«Το Αγνωστο, γι’ αυτό “το κορίτσι με τα άσπρα”, είναι πολύ οικείο και μοιάζει να το ατενίζει από το παράθυρό του», είχε γράψει ο Τζον Μάλκολμ Μπρίνιν, Αμερικανός ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας.
Μπορεί να τη φανταστεί κανείς στο δωμάτιό της, καθισμένη στο μικρό της γραφείο, να ατενίζει απ’ το παράθυρο τα δέντρα και τα λουλούδια, για πολλά χρόνια ηθελημένα απομονωμένη, αυτή η ερημίτισσα-βασίλισσα της αμερικανικής ποίησης, και μέσα σ’ αυτόν τον μικρό φαινομενικά κόσμο να γεννιέται ένας κόσμος δίχως όρια, και να γίνεται λέξεις, ποιήματα απίστευτης πυκνότητας, λεπτότητας, έντασης, για τον έρωτα, τον θάνατο, τη φύση, τον Θεό.
Η Εμιλι Ντίκινσον (1830-1886), λίγα χρόνια νεότερη του Εντγκαρ Αλαν Πόε και σύγχρονη του Ουόλτ Ουίτμαν, χωρίς να εκδώσει κανένα βιβλίο όσο ζούσε, άφησε περίπου δύο χιλιάδες ποιήματα κλειδωμένα σ’ ένα ξύλινο έπιπλο. Η έκδοσή τους τα επόμενα χρόνια την τοποθέτησε στην κορυφή του δυτικού ποιητικού κανόνα. Μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, μελετήθηκε από θεωρητικούς, έγινε μύθος κύριως για την επιλογή της να ζήσει αποτραβηγμένη απ’ όλους, και, μετά τον θάνατο του πατέρα της, μια σιωπηλή φιγούρα ντυμένη μόνο στα λευκά.
Μεταφυσική σχέση
Σε λίγες ημέρες, στις 5 Ιουνίου, η σπουδαία δημιουργός Λένα Πλάτωνος παρουσιάζει μία μοναδική συναυλία στην κεντρική σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών, όπου στο πρώτο μέρος το κοινό θα ακούσει για πρώτη φορά έναν κύκλο αγγλόφωνων τραγουδιών με τίτλο «Hope is the thing with feathers», σε ποίηση της Εμιλι Ντίκινσον.
«Οσο κι αν σας φανεί αστείο ή μεταφυσικό, άκουσα το όνομά της μέσα μου, μετά τη διάβασα και έπειτα άρχισα να τη μελοποιώ», εξομολογείται στην «Κ» η Λένα Πλάτωνος. «Πριν από περίπου ενάμιση χρόνο ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με την ποίησή της και το πρώτο συναίσθημα που μου γέννησε ήταν η συγγένεια. Ο κόσμος της μου ήταν πολύ οικείος. Με συγκινεί η αλήθεια της, η αμεσότητά της, η σουρεαλιστική της διάθεση, το χιούμορ, οι διάλογοι με τον εαυτό της και τα αντικείμενα και η σπουδαία τέχνη της να χτίζει τα ποιήματά της».
Η μελοποίηση, λέει η Λένα Πλάτωνος, ήταν εύκολη υπόθεση. «Ο ρυθμός της είναι εντονότατος, οι ρίμες της έξοχες, ήταν έτοιμα τραγούδια. Η ποίησή της έχει αφάνταστη μουσικότητα και μοιάζει να γράφτηκε χθες, ενώ έχει γραφτεί τον προπερασμένο αιώνα και, μάλιστα, μέσα σε εντελώς παράδοξες συνθήκες». Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας η Λένα Πλάτωνος θα παρουσιάσει τον κύκλο «Καρυωτάκης – 13 τραγούδια», ένα έργο της που είναι από τα πιο αγαπημένα του κοινού.
Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που η Ελληνίδα δημιουργός διάλεξε να μελοποιήσει ερωτικά ποιήματα της Εμιλι Ντίκινσον.
«Ως γνωστόν, το ποιητικό της έργο κυρίως χωρίζεται στα ποιήματα που είναι αφιερωμένα στον έρωτα και τα άλλα που είναι αφιερωμένα στον θάνατο. Εγώ διάλεξα τα ερωτικά –και για λόγους προσωπικούς– αλλά και για να ισορροπήσουν με τα Καρυωτακικά».
Στη συναυλία, τα τραγούδια της Εμιλι Ντίκινσον και του Κώστα Καρυωτάκη θα ερμηνεύσουν οι Aθηνά Ρούτση, Sissi Rada και Σαβίνα Γιαννάτου. Απαγγέλλει η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.
Η βασίλισσα του ωκεανού
Της Μαρίας Τοπάλη
Ο Oμηρος θα προτιμούσε μάλλον να τη σκέφτεται ως αιθέρα, αλλά στην εποχή μας ταιριάζει, νομίζω, περισσότερο να σκεφτόμαστε τη γλώσσα σαν ωκεανό: κινείται μεν διαρκώς κι είν’ εύπλαστη, αλλά με την επικυριαρχία του γραπτού και της σύγχρονης τεχνολογίας έχει πλέον προσλάβει μιαν έντονα υλική υπόσταση. Σ’ αυτόν τον ωκεανό, όπου πυκνώνουν –άλλοτε ψάρια, άλλοτε βράχοι– τα ασημένια σώματα των ποιημάτων, η Eμιλι Ντίκινσον είναι αναμφισβήτητα «η» βασίλισσα-γοργόνα του. Ανήκει στους ποιητές-στοιχειά, που τρέπουν σε ποίημα ολόκληρη την ύπαρξή τους, σε ένα μονάχα ποίημα θρυμματισμένο σε πλήθος στίχων, επιστολών, ημερολογίων. Το ύφος τους παραμένει μεταλλικά σταθερό, πιστό στον εαυτό του – μια σπάνια, πανάκριβη πατέντα, σαν μαγική φόρμουλα. Eτσι είναι ο Ρίλκε, ο Καβάφης, η Τσβετάγιεβα. Eτσι η Ντίκινσον. Τι είναι σε αυτήν τόσο πολύτιμο; Πέρα από την ολοκάθαρη απόλαυση, τη χαρά που προσφέρουν οι στίχοι της, καλοφτιαγμένοι αλλά αναπάντεχοι, υπερευαίσθητοι αλλά οξυδερκείς, τη χρειάζομαι για τη μετάγγιση. Αυτό το λευκοντυμένο αερικό από τη Μασαχουσέτη μεταγγίζει συγκερασμένες ανεξάντλητες ποσότητες ανυπότακτης ζωής και γραφής. Iσως αυτό να εξηγεί και τη διπλή της όψη: όμοια όπως και τα άλλα ποιητικά «στοιχειά» που προαναφέρθηκαν, είναι εξίσου αγαπητή στους ποιητές όπως και στο ευρύ, ευρύτατο κοινό, πολύ πέρα από τα όρια της γλώσσας της.
Επιλογή βιβλίων που κυκλοφορούν στα ελληνικά: «Ελα στον κήπο μου» (Αρμός), «Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά» (Gutenberg), «Ποιήματα» (Γιαλός), «44 ποιήματα και 3 γράμματα» (Ροδακιό), «Ζωή» (Ζαχαρόπουλος).