Το Πουέρτο Ρίκο είναι μία από τις πιο φτωχές περιοχές της Βόρειας Αμερικής. Η ανεργία κυμαίνεται στο 15% και κάθε βδομάδα κάπου 1.000 κάτοικοι του νησιού το εγκαταλείπουν για να βρουν δουλειά στις ΗΠΑ. Κάπου 5 εκατ. Πορτορικανοί ζουν και δουλεύουν εκτός του νησιού, ενώ ο πληθυσμός του Πουέρτο Ρίκο έχει συρρικνωθεί στα 3,5 εκατομμύρια.
Είναι στην επικράτεια των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1898. Οι κάτοικοι, για διάφορους λόγους που είχαν να κάνουν με τα πολιτικά συμφέροντα κομμάτων και ομάδων, απέρριψαν με την ψήφο τους την «ένωση» με τις ΗΠΑ και την αναγνώριση του νησιού ως ισότιμης πολιτείας. Για την ακρίβεια, είπαν το «μεγάλο ΟΧΙ» τρεις φορές από το 1967 μέχρι σήμερα. Το αποτέλεσμα αυτής της απόφασης ήταν ότι οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν το Πουέρτο Ρίκο ως δευτεροκλασάτο μέλος της ομοσπονδίας με λιγότερα δικαιώματα και χαμηλότερο στάτους. Παρόλο που οι κάτοικοι του νησιού είναι Αμερικανοί πολίτες, δεν έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ και το νησί δεν έχει πλήρη εκπροσώπηση στο Κογκρέσο.
Εδώ και έναν αιώνα λοιπόν, το Πουέρτο Ρίκο είναι μια ημιτελής δημοκρατία που εξαρτάται από τις ΗΠΑ χωρίς όμως να έχει ίσο λόγο στις πολιτικές αποφάσεις που το αφορούν.
Η ιστορία του Πουέρτο Ρίκο αφορά άμεσα την Ελλάδα. Η οικονομική κρίση έχει πλέον κάνει τους Ευρωπαίους ηγέτες να αντιληφθούν ότι η νομισματική ενοποίηση χωρίς φορολογική ενοποίηση και πολιτική εμβάθυνση δεν είναι βιώσιμη. Ακόμα και αν η λέξη «ομοσπονδία» θεωρείται ταμπού στους διαδρόμους της Κομισιόν, πολλοί έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν ότι η συγκρότηση μιας σωστής ομοσπονδίας είναι ο μόνος τρόπος να διατηρηθεί η Ενωση. Αν η Ελλάδα πει το «μεγάλο ΝΑΙ» θα περάσει μερικά δύσκολα χρόνια, αλλά έχει πολλά να κερδίσει στο μέλλον. Η παραμονή μας στην Ενωση μας δίνει μια ισότιμη θέση στο τραπέζι των αποφάσεων και στο μέλλον θα συνεχίσουμε να είμαστε ισότιμοι πολίτες μιας Ενωμένης Ευρώπης.
Αν η Ελλάδα αποφασίσει να πει το «μεγάλο ΟΧΙ» στο μνημόνιο και στην Ε.Ε., υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια εκ των οποίων η τύχη του Πουέρτο Ρίκο φαντάζει ως η αισιόδοξη εκδοχή. Αν φτάσουμε σήμερα στη ρήξη, μπορεί κάποια στιγμή στο μέλλον να καταφέρουμε με πολύ κόπο και προσπάθεια να πετύχουμε μια συμφωνία σύνδεσης που θα μας επιτρέπει να λαμβάνουμε κάποιους περιορισμένους πόρους χωρίς να μπορούμε να επηρεάσουμε την πολιτική κατεύθυνση της Ενωσης. Εξίσου πιθανό είναι να βρεθούμε εντελώς εκτός της Ενωσης έχοντας ψυχρές και δύσκολες σχέσεις. Για μεγάλο διάστημα θα αποκλειστούμε τελείως από τις αγορές και χωρίς βοήθεια από τους θεσμούς θα περάσουμε μια μεγάλη περίοδο οικονομικής κατρακύλας και εσωτερικής αναστάτωσης που θα κάνει το Πουέρτο Ρίκο να μοιάζει παράδεισος.
* Η κ. Αλεξάνδρα Φιλήνδρα είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Ιλινόι – Σικάγο.