Η πιθανότητα να εγκαταλείψει η Ελλάδα το ευρώ αυξήθηκε κατά πολύ. Ωστόσο, η έξοδος της Ελλάδας μπορεί ακόμη να αποτραπεί, παρά τις δραματικές εξελίξεις του Σαββατοκύριακου όταν η Αθήνα ανακοίνωσε το κλείσιμο των τραπεζών για έξι ημέρες μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές της. Ο προφανέστερος τρόπος ώστε να αποφευχθεί το Grexit, είναι ο λαός να ψηφίσει πως αποδέχεται τους όρους οικονομικής διάσωσης που προσέφερε η Ευρωζώνη. Ομως ακόμη και αν ψηφίσουν υπέρ, δεν είναι σίγουρο ότι θα καταφέρει η Ελλάδα να αποφύγει την επιστροφή στη δραχμή. Η αρχική παρόρμηση των Ελλήνων θα είναι να ψηφίσουν «όχι». Εχουν κουραστεί από τη λιτότητα και ο Ελληνας πρωθυπουργός τους λέει ότι οι προτάσεις των δανειστών ισοδυναμούν με εξευτελιστικό τελεσίγραφο. Ο κ. Τσίπρας αύξησε την πίεση όταν ανακοίνωσε το κλείσιμο των τραπεζών. Κατηγόρησε τις χώρες της Ευρωζώνης ότι προσπάθησαν να εκβιάσουν τον ελληνικό λαό σε μια απόπειρα να υπονομεύσουν τη δημοκρατία. Αφότου ανακοίνωσε ο κ. Τσίπρας το δημοψήφισμα, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης αρνήθηκαν να επεκτείνουν το πρόγραμμα διάσωσης μετά τις 30 Ιουνίου, κάτι που με τη σειρά του προκάλεσε το πάγωμα της έκτακτης παροχής ρευστότητας από την ΕΚΤ. Ο κ. Τσίπρας προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την τρωθείσα περηφάνια του ελληνικού λαού. Ομως καθώς θα περνούν οι ημέρες, μπορεί να αρχίσει να επικρατεί το συναίσθημα του φόβου για το μέλλον. Κρίσιμος παράγοντας στο δημοψήφισμα θα είναι για ποια πράγματα θα νομίζει ότι θα ψηφίζει το εκλογικό σώμα. Αν πιστεύουν ότι ψηφίζοντας «όχι» ισοδυναμεί με έξοδο από το ευρώ, πιθανότατα θα ψηφίσουν «ναι». Αν όμως νομίζουν ότι ψηφίζουν απλώς για να απορρίψουν τις προτάσεις των δανειστών, κάλλιστα θα μπορούσαν να ψηφίσουν «όχι». Ο κ. Τσίπρας υποστηρίζει ότι η απόρριψη των απαιτήσεων των πιστωτών δεν ισοδυναμεί με έξοδο από το ευρώ. Ωστόσο, δύσκολα μπορώ να φανταστώ πώς θα επιβιώσει η χώρα επί μακρόν χωρίς λειτουργικό τραπεζικό σύστημα. Και αν ψηφίσει «όχι» ο κόσμος, ο πιο πιθανός τρόπος για να ανοίξουν ξανά οι τράπεζες θα είναι η επιστροφή στη δραχμή.
Εν τω μεταξύ, ο κ. Τσίπρας φαίνεται να ελπίζει ότι οι πιστωτές θα μπορούσαν να του έκαναν καλύτερη προσφορά αν ψηφίσει «όχι» ο λαός. Πράγμα που φαίνεται απίθανο, όσο και η ιδέα ότι οι πιστωτές θα καλυτερέψουν την προσφορά τους τις επόμενες ημέρες ώστε να πείσουν τον πρωθυπουργό να υποστηρίξει το «ναι». Αν δεν συμβεί κάποιο θαύμα, η Αθήνα δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει στις 30 Ιουνίου τη δόση 1,5 δισ. ευρώ που οφείλει στο ΔΝΤ. Χωρίς νέα συμφωνία διάσωσης, η Αθήνα δεν θα είναι σε θέση να πληρώσει ούτε την ΕΚΤ στις 20 Ιουλίου. Τότε θα είναι πια πολύ δύσκολο να υποκριθεί κανείς ότι δεν έχει χρεοκοπήσει η κυβέρνηση. Και οι τράπεζες θα είναι χρεοκοπημένες. Οχι μόνο είναι ευθέως εκτεθειμένες στην κυβέρνηση επειδή της έχουν δανείσει χρήματα, αλλά υπάρχει και ο αναβαλλόμενος φόρος. Ακόμη χειρότερα τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους, τα οποία είναι ήδη τεράστια, θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο εξαιτίας της κατάρρευσης της οικονομίας. Οπότε πρακτικά, η ψήφος στο «όχι» πιθανότατα θα αποτελέσει ψήφο για την επιστροφή στη δραχμή. Στη συνέχεια, το νόμισμα θα υποτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό, ο πληθωρισμός θα φτάσει στα ύψη και κατά τη μεταβατική περίοδο θα υπάρξουν ελλείψεις βασικών αγαθών όπως καύσιμα και φάρμακα. Αν τα αναλογιστούν οι Ελληνες όλα αυτά, ίσως να ψηφίσουν «ναι» στο δημοψήφισμα – αν και το γεγονός ότι απομένει λιγότερο από μια εβδομάδα σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει πολύς χρόνος ώστε να αναθεωρήσουν την αρχική συναισθηματική τους απόφαση.
Ακόμη όμως και αν ψηφίσουν «ναι», δεν είναι σαφές ότι θα παραμείνει η Ελλάδα στο ευρώ. Κατ’ αρχήν μπορεί ο κ. Τσίπρας να προσπαθήσει να παραμείνει στην εξουσία. Αν το πράξει, οι πιστωτές δεν θα θελήσουν να κλείσουν μαζί του συμφωνία, διότι δεν τον εμπιστεύονται ώστε να εφαρμόσει οποιοδήποτε πρόγραμμα. Πιο πιθανό είναι ο κ. Τσίπρας να παραιτηθεί και η χώρα να οδηγηθεί σε νέες εκλογές. Ακόμη και αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί προβληματικό, διότι η αντιπολίτευση είναι τόσο κατακερματισμένη ώστε ο πρωθυπουργός θα μπορούσε να κερδίσει τις εκλογές ακόμη και αν έχει χάσει το δημοψήφισμα. Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε η αντιπολίτευση να σχηματίσει κοινό μέτωπο και να κερδίσει τις εκλογές, οπότε θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι οι πιστωτές θα είναι πρόθυμοι να αρχίσουν και πάλι τις διαπραγματεύσεις. Σε κάθε περίπτωση, δεδομένης της δυστυχίας που περιμένει τους Ελληνες αν εγκαταλείψει η χώρα το ευρώ, κανείς ελπίζει ότι θα βρεθεί ένας τρόπος ώστε να το αποφύγει.