«Ετσι είναι το καλοκαίρι στα ελληνικά νησιά». Η φράση, σε παραλλαγές, και η εικόνα που τη συνοδεύει δεν λείπουν τον τελευταίο καιρό από δελτία ειδήσεων ή ενημερωτικές εκπομπές. Δεν είναι μόνο το αδιαχώρητο στη Μύκονο το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος που έκανε κι αυτούς τους επιχειρηματίες του νησιού να απορήσουν ή η αυξημένη κίνηση τα Σαββατοκύριακα ή τις αργίες. Ο,τι πιο ελκυστικό προβάλλεται από το ελληνικό καλοκαίρι είναι ένα ατέλειωτο beach party. Ηλιοκαμένα νιάτα, παραδομένα στον χορό, στα κοκτέιλ, στο κέφι. Καλλίγραμμες αναμφίβολα κοπέλες –«οι Ελληνίδες έχουν βελτιωθεί πολύ…», όπως σημείωσε εμφατικά κάποιος αυτόπτης μάρτυς της Μυκόνου– να λικνίζονται, αγόρια να δηλώνουν στη διαπασών την ευχαρίστησή τους, όλοι να «παρτάρουν», ξέγνοιαστοι και ευτυχείς (;).
Αν βάλει κανείς δίπλα δίπλα τα «ελληνικά καλοκαίρια» με τα βραζιλιάνικα, για παράδειγμα, θα δυσκολευτεί να διακρίνει διαφορές – στην αποτύπωσή τους τουλάχιστον.
Μας ενδιαφέρει πολύ ο τουρισμός. Είναι εξάλλου και τα μοναδικά εξασφαλισμένα έσοδα της πτωχευμένης χώρας. Γι’ αυτό και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να γίνουμε μια χώρα ελκυστική, βελτιώνοντας τις υποδομές και τις προσφερόμενες υπηρεσίες. Είναι όμως έτσι; Ή, τουλάχιστον, είναι αυτή η πλευρά που κυριαρχεί;
Η αγωνία για την παρουσία τουριστών στη χώρα ενέχει κινδύνους ως προς την προώθηση της εικόνας. Τα διαφημιστικά σποτ του ΕΟΤ, άλλοτε ευρηματικά, άλλοτε με γνώμονα την πεπατημένη (ήλιος, θάλασσα, αρχαιότητες κ.λπ.), προωθούν την επίσημη αισθητική και θέση. Τι γίνεται όμως όταν αφεθούμε στην ευκολία του ξεσαλώματος; Της εικόνας που πολλαπλασιάζει το σύνθημα (της διαρκούς διασκέδασης) και το παρασύνθημα (με ό,τι το συνοδεύει). Της εικόνας που υπόσχεται τον θορυβώδη παράδεισο του ξέφρενου κλάμπινγκ; Δεν είναι μόνο οι συνέπειες (ας δούμε τι συμβαίνει κάθε καλοκαίρι στη Ρόδο, στη Ζάκυνθο, στην Κρήτη και όχι μόνο, με τους έφηβους Αγγλους). Μας ενδιαφέρει το εύκολο κέρδος πάση θυσία; Υπάρχει πολιτική για τον τουρισμό ή εξαντλείται στα αυξημένα νούμερα, στα εκατομμύρια που αγγίζουν ή υπερβαίνουν τα 20, και αυτό θεωρείται επιτυχία;
Οσο συντηρητική, ανέμπνευστη και παρωχημένη είναι η αντίληψη με τα ηλιοβασιλέματα και τα ξωκλήσια, τα γραφικά σοκάκια, το τζατζίκι, τον μουσακά και τη ρετσίνα άλλο τόσο απογοητευτική και καταθλιπτική είναι η εικόνα μιας χώρας που προωθεί το non stop party ως τουριστικό θέλγητρο.
Οσο τα «δαντελωτά ακρογιάλια» μπορούν να προκαλέσουν… κύμα φυγής (θα έπρεπε να απαγορευτεί το συγκεκριμένο ζεύγος επιθέτου – ουσιαστικού) άλλο τόσο το στερεότυπο του αδιάκοπου λικνίσματος σε ένδειξη χαράς και κεφιού είναι υποβιβασμός και συρρίκνωση της χώρας και της δυναμικής της.
Δεν θα μιλήσουμε για την ιστορία και τον πολιτισμό μας γιατί καραδοκεί ο φόβος του εθνικοπατριωτικού λυρισμού. Το έδαφος των συγκρίσεων είναι εξαιρετικά ολισθηρό και καθόλου απελευθερωτικό, δημιουργικό, ανοιχτό στο μέλλον. Ανάμεσα όμως στην ακραία σοβαροφάνεια και την ακραία συρρίκνωση, υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος, Ελλήνων και ξένων, που περιμένει να δει και να ακούσει για μια Ελλάδα σύγχρονη και καινοτόμο, η οποία προτείνει και προηγείται· δεν έπεται λαχανιασμένη και ιδρωμένη από τα αντηλιακά. Οπου κυριαρχούν τα στερεότυπα, είτε αφορούν την «παρτομανία» είτε τα «μαγευτικά ηλιοβασιλέματα», η σκέψη αδυνατίζει, η φαντασία εξουδετερώνεται.
Ο,τι αποκαλούμε μαζικό τουρισμό είναι ασφαλώς πηγή εσόδων. Αλλά και υποβάθμισης, καταστροφής, αναπαραγωγής εξαντλημένων προτύπων. Δεν είναι επένδυση αλλά ένδεια.