Αφηγητής σπουδαίος ο Μετίν Αρντιτί και εκ του σύνεγγυς, μαγεύει τον συνομιλητή με την ικανότητά του να λέει ιστορίες, δεν νιώθει πολίτης του κόσμου, αλλά παντού θέλει να είναι ο ξένος. Αθεος ο ίδιος που πιστεύει στην πνευματικότητα, μεγάλος ευεργέτης και ένθερμος υποστηρικτής της τέχνης, έγραψε ένα μυθιστόρημα με αφορμή τη σφαγή 200.000 ιερέων και μοναχών στη Ρωσία της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ολα ξεκίνησαν από ένα βιβλίο που αγόρασε στη Γενεύη και εξιστορούσε την κατάσταση της κοινότητας των Ρώσων χριστιανών που είχαν καταφύγει στο Παρίσι την περίοδο 1918-1938, τη δεινή τους θέση, την αγάπη τους για την «αγία χώρα» που άφησαν πίσω τους και την αφοσίωσή τους στην απαγορευμένη πια θρησκεία τους, με τους κατασκόπους να κυκλοφορούν ανάμεσά τους και τον κίνδυνο να ελλοχεύει. Στα συστατικά της ρωσικής ιδιοσυγκρασίας ο ίδιος καταχωρίζει την τραγικότητα και τον μελοδραματισμό σε περίοπτη θέση, και βγάζει νικητές τους Ρώσους σ’ αυτό ακόμη και σε σύγκριση με τους Ελληνες. «Η Αδελφότητα των Ιπτάμενων Μοναχών» (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, Πατάκης) είναι ένα βιβλίο για την πίστη, τον έρωτα, την αγάπη για τη ζωή και την τέχνη, για την ελπίδα.
Η ερμηνεία που δίνει ο ίδιος ο συγγραφέας για τη λίγο πολύ απόκρυψη αυτών των εγκλημάτων από τους θρησκευτικούς διωγμούς του 20ού αιώνα, είναι «μαθηματική». Κατά τον Αρντιτί, το σταλινικό καθεστώς εξολόθρευσε 20 εκατ. ανθρώπους, ενώ οι απώλειες από τα εγκλήματα στα μοναστήρια και τους ναούς της Ρωσίας ανέρχονται στο 1% μόλις των συνολικών θανάτων, που και πάλι μιλάμε για 200.000 ανθρώπους.
– Παρουσιάζετε στο βιβλίο σας χαρακτήρες με ισχυρή εθνική και θρησκευτική ταυτότητα. Υπάρχει μια αμηχανία στο να το κατανοήσουμε αυτό, στην Ευρώπη, ιδίως μετά τα θλιβερά γεγονότα στη «Charlie Hebdo». Ποιο είναι το αντίδοτο για τη βία και τον φανατισμό;
– Το αντίδοτο είναι η ανοχή. Δεν ήμουν ποτέ «παρτιζάνος» της «Charlie Hebdo». Κλήθηκα να γράψω άρθρα για το θέμα μετά τη σφαγή. Φυσικά λυπάμαι πολύ, αλλά δεν θα πω «Je suis Charlie». Με σόκαραν τα καρτούν, δεν μου αρέσει αυτή η ιδέα. Δεν μου αρέσει οι άνθρωποι να προσβάλλουν τους άλλους ανθρώπους. Το ζήτημα της ελευθερίας του λόγου είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα και για μένα έχει νόημα να μιλάς για την ελευθερία του λόγου για παράδειγμα σήμερα στην Τουρκία. Ο κ. Ερντογάν βάζει τους δημοσιογράφους στη φυλακή, εάν θέλεις να βοηθήσεις την ελευθερία του λόγου, πήγαινε στην Τουρκία και μίλα. Ομως στη Γαλλία, δεν έχεις κανένα ρίσκο.
Επιστρέφοντας στους Ρώσους, αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια φυσική σχέση, μια οργανική σύνδεση με τον τόπο τους, το τοπίο. Επίσης, η Εκκλησία είναι ένα ισχυρό σημείο αναφοράς μέσα στην κοινωνία, ενώνει πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους μέσα στο ίδιο αχανές έδαφος.
– Ο ήρωας του βιβλίου, ο Νικόδημος, δεν μπορεί να αντισταθεί στην ερωτική του επιθυμία, αν και μοναχός, ωστόσο, με τη δράση του διέσωσε σημαντικά κομμάτια της τέχνης και του ορθόδοξου χριστιανικού τελετουργικού. Ερωτας, τέχνη και θρησκεία. Πώς τα ιεραρχείτε;
– Μα φυσικά πρώτα απ’ όλα το σεξ (γέλια)… Θα σας πω μια ιστορία για την τέχνη και τη θρησκεία. Γνώρισα στη Ρωσία έναν παπά που προηγουμένως ήταν απλώς ένας πολίτης, ζωγράφος. Αρχισε κάποια στιγμή να ζωγραφίζει εικόνες, θρησκευτικές. Και μέσα από τις εικόνες, έφτασε σε ένα σημείο πνευματικότητας που αποφάσισε κι έγινε τελικά παπάς.
– Είναι η τέχνη μια μορφή τελετουργίας;
– Ακούστε, βασικά αυτό που συνιστά την αίσθηση της τέχνης είναι το απόλυτο δόσιμο του καλλιτέχνη προς τον άλλον. Σε πρακτικούς όρους, απόλυτο δώρο σημαίνει να δίνεις πολύ μεγάλη προσοχή, σημαίνει να ακούς και βεβαίως να βοηθάς μετά, αλλά πρώτα να ακούς. Αυτή την πράξη του να αφουγκράζεσαι, να ακούς, εγώ καταλαβαίνω ως πνευματικότητα. Κι αυτό είναι το απόλυτο ιδανικό και της θρησκείας. Το δώρισμα του εαυτού σου, του χρόνου σου, της προσοχής σου στον άλλον. Με έναν τρόπο, η τέχνη είναι η έκφραση της πνευματικότητας, όπως θα έπρεπε να είναι η θρησκεία και δεν είναι πάντα. Η τέχνη και η θρησκεία λοιπόν είναι δύο στοιχεία της ίδιας πορείας: να πας στον άλλο. Μια κίνηση γενναιοδωρίας. Αυτό κάνουν οι καλλιτέχνες.
– Πιστεύετε στον Θεό;
– Οχι, πιστεύω στην πνευματικότητα, πιστεύω στην τέχνη.
– Αισθάνεστε πολίτης του κόσμου;
– Οχι, αισθάνομαι ακριβώς το αντίθετο. Μ’ αρέσει να νιώθω παντού ξένος. Οχι ότι είναι παντού σαν στο σπίτι μου. Εξω από το σπίτι μου. Αυτό δίνει μια απόσταση. Είναι ένας τρόπος να εκτιμάς περισσότερο αυτά που βλέπεις γύρω σου, εάν δεν ανήκεις εκεί, εάν είσαι ο φιλοξενούμενος. Γι’ αυτό μ’ αρέσουν και τα ξενοδοχεία.
Δεσμοί με Ελλάδα
Ο Μετίν Αρντιτί που γράφει τα βιβλία του στα γαλλικά, κατάγεται από την Κωνσταντινούπολη, εκεί ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία. Στα εφτά του χρόνια τον έστειλαν εσωτερικό σε σχολείο στη Γενεύη. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο της Λωζάννης Ατομική Φυσική και στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ Διοίκηση Επιχειρήσεων. Με την Ελληνίδα γυναίκα του, Ηλιάνα, γνωρίστηκαν όταν ήταν φοιτητές και είναι μαζί σαράντα οκτώ χρόνια, έχουν αποκτήσει δύο κόρες, η μία μάλιστα ζει και εργάζεται στην Ελλάδα ως γιατρός. Ο Μετίν Αρντιτί εκτός από την επιχειρηματική του δραστηριότητα στη Γενεύη, είναι από το 2012 Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO για την προσφορά του στον πολιτισμό και την προσέγγιση των λαών. Παθιασμένος με τη μουσική, πρόεδρος της Ορχήστρας της Ρομανικής Ελβετίας ο ίδιος για δεκατρία χρόνια, αλλά και από το 2009 μαζί με τον Παλαιστίνιο διανοούμενο Ελιάς Σανμπάρ έχουν ιδρύσει «Τα όργανα της ειρήνης», με σκοπό τη συνδρομή των ωδείων της Παλαιστίνης και ενός του Ισραήλ όπου φοιτούν παιδιά και των δύο θρησκειών.