Οι πελάτες περιμένουν υπομονετικά έξω από το κατάστημα για μία ώρα και πέντε λεπτά. Δεν πρόκειται για τη συνήθη εικόνα των ηλικιωμένων που στήνονται από νωρίς για να πάρουν σειρά με το άνοιγμα της πόρτας. Πρόκειται για πελάτες που περιμένουν να εφοδιαστεί το ΑΤΜ, το οποίο στέρεψε κατά τη διάρκεια της ημέρας από ρευστό.
Η υπάλληλος που βγαίνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα για να καθησυχάσει τον κόσμο, ζητεί την κατανόηση και την υπομονή τους. Η διαδικασία απαιτεί λίγο παραπάνω χρόνο από το κανονικό, γιατί ο εφοδιασμός γίνεται σε χαρτονομίσματα των 20 ευρώ. Αυτά έφερε η χρηματαποστολή… δεν υπήρχαν δυστυχώς μεγαλύτερης αξίας! Το περιστατικό είναι πραγματικό. Δεν είναι όμως και αντιπροσωπευτικό για το σύνολο του τραπεζικού συστήματος. Διότι δεν σημαίνει ότι έχουν εξαντληθεί τα μεγάλα χαρτονομίσματα ούτε ότι οι τράπεζες έχουν ξεμείνει από ρευστό. Οσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στηρίζει τις τράπεζες, το πρόβλημα είναι υπό πλήρη έλεγχο και το σύνθημα που έχει δοθεί είναι ότι ο κόσμος δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να νιώσει ανασφάλεια για την καθημερινότητά του.
Για να ικανοποιηθεί αυτή η αυτονόητη ανάγκη, ο καθημερινός αγώνας είναι δύσκολος. Από την Τράπεζα της Ελλάδος, που φροντίζει σε συνεργασία με την ΕΚΤ και τις άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες για την τροφοδοσία του τραπεζικού συστήματος με χαρτονομίσματα, έως την κατάσταση στα καταστήματα, που καλούνται να διαχειριστούν την αγωνία του κόσμου, η προσπάθεια είναι τιτάνια. Το σκηνικό σήμερα ξεπερνάει τις μνήμες του 2012, αφού οι απώλειες προσεγγίζουν τα 35 δισ. ευρώ (Νοέμβριος 2014 ώς σήμερα), όταν η εκροή λόγω της πολιτικής αστάθειας την άνοιξη του 2012 είχε «περιοριστεί» στα 12 δισ. ευρώ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σήμερα οι καταθέτες «σπάνε» τις προθεσμιακές τους καταθέσεις ακόμη και αν πρόκειται για μικρά ποσά της τάξης των 10.000 ευρώ, πληρώνοντας πέναλτι 2% επί των τόκων της υπολειπόμενης περιόδου, ενώ οι εντολές για παραγγελίες χρημάτων, αυξάνονται καθημερινά με γεωμετρικό τρόπο. Τα στοιχεία της ΤτΕ επιβεβαιώνουν ότι οι μετακινήσεις χρημάτων έγιναν κυρίως από τους κλειστούς λογαριασμούς, τα υπόλοιπα των οποίων μειώθηκαν κατά 20,8 δισ. ευρώ – με βάση τα επίσημα στοιχεία του Απριλίου.
Αντίθετα, τα υπόλοιπα στους λογαριασμούς ταμιευτηρίου, μειώθηκαν το διάστημα Νοεμβρίου – Απριλίου, μόλις κατά 752,7 εκατ. ευρώ, καθώς ο κόσμος μεταφέρει τα χρήματα σε άμεσα ρευστοποιήσιμους λογαριασμούς.
Ανθρωποι που χειρίστηκαν την κρίση του 2012, εξηγούν ότι η τωρινή κατάσταση παραμένει διαχειρίσιμη και θυμίζουν ότι το 2012 το ανώτερο όριο εκροών είχε φτάσει τα 2 δισ. ευρώ σε μια ημέρα. Σήμερα οι εκροές δεν έχουν ξεπεράσει αυτό το όριο, αλλά αυτή είναι η γενική εικόνα. Κατάστημα μεγάλης επαρχιακής πόλης ζήτησε αυτή την εβδομάδα το μεγαλύτερο ποσό που έχει ζητήσει ποτέ. Το ποσό έφτασε τα 5 εκατ. ευρώ όταν ακόμη και τις χειρότερες μέρες του παρελθόντος το ανώτερο ποσό που είχε ζητηθεί ήταν τα 1,7 εκατ. ευρώ.
Η σημερινή δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι τα χρήματα που έχουν μείνει πλέον στη χώρα είναι πολύ λιγότερα και ενώ το 2012 συνέχιζαν ακόμη να φεύγουν τα «μεγάλα πορτοφόλια», αυτό που συμβαίνει το τελευταίο διάστημα, είναι να αποσύρεται πια ακόμα και το κομπόδεμα των 2.000, των 5.000 ή των 10.000 ευρώ. Αυτό δηλαδή που κάποιος έχει στην τράπεζα για μια δύσκολη στιγμή. Με την ίδια αγωνία οι μισθωτοί σηκώνουν τον μισθό τους και οι συνταξιούχοι τη σύνταξή τους, αφού ο κυρίαρχος φόβος δεν είναι άλλος από τον περιορισμό στην κίνηση κεφαλαίων. Με λίγα λόγια, ο κόσμος σηκώνει πλέον τις καταθέσεις του όχι για να προστατεύσει τις αποταμιεύσεις του, αλλά για να διασφαλίσει ότι σε περίπτωση που μπουν περιορισμοί στην κίνηση, θα έχει στη διάθεσή του χρήματα για τις καθημερινές του ανάγκες για ένα ορατό αλλά άγνωστο διάστημα.
Ετσι ακόμη και αν με βάση την εμπειρία της Κύπρου, που το όριο για αναλήψεις είχε οριστεί στα 300 ευρώ την ημέρα, όριο που θεωρείται υπεραρκετό για την κάλυψη καθημερινών αναγκών, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι σε περίπτωση που μπουν περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων στην Ελλάδα το όριο που θα ισχύσει θα είναι το ίδιο.
Η αρχή αυτή καθοδηγεί και τη διαχείριση της κατάστασης από τους τραπεζικούς υπαλλήλους στα δίκτυα, οι οποίοι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, δεν μπαίνουν καν στον κόπο να αποτρέψουν τους καταθέτες. Σχεδόν καθολικά τα περισσότερα αιτήματα ικανοποιούνται χωρίς πολλή κουβέντα. Μόνο όταν πρόκειται για ποσά που ξεπερνούν ένα όριο -5.000, 10.000 ή μεγαλύτερα ποσά ανάλογα πάντα με το κατάστημα και την κίνηση της ημέρας- η τράπεζα ζητεί από τον πελάτη χρόνο, συνήθως μία μέρα, αν πρόκειται για τα μεγάλα αστικά κέντρα ή δύο έως τρεις μέρες το πολύ, εάν πρόκειται για κάποιο απομακρυσμένο κατάστημα. Κανείς δεν πρέπει να φύγει από το κατάστημα δυσαρεστημένος.
Ο κόσμος όπως εξηγούν τραπεζικά στελέχη που χειρίζονται καθημερινά τέτοιες υποθέσεις είναι αποπροσανατολισμένος. Εκτός από τους πιο «υποψιασμένους» που έχουν έγκαιρα φροντίσει τα μεταφέρουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό -είτε σε άλλους τραπεζικούς λογαριασμούς είτε σε άλλα αμοιβαία κεφάλαια- η πλειοψηφία του κόσμου είναι μπερδεμένη και καθοδηγείται από τις δηλώσεις κυβερνητικών ή άλλων παραγόντων. Χαρακτηριστικό ωστόσο είναι ότι δεν χάνει την ψυχραιμία της και όλες οι κινήσεις γίνονται με ορθολογισμό. Οι πιο ακραίες αγωνίες, που δεν είναι όμως συνήθεις, έχουν να κάνουν με ένα ενδεχόμενο να «κουρευτούν» οι καταθέσεις. Στο ερώτημα αυτό η απάντηση είναι κάθετη. Οι ελληνικές τράπεζες -σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στην Κύπρο- δεν έχουν κανένα πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας και ουσιαστικά τα προβλήματα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή είναι προβλήματα ρευστότητας και όχι κεφαλαιακά.