Ο μεγάλος αριθμός των δηλώσεων αυθαιρέτων –που σύμφωνα με χθεσινά στοιχεία ξεπερνά τις 875.000– φαίνεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο για τη «στροφή» της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας στη νομολογία της σχετικά με τα αυθαίρετα. Στο σκεπτικό της απόφασης, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο δείχνει εμπιστοσύνη στις ρυθμίσεις του ν. 4178/13 για την αποτροπή της αυθαίρετης δόμησης κι έτσι, για πρώτη φορά μετά το 1983, η νομιμοποίηση αυθαιρέτων κρίθηκε συνταγματική. Μοναδική εξαίρεση, οι περιπτώσεις αυθαιρέτων για την κατεδάφιση των οποίων έχει εκδοθεί αμετάκλητη δικαστική απόφαση –κάτι που με μια διασταλτική ερμηνεία θα μπορούσε να αφορά και τις περιπτώσεις που βρίσκονται ή θα βρεθούν ενώπιον της δικαιοσύνης και στο μέλλον.
Η απόφαση 1858/15 της Ολομέλειας αποτελεί σταθμό στην πολεοδομική νομοθεσία, καθώς ανατρέπει μια αταλάντευτη στάση 30 ετών στο θέμα της αυθαίρετης δόμησης. «Λαμβάνοντας υπ’ όψιν το Δικαστήριο τη δέσμη μέτρων που θεσμοθετούνται προς αποτροπή συνεχίσεως της άνομης οικοδομικής δραστηριότητας για το μέλλον, κρίνει ότι οι σχετικές ρυθμίσεις του νόμου, που αναφέρονται στα αυθαίρετα του παρελθόντος, είναι συνταγματικώς ανεκτές», αναφέρει η απόφαση, παραθέτοντας τις (μέχρι στιγμής ανεφάρμοστες σχεδόν στο σύνολό τους) ρυθμίσεις του ν. 4178/13 για την αποτροπή της αυθαίρετης δόμησης. Μάλιστα, καταγράφονται και τα παραδείγματα της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Κροατίας, που κινήθηκαν αναλόγως.
«Τα προηγούμενα “συστήματα” αντιμετωπίσεως της αυθαίρετης δομήσεως δεν απέδωσαν, διότι συναρτώντο κατά βάσιν μόνο με το κατασταλτικό μέσο της κατεδαφίσεως, το οποίο αφενός δεν εφαρμοζόταν ούτε στοιχειωδώς και αφετέρου αναιρείτο με αλλεπάλληλα νομοθετήματα», αναφέρεται.
Ισχυρή μειοψηφία
Στην απόφαση μειοψήφησαν 10 σύμβουλοι, ανάμεσα στους οποίους η εισηγήτρια στην ακριβώς προηγούμενη απόφαση (για τον ν. 4014/11), Αικατερίνη Σακελλαροπούλου. Η ομάδα των μειοψηφούντων υποστήριξε τα πάγια επιχειρήματα της νομολογία του ΣτΕ περί ανατροπής του πολεοδομικού σχεδιασμού και παραβίασης των αρχών του κράτους δικαίου και της ισότητας των πολιτών έναντι στον νόμο.
Τα μόνα αυθαίρετα που «χάνουν» τη δυνατότητα νομιμοποίησης είναι όσα έχουν σε βάρος τους αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Οπως έκρινε το ΣτΕ, οι σχετικές διατάξεις ακυρώνονται «διότι έρχονται σε αντίθεση με την αρχή της διακρίσεως των λειτουργιών και την υποχρέωση της διοικήσεως να συμμορφώνεται προς το περιεχόμενο ακυρωτικών αποφάσεων».
Η θετική για τη νομιμοποίηση απόφαση είναι ασφαλώς μια νίκη του υπουργείου Περιβάλλοντος, καθώς το ΣτΕ δέχθηκε σχεδόν στο σύνολό τους τα επιχειρήματά του, κάνοντας αναφορά ακόμα και στον μεγάλο αριθμό των δηλωθέντων αυθαιρέτων (41 εκατ. τετραγωνικά). Την απόφαση χαιρέτισε, χθες, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, υπενθυμίζοντας τη συμβολή του στη συγγραφή και των δύο σχετικών νόμων, αλλά και τη συμβολή αυτών στην απασχόληση των μηχανικών.