με μια ρόδα ποδηλάτου, και μια ήσυχη εσωτερική πλοκή ενός ήρωα που πειραματίζεται διά της απραξίας με τη ζωή του, όπως πειραματίζεται με τα ποντίκια του στο εργαστήριο συνθέτουν τον «Καρυότυπο» του νέου συγγραφέα Ακη Παπαντώνη. Η πρώτη νουβέλα, από τις εκδόσεις Κίχλη, του 36χρονου μοριακού βιολόγου, ο οποίος ζει στην Κολωνία, αναδεικνύει ένα συγγραφέα που ήρθε για να μείνει.
– Ο Ν. θα μπορούσε να είστε εσείς;
– Πολλά αυτοβιογραφικά (από πρώτο ή δεύτερο χέρι) υπάρχουν. Ομως δεν βιογραφούμαι. Μεγάλωσα στην Αργυρούπολη, σπούδασα βιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανα τη διπλωματική εργασία και το διδακτορικό μου εκεί. Είμαι πλάσμα της συνήθειας, όπως ο Ν., μάλλον… Τον Νοέμβριο του 2008 μετακόμισα στην Οξφόρδη για το μεταδιδακτορικό μου. Εμεινα εκεί τεσσεράμισι χρόνια και το 2013, τον Αύγουστο, μετακόμισα στην Κολωνία, όπου ξεκίνησα το δικό μου εργαστήριο στην ιατρική σχολή, στο κέντρο Μοριακής Ιατρικής. Εχω ένα συμβόλαιο 5+3 ετών, για μετά βλέπουμε. Φαντάζομαι το επόμενο βιβλίο μου θα έχει αρκετή Γερμανία μέσα.
– Ποιο είναι το αντικείμενο της έρευνάς σας;
– Μελετάω την τρισδιάστατη διαμόρφωση του DNA. Δηλαδή το πώς διπλώνει το DNA στον χώρο ώστε να χωρέσει μέσα στον πυρήνα των κυττάρων. Αυτό το «δίπλωμα» επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων μας, κι έτσι μπορεί να εξηγήσει ή και να θεραπεύσει παθολογικούς φαινότυπους.
– Αγγίζει και ψυχικά φαινόμενα εκτός από βιολογικά;
– Είναι γνωστό πως κάποιες ψυχικές παθήσεις έχουν τέτοιο μοριακό υπόβαθρο, π.χ. η σχιζοφρένεια. Ομως, εμείς μελετάμε κύτταρα απομονωμένα, όχι ολόκληρους οργανισμούς, όπως π.χ. κάνει ο ήρωας στο βιβλίο.
– Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην έρευνα;
– Αφενός το ότι το DNA είναι ίδιο σε όλα μας τα κύτταρα, αλλά κάθε κύτταρο είναι διαφορετικό με βάση το ίδιο αυτό DNA. Είναι εντυπωσιακό ερώτημα το πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό.
Φιλοσοφικά ερωτήματα
– Αυτό μπορεί να αφορά και ανθρώπους; Το πόσο ίδιοι είμαστε και μέσα στην ομοιότητά μας –στα ίδια υπαρξιακά ερωτήματα– αντιδρούμε διαφορετικά;
– Είναι δεδομένο πλέον πως η συμπεριφορά έχει τόσο μοριακό όσο και «περιβαλλοντικό» υπόβαθρο, π.χ. δύο ομοζυγωτικοί δίδυμοι, πανομοιότυποι στο DNA τους, έχουν τόσο διαφορετική πρόσληψη όσο και αντιδράσεις στην πραγματικότητα, στα ίδια ακριβώς ερεθίσματα στον ίδιο χρόνο και χώρο. Πάντως, η αδυναμία πειραμάτων σε ανθρώπους (ευτυχώς!) μετατρέπει αυτά τα ερωτήματα σε φιλοσοφικά για ένα θετικό επιστήμονα, κι έτσι γράφω.
– Ο ήρωάς σας στον «Καρυότυπο» είναι ένας δυσλειτουργικός ήρωας. Είναι μονομερής, και περισσότερο παρατηρητής παρά συμμετέχων. Παρ’ όλα αυτά τον απασχολεί η στοργή…
– Μάλλον δεν είναι δυσλειτουργικός. Γίνεται μονόχορδος, όταν αποφεύγει τον εαυτό του και τον μελετά εκ των έξω, ως πειραματόζωο. Τον φοβάται τον εαυτό του. Ολα τα κάνει για να πείσει και να πειστεί πως δεν τον αγαπούν πραγματικά, πως όλη η στοργή που έχει δεχτεί είναι απλό ανθρώπινο αντανακλαστικό. Πως μάλλον δεν την αξίζει, άρα και δεν τη χρειάζεται.
– Γιατί γράψατε τον «Καρυότυπο». Γιατί γράφετε;
– Σκέφτομαι πως, καθώς ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, πολλά διλήμματα είναι κάπως τεχνητά, όμως εκείνα των ανθρώπινων σχέσεων είναι καίρια. Μπορεί να κάνω και λάθος. Γι’ αυτό έγραψα και το βιβλίο άλλωστε, με την ελπίδα να κάνω λάθος. Οσον αφορά στο γιατί γράφω, το προαιώνιο ερώτημα: για να ξαναδιαβάσω τον εαυτό μου, την πραγματικότητα, τις απορίες μου. Αλλά και για να δω τη γραφή ως τοιχογραφία μιας προσωπικής αισθητικής.
– Εχετε βρει ομοιότητες ανάμεσα στη γραφή και την έρευνα;
– Διάβασμα, μέθοδος, επιμονή, πολλές επαναλήψεις και διορθώσεις. Εάν θέλετε να μιλήσουμε για ταχύτητα: 19.994 λέξεις ο «Καρυότυπος» σε 4,5 χρόνια, περίπου 11 λέξεις την ημέρα. Είμαι συγγραφικό σαλιγκάρι.
– Εάν θα λέγαμε ότι έχετε ένα κεντρικό ερώτημα στην επιστήμη σας, ποιο είναι το αντίστοιχο στη λογοτεχνία;
– Είναι η έννοια της ανθρώπινης συνθήκης: ποια τα χαρακτηριστικά της, πώς ορίζεται, πώς συνομιλεί με τις επιλογές μας; Ειδικά της ανθρώπινης συνθήκης σήμερα, στο τώρα, ως αντιπαράθεση στη διαχρονία. Οχι σαν φωτογραφικό ενσταντανέ, μάλλον σαν την αφήγηση βασισμένη σε μια πολαρόιντ που βρήκε κανείς στο κάθισμα του τρένου δίπλα του. Με απασχολεί τι αντίκτυπο έχει στους ανθρώπους της γενιάς μου, σε μια γενιά που ίσως αποδειχθεί ιστορικά διακριτή, για ευτυχείς και δυστυχείς λόγους.
Χωρίς αφηγητές
– Διακριτή γιατί;
– Για διάφορους λόγους: Πρώτον, η ανυπαρξία προφανούς «εχθρού» (π.χ. πόλεμος), δεύτερον, η θεώρηση πως τα είχαμε όλα (που τώρα διαψεύδεται), τρίτον, η διαχρονική ανάγκη να φτάσουμε λίγο μακρύτερα από την προηγούμενη γενιά, η οποία μας έβαλε στον 21ο αιώνα. Από αυτήν τη γενιά σίγουρα δεν λείπει η ετοιμότητα, όση ετοιμότητα βέβαια μπορεί να έχει κανείς μπροστά στο αβέβαιον του αύριο. Η γενιά μας επίσης δεν είχε αφηγητές, νομίζω μέσα σε 2 – 3 χρόνια έχει βρει μερικούς αξιόλογους.