Ο πρόεδρος του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου δεν μένει εδώ. Για την ακρίβεια, ζει στη Γαλλία από την ηλικία των 17 ετών (σήμερα είναι 65), όταν έφυγε από την Ελλάδα για να σπουδάσει Αρχιτεκτονική και κατόπιν Φιλοσοφία. Μέχρι που τον κέρδισαν ο χορός και το θέατρο σε μια πρωτοποριακή εποχή για νέα σχήματα και ιδέες, αμέσως μετά τον Μάη του ’68. Γνωρίστηκε και συνεργάστηκε με τον Μορίς Μπεζάρ, τον Ρολάν Πετί και τον Μπομπ Γουίλσον, αρχικά ως χορευτής, αλλά σύντομα και ως βοηθός σε μεγάλες όπερες, όπως η Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης και η English National Opera. Στην όπερα της Λυών βρέθηκε το 1985 και παραμένει έως σήμερα διευθυντής του μπαλέτου. Από το 2006 που ανέλαβε το Φεστιβάλ Αθηνών, οι θεατές έχουν τετραπλασιαστεί. Συναντηθήκαμε δύο εβδομάδες πριν αρχίσει το φετινό φεστιβάλ, με παραστάσεις που περιλαμβάνουν από τη Νένα Βενετσάνου μέχρι το Θέατρο Νο της Ιαπωνίας στην Επίδαυρο, με έργο βασισμένο στην «Οδύσσεια».
Τι θεωρείτε ότι έχετε πετύχει δέκα χρόνια στην ίδια θέση;
Παλιά, το φεστιβάλ απευθυνόταν μόνο σε μια άλφα κοινωνική τάξη με γνωστές επιλογές. Δηλαδή δεν θα μπορούσε ποτέ ένας νέος δημιουργός να φανταστεί ότι θα εμφανιστεί στο Ηρώδειο ή την Επίδαυρο. Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει εντελώς και ταυτόχρονα έχει μετατοπιστεί το ενδιαφέρον του κοινού. Δίνονται ευκαιρίες σε νέες ομάδες και οι θεατές ενδιαφέρονται περισσότερο να παρακολουθήσουν τις τέχνες παρά να βάλουν ένα φουστανάκι και ένα κολιεδάκι και να πάνε στο Ηρώδειο.
Είστε εχθρός του «παραδοσιακού»;
Οχι. Αλλά για ποιο λόγο να κάνεις σήμερα μια σκηνοθεσία όπως την έκανε ο Μινωτής; Είμαστε σημερινοί. Υπάρχει μια δημιουργικότητα στην Ελλάδα που δεν υπάρχει αλλού. Η Αθήνα έχει πιο πολλά θέατρα από το Παρίσι και το Βερολίνο μαζί. Το σινεμά μας είναι καταπληκτικό. Ο Λάνθιμος και ο Κούτρας είναι οι νέοι σταρ. Θα ήθελα πάρα πολύ να συνεργαστώ μαζί τους. Στη μουσική, βέβαια, έχουμε μεγαλύτερη δυσκολία επειδή έξω έχουν μεγαλύτερη παράδοση, αλλά και εκεί έχουμε μεγάλους Ελληνες: τον Λεωνίδα Καβάκο, τον Γιώργο Πέτρου, τον Νίκο Καρύδη, τον Θεόδωρο Κουρεντζή.
Θα ανεβάζατε το «Αξιον Εστί» με τον Σάκη Ρουβά στο Ηρώδειο;
Εάν η πρόταση ήταν ενδιαφέρουσα, γιατί όχι; Ποιος είμαι εγώ να απαγορεύσω σε κάποιον να πάει στο Ηρώδειο ή στην Επίδαυρο;
Δεν είστε ο θεματοφύλακας αυτών των αρχαίων μνημείων;
Υπάρχουν δηλαδή χώροι που είναι ιεροί και θα πρέπει να ανεβάζουμε μόνο παραστάσεις με… ιερούς ανθρώπους; Πρώτα από όλα, η έννοια του «ιερού» δεν είναι ίδια για όλους. Για παράδειγμα, τα παιδιά τρελάθηκαν πέρυσι με τη Μόνικα στο Ηρώδειο. Ενώ βάλαμε κάποιους άλλους που θεωρούνται ιεροί και δεν γέμισε το θέατρο. Επειτα, αυτό που συνέβαινε τόσα χρόνια, που έπαιζαν οι ίδιοι και οι ίδιοι, ήταν προστασία της Επιδαύρου και του Ηρωδείου;
Εχετε όμως ανεβάσει και… πατάτες;
Πολλές! Ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος εκ των προτέρων ότι μια καινούργια παράσταση θα είναι επιτυχία.
Πώς και παραμένετε ακόμα στη θέση σας;
Κι εμένα προσπάθησαν πριν από λίγα χρόνια να με διώξουν, αλλά δεν έγινε τελικά.
Μήπως είστε λίγο… ΣΥΡΙΖΑ;
Δεν είμαι τίποτα. Δεν έχω ψηφίσει ποτέ στην Ελλάδα, διότι, παρόλο που κράτησα την ελληνική υπηκοότητα τόσα χρόνια, μένω στη Γαλλία. Βρίσκομαι στην Ελλάδα μόνο μία εβδομάδα το μήνα.
Δεν νιώσατε ποτέ την ανάγκη να έρθετε να ψηφίσετε, για να βοηθήσετε την κατάσταση;
Βοηθάω όπως μπορώ. Και δεν πιστεύω ότι τα πράγματα είναι μαύρα – άσπρα. Υπάρχουν κακοί και καλοί σε όλα τα κόμματα.
Ο νυν υπουργός Πολιτισμού ήταν φίλος σας με την προηγούμενη ιδιότητά του ως δημοσιογράφος;
Απλώς γνωριζόμαστε. Ο κ. Ξυδάκης είχε σχέση με τον πολιτισμό, εν αντιθέσει με κάποιους άλλους υπουργούς που ήταν εντελώς άσχετοι.
Πώς τοποθετείστε στη διαμάχη ανάμεσα στο υπουργείο Πολιτισμού και τον τέως καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Σωτήρη Χατζάκη;
Δεν ξέρω πώς έγιναν τα πράγματα διότι δεν ήμουν εδώ. Τι να σας πω; Οι υπουργοί έχουν δικαίωμα να αλλάζουν τους επικεφαλής των θεσμών που εποπτεύουν. Βέβαια, θα μπορούσαν να τον αφήσουν να ολοκληρώσει τη θητεία του. Ο,τι έγινε προσέδωσε έναν ηρωισμό στον κ. Χατζάκη.
Ο κ. Χατζάκης θα σκηνοθετήσει φέτος στην Επίδαυρο με δική σας πρωτοβουλία;
Το Εθνικό Θέατρο κάνει ντε φάκτο παραστάσεις κάθε χρόνο, όπως και η Λυρική Σκηνή. Είναι μια ελληνική συνήθεια, την οποία βαριέμαι να πολεμήσω.
Ποια η διαφορά του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών από το πρώτο σας, το 2006;
Φέρνουμε λιγότερους ξένους και έχουμε λιγότερη κλασική μουσική. Σε μια χώρα που έχει τόσα οικονομικά προβλήματα προβληματίζεσαι: να δώσεις το μισό μπάτζετ σου σε μια μεγάλη ορχήστρα -και να πληρώσεις 100 αεροπορικά ταξίδια και δωμάτια ξενοδοχείου- ή σε δεκαπέντε ελληνικές ομάδες;
Και ποια η διαφορά του προϋπολογισμού του Φεστιβάλ Αθηνών από την Οπερα της Λυών;
Δεν υπάρχει σύγκριση. Στη Λυών παράγουμε παραστάσεις με 300 άτομα που εργάζονται όλο το χρόνο, ενώ εδώ φέρνουμε παραστάσεις με περίπου 20 άτομα μόνιμο προσωπικό.
Ο μισθός σας συγκρίνεται;
Εδώ και πέντε-έξι χρόνια δεν πληρώνομαι από το Φεστιβάλ. Δεν παίρνω ούτε τα έξοδα από τα ταξίδια μου. Ισως γι’ αυτό με κρατάνε. Είμαι ο φθηνότερος που μπορεί να βρεθεί! Η χώρα είναι σε δύσκολη κατάσταση και εγώ έχω ήδη ένα μισθό από τη Λυών. Γιατί να πάρω και δεύτερο; Υπάρχουν άνθρωποι που δεν βρίσκουν δουλειά.
Η οικονομική σας «ανεξαρτησία» σε σχέση με το κράτος σάς δίνει και μεγαλύτερη ανεξαρτησία κινήσεων;
Γιατί; Δεν νομίζω.
Ποιο είναι το προσωπικό σας κίνητρο;
Οτι μου αρέσει πολύ αυτό που κάνω.
Περνάτε καλά;
Περνάω άσχημα, έχω άγχος, δεν κοιμάμαι τα βράδια, αλλά παρ’ όλα αυτά με ενδιαφέρει.
Τι δεν έχετε καταφέρει ακόμα;
Θα ήθελα να μπορούσαμε να πηγαίναμε τις παραστάσεις που κάνουμε και σε άλλους χώρους: στους Φιλίππους και στη Δωδώνη. Και εκεί δεν ζουν Ελληνες που πληρώνουν φόρους;
Και γιατί έχετε αποτύχει να το κάνετε;
Δεν είναι εύκολη η συνεργασία με τους αρχαιολόγους και τους τοπικούς φορείς. Πρέπει να πάρεις αυτούς που σου υποδεικνύουν κάθε φορά ο δήμαρχος και ο νομάρχης. Τα ξαδερφάκια. Τους κουνιάδους. Ολα αυτά τα τρελά τα ελληνικά. Αλλά πιστεύω ότι εάν υπήρχε συνεργασία ανάμεσα στα υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού, θα είχαμε πολύ μεγαλύτερο αριθμό τουριστών. Η Αβινιόν και το Σάλτσμπουργκ ζουν όλο το χρόνο από τα καλοκαιρινά φεστιβάλ τους.
Εσείς, προσωπικά, πόσο έχετε αλλάξει τα τελευταία δέκα χρόνια;
Εχω ξαναγίνει Ελληνας χωρίς να χάσω την επαφή μου με το εξωτερικό.