Πολλές φορές έχουμε ακούσει για τη βούληση της κυβέρνησης να προβεί σε «σαρωτικές μεταρρυθμίσεις». Αν αυτή η θέση είναι πραγματικά ειλικρινής, να μια μεταρρύθμιση που μπορεί να δώσει τεράστια ώθηση στη λειτουργία του κράτους, στην κοινωνία και στους θεσμούς μας χωρίς κανένα δημοσιονομικό κόστος. Αφορά στην ανοιχτή αξιοκρατική στελέχωση όλων των κρατικών θέσεων ευθύνης: γενικών γραμματέων, διοικητών οργανισμών, γενικών διευθυντών και διευθυντών.
Δυστυχώς, διαχρονικά ο κανόνας είναι οι θέσεις αυτές να απονέμονται κομματικά, ως τρόπαιο σε φίλους και συγγενείς της κάθε κυβέρνησης. Αν αντί γι’ αυτή την πρακτική οι θέσεις στελεχώνονταν από έμπειρους επαγγελματίες με γνώσεις και διάθεση για δουλειά, τότε πολλά θα άλλαζαν. Γρήγορα θα δούμε σημαντικές βελτιώσεις στην ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρει το κράτος, μια και τέτοιοι μόνο άνθρωποι μπορούν να βοηθήσουν το κράτος να προσφέρει περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες με λιγότερα μέσα. Ακόμα, θα περιοριστεί η σπατάλη μια και οι περιορισμένοι πόροι του προϋπολογισμού θα κατευθύνονται εκεί που πραγματικά υπάρχει ανάγκη και όχι εκεί που συμφέρει κομματικά. Τέλος, η αξιοκρατική επιλογή μονίμων (π.χ. με επταετή θητεία) στελεχών θα δώσει στην κοινωνία το μήνυμα της αναγνώρισης της αριστείας, ενώ θα απαλλάξει τον κρατικό μηχανισμό από το όνειδος του διορισμού νέων προϊσταμένων και της τοποθέτησης άλλων στο «ψυγείο» έπειτα από κάθε κυβερνητική αλλαγή.
Για να πραγματοποιηθεί αυτή η μεταρρύθμιση το πρώτο βήμα είναι όλες οι θέσεις ευθύνης να στελεχώνονται μέσα από ανοιχτές δημόσιες προσκλήσεις. Αυτές μπορούν να δημοσιεύονται στον ιστότοπο OpenGov, του οποίου η χρήση για τον σκοπό αυτό έχει δυστυχώς περιοριστεί δραστικά τα τελευταία χρόνια. Το επόμενο βήμα είναι η ηλεκτρονική υποβολή υποψηφιοτήτων μέσω αναλυτικής φόρμας που θα επιτρέπει μια εύκολη αρχική κατάταξη των υποψηφίων. Κριτήρια για την επιλογή μπορεί να είναι οι σπουδές, η εμπειρία, οι εξειδικευμένες γνώσεις, το αναγνωρισμένο έργο, καθώς και η ευχέρεια χρήσης πληροφορικής και ξένων γλωσσών. Αν και έχω επανειλημμένα εφαρμόσει τη διαδικασία αυτή με εργαλεία που ανέπτυξα εκ των ενόντων, υπάρχουν πια έτοιμες δοκιμασμένες λύσεις πληροφορικής που επιτρέπουν την άμεση και αξιόπιστη ηλεκτρονική υποβολή και αρχική αξιολόγηση.
Το πιο δύσκολο σημείο της αξιοκρατικής επιλογής είναι η λεπτομερής αξιολόγηση των καλύτερων υποψηφιοτήτων. Αυτή θα πρέπει να γίνεται από μια επιτροπή χωρίς κομματικές ή κυβερνητικές εξαρτήσεις. Η μαγιά για την επιτροπή αυτή μπορεί να είναι άτομα αναγνωρισμένου κύρους χωρίς κομματική προϋπηρεσία. Σ’ αυτήν καλό είναι να συμμετάσχουν αρχικά και επιτυχημένοι Ελληνες από το εξωτερικό, μια και αυτοί είναι λιγότερο πιθανό να έχουν γνωριμίες και σχέσεις με πιθανούς υποψηφίους. Σε επόμενο βήμα η πρώτη φουρνιά αυτών που θα επιλεγούν για τις θέσεις ευθύνης μπορεί να στελεχώσει και την επιτροπή αξιολόγησης.
Ενας πολύ αξιόλογος τρόπος για την επιλογή του επικρατέστερου υποψηφίου ανάμεσα στους καλύτερους που θα επιλεγούν από την αρχική κατάταξη είναι αυτοί να κληθούν σε δημόσια συνέντευξη. Είχα την τύχη να συμμετάσχω σε μια τέτοια διαδικασία ως μέλος επιτροπής αξιολόγησης υποψηφιοτήτων στον Δήμο Αθηναίων. Μου έκανε εξαιρετικά καλή εντύπωση πόσο μετρημένοι και σοβαροί ήταν οι υποψήφιοι στις τοποθετήσεις τους, αλλά και η επιτροπή στην αξιολόγησή της, γνωρίζοντας ότι οι συνεντεύξεις είχαν πραγματοποιηθεί μπροστά σε όλους τους υποψηφίους.
Τους τελευταίους μήνες έχουμε αναλωθεί στις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους μας για μια συμφωνία, χωρίς καθόλου να σκεφτόμαστε πώς αυτή θα εφαρμοστεί την επόμενη μέρα. Στον τομέα της εφαρμογής είχαν δυσκολευτεί όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις και, μέχρι σήμερα, δεν έχουμε δει δραματικά περισσότερη αποτελεσματικότητα από την παρούσα. Σημειώνω ότι η άδικη οριζόντια εφαρμογή περικοπών, φορολόγησης και απολύσεων είναι ακριβώς αποτέλεσμα κάκιστης εφαρμογής των συμφωνηθέντων. Και όμως η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι μια απλή σαρωτική μεταρρύθμιση. Η στελέχωση όλων των θέσεων ευθύνης να μη γίνεται με κομματικά στελέχη που σχεδιάζουν την αναρρίχησή τους μέσω πελατειακών διευκολύνσεων και προβολής. Αντί αυτού να επιλέγουμε άξιους επαγγελματίες με διάθεση προσφοράς που θα αναγνωριστεί από την κοινωνία.
* Ο κ. Διομήδης Σπινέλλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.