Η Πλατεία Συντάγματος προσφέρεται για μελέτη. Οχι μόνο ως «αρχή», πολεοδομικό έναυσμα αλλά και παρουσία εξουσίας, αλλά και ως τόπος πυκνός σε συμβολισμούς. Ο αρχιτέκτων-πολεοδόμος Αλέξανδρος Παπαγεωργίου – Βενετάς, με τη βαθιά του ειδίκευση στη μελέτη της ιστορίας των Αθηνών, μας δίνει ένα ακόμη βιβλίο με υλικό από την καρδιά της πρωτεύουσας. Η μελέτη του, με τίτλο «Το “Σύνταγμα” της Αθήνας Σήμα Αρχής (Χωροδομική θεώρηση της γενέσεως ενός εμβληματικού χώρου)» κυκλοφόρησε πρόσφατα από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος και παρουσιάζεται, την ερχόμενη Κυριακή 31 Μαΐου, στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής.
Είναι μια καλειδοσκοπική και εις βάθος θεώρηση της ιστορίας της κεντρικότερης πλατείας, από τα χρόνια του Οθωνα έως σήμερα. Οι συσχετισμοί των στοιχείων που φέρνει στο φως ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου – Βενετάς δημιουργούν ένα νέο πλέγμα γνώσης για την πρώτη μορφή της Πλατείας Ανακτόρων ώς τις σημαντικές παρεμβάσεις στη διάρκεια του 20ού αιώνα. Το Σύνταγμα είναι ένας περίκλειστος τόπος με διαρκές και σαφές σημείο αναφοράς (Κοινοβούλιο) και μεταβολή χρήσεων στην ισόγεια, κυρίως, ζώνη των κτιρίων του.
«Είναι αξιοσημείωτον», επισημαίνει ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου – Βενετάς, «ότι εκτός από σποραδικές αναφορές της Πλατείας Συντάγματος σε πολεοδομικά μελετήματα αλλά και σε κείμενα της νεοελληνικής πεζογραφίας, ο χώρος αυτός δεν απετέλεσε μέχρι σήμερα αντικείμενο πιο επισταμένης έρευνας. Η συνολική θεώρηση του θέματος είναι έργον του μέλλοντος και θα πρέπει να περιλάβει, εκτός από την ιστορία ιδρύσεως του δημόσιου αυτού χώρου, πληθώρα άλλων πτυχών της εξελίξεώς του, όπως η τεκμηρίωση των περιμετρικών αρχιτεκτονημάτων που την περιέγραφαν άλλοτε αλλά και τώρα και η παρουσίαση των κατά καιρούς προτάσεων για ανάπλαση της αδομήτου επιφανείας του. Αλλά και ο τεχνικός και κοινωνικός εξοπλισμός του χώρου, η διακόσμησή του, ο φωτισμός και η σήμανσή του, τα υπόγεια και επίγεια κυκλοφοριακά έργα, σε συνδυασμό με τις λειτουργίες που εξυπηρέτησε η ίδια η πλατεία και τη χρήση που εστέγασαν διαδοχικά τα κτίσματα που την περιβάλλουν, αποτελούν απαραίτητο αντικείμενο μελλοντικής μελέτης».
Το Σύνταγμα, ως «φορέας συλλογικής μνήμης» και εθνικής ταυτότητας, ακτινογραφείται σε αυτήν τη μελέτη κατά τρόπο εξαντλητικό αλλά ευσύνοπτο. Πολλές φωτογραφίες συμβάλλουν στη δημιουργία μιας σήραγγας μνήμης, καθώς η πλατεία παρουσιάζεται από τον 19ο ώς τον 21ο αιώνα. Η ιστορική μορφή της πλατείας, όπως την όριζαν τα αρχιτεκτονήματά της, έχει απολεσθεί ήδη προ 50ετίας και άνω. Η Πλατεία Συντάγματος, όμως, εκλύει τεράστια συμβολική δύναμη και παραμένει ένα τοπόσημο με στοιχεία διαρκούς μεταβολής.