Η ολοένα αυξανόμενη ανισότητα μεταξύ πλουσίων και φτωχών του κόσμου έχει καταστεί –δικαίως– ζήτημα πολλής συζήτησης και ανάλυσης. Χθες, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης υπογράμμισε τη σοβαρότητα του θέματος, με μια έκθεση που σημειώνει ότι η ανισότητα εισοδήματος έχει φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ στις περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, ενώ παραμένει ακόμη μεγαλύτερη σε πολλές αναπτυσσόμενες οικονομίες. Στην Ελλάδα, όπως αναμενόταν, η ανισότητα εισοδήματος επιδεινώθηκε μέσα στην κρίση, με τη χώρα μας να παρουσιάζει τη μεγαλύτερη απόκλιση μεταξύ των χωρών-μελών της Ευρωζώνης, ενώ στο σύνολο της Ε.Ε. μόνο η Βρετανία έχει χειρότερη επίδοση.
Η σύγκριση με τη Βρετανία, όμως, υποδεικνύει ότι οι επιπτώσεις της ανισότητας δεν πρέπει να μετριούνται μόνο ως σχέση μεταξύ των εισοδημάτων του υψηλότερου 10% της κοινωνίας και των εισοδημάτων του μέσου όρου και του φτωχότερου 10%. Πρέπει να προσέξουμε, επίσης, το επίπεδο των υπηρεσιών που κάθε κοινωνία παρέχει σε όλα τα μέλη της, σε σχέση με το τι πληρώνουν στο κράτος. Πάλι, η ελληνική «ιδιαιτερότητα» μπορεί να αναδείξει προβλήματα που ίσως δεν είναι τόσο φανερά σε άλλες κοινωνίες. Αμέσως παρατηρούμε το τεράστιο κόστος των πολλών πληγών της Ελλάδας: η φοροδιαφυγή, η χαοτική γραφειοκρατία, οι συχνά αλληλοσυγκρουόμενοι νόμοι, αναξιόπιστοι θεσμοί και ο θρίαμβος της πονηριάς συνωμοτούν στη σπατάλη των κρατικών εισοδημάτων.
Η κατάσταση αυτή βαρύνει τους νομοταγείς –είτε πλούσιοι, είτε φτωχοί– που συνεισφέρουν στην κοινωνία, ενώ ευεργετεί τους φοροφυγάδες και τζαμπατζήδες. Η σύγκριση με άλλες χώρες είναι αποκαρδιωτική. Στην Ελλάδα, ο σκληρά εργαζόμενος μισθωτός βλέπει το μεγαλύτερο ποσοστό του μισθού του να πηγαίνει σε φόρους, εισφορές κοινωνικής ασφάλισης καθώς και άλλα τέλη (δημοτικά, τηλεοπτικά, φόροι υπέρ τρίτων, κ.λπ.). Πολίτες άλλων χωρών μπορεί να πληρώνουν παρόμοια ποσά, αλλά αυτοί τουλάχιστον έχουν σχετικά υψηλού επιπέδου συστήματα εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας και πόλεις και κράτη που λειτουργούν ομαλά. Στην Ελλάδα, αφού πληρώνουμε τους φόρους μας, όσοι μπορούν πληρώνουν πάλι για ιδιωτική ιατρική περίθαλψη και ιδιωτική εκπαίδευση, ενώ στηρίζουμε ένα κρατικό σύστημα που είναι σκάνδαλο όχι επειδή είναι μεγάλο (κι άλλες χώρες έχουν μεγάλο δημόσιο τομέα), αλλά επειδή είναι ανίκανο και, συνεπώς, βάρος στην κοινωνία.
Η έκθεση του ΟΟΣΑ προτείνει τη βελτίωση της προσφερόμενης εργασίας, την αύξηση του αριθμού γυναικών στην αγορά εργασίας και περισσότερη επένδυση στην εκπαίδευση. Υπογραμμίζει ότι η μεγάλη ανισότητα βλάπτει την ανάπτυξη και καταστρέφει τον κοινωνικό ιστό χωρών. Τις τελευταίες δεκαετίες, η Ελλάδα πέτυχε πρωτοφανές επίπεδο ευημερίας και κοινωνικής ισότητας. Αλλά αυτά τα αγαθά δεν θωρακίστηκαν με αξίες όπως η αυτοπειθαρχία, η υπευθυνότητα (και λογοδοσία) κρατικών και άλλων αξιωματούχων, η ισονομία. Ετσι, πριν από την κρίση, η κοινωνία μας υπέφερε από μια βαθιά ανισότητα· αυτή δεν είχε άμεση σχέση με τα εισοδήματά μας αλλά με τη σχέση μεταξύ του καθενός πολίτη και του κράτους, μεταξύ κάθε ομάδας και του συνόλου. Ο δρόμος προς την ανάκαμψη μέσω δικαιοσύνης είναι δύσκολος, αλλά τουλάχιστον τώρα τον βλέπουμε.