«Είμαι απαίσιος θεατής. Εάν την ώρα που παρακολουθώ μια όπερα, ακούσω ένα “κλακ!”, χάνω την παράσταση. Ξέρω ότι είναι ο ήχος του φρένου που απελευθερώνει κάποιο μηχανισμό και επομένως αναρωτιέμαι ποιο τρικ θα συμβεί στη σκηνή μέσα στα επόμενα δευτερόλεπτα». Για έναν ειδικό στον τεχνικό εξοπλισμό αιθουσών όπερας, όπως ο Τομ Λάμινγκ, η τεχνική αρτιότητα μιας παράστασης κρίνεται από τέτοιου είδους λεπτομέρειες που δεν γίνονται αντιληπτές από το ευρύ κοινό.
Οσο όμως ακούς τους ειδικούς που έχουν αναλάβει τον σχεδιασμό και τον εξοπλισμό της όπερας του Κέντρου Πολιτισμού Στ. Νιάρχος να εξηγούν τις δυνατότητες της νέας σκηνής, τόσο πείθεσαι ότι η εμπειρία που θα προσφέρεται περίπου σε δύο χρόνια από σήμερα θα είναι απλά μαγική και δεν θα αφορά μόνο τις παραστάσεις όπερας: σκηνικά δεκάδων τόνων θα «χάνονται» ολόκληρα ή σε τμήματα κάτω, δίπλα ή πίσω από τη σκηνή. Ταυτόχρονα νέα σκηνικά θα παίρνουν τη θέση τους, ταχύτατα, αθόρυβα, με ακρίβεια και ασφάλεια. Τα πιο σύγχρονα συστήματα ήχου, φωτός και προβολής θα δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα με δραματικές αλλαγές. Ολα θα γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού, προγραμματισμένα μέχρι δευτερολέπτου, μέχρι χιλιοστού.
Βρισκόμαστε σε ένα από τα κοντέινερ στα οποία στεγάζονται τα γραφεία των μηχανικών και των κάθε είδους ειδικών, δίπλα στο υπό κατασκευή Κέντρο Πολιτισμού. Ο Τομ Λάμινγκ και ο Τζέισον Οστερμαν, από την εταιρία Theatre Projects -που αναλαμβάνει το τεχνικό κομμάτι σε αίθουσες όπερας σε κάθε γωνιά του πλανήτη- ξεδιπλώνουν χάρτες και σχέδια, έχοντας αναλάβει το δύσκολο έργο του… να εξηγήσουν με απλά λόγια τις τεχνικές δυνατότητες της νέας όπερας της Αθήνας.
Ας ξεκινήσουμε από τα δεδομένα μας: Η κεντρική σκηνή της όπερας θα έχει 1.400 θέσεις (πλατεία, θεωρείο και τρεις εξώστες). Η ίδια η σκηνή είναι τετράγωνη, διαστάσεων 18 Χ 18 μέτρα. Το εσωτερικό της, διαστάσεων 16 Χ 16 μέτρα, είναι χωρισμένο σε τέσσερις ορθογώνιες «φέτες» (4 Χ 16 μέτρα). «Πρόκειται για τέσσερις ανελκυστήρες σκηνής, που μπορούν να κατέβουν δύο ορόφους κάτω από το επίπεδο της σκηνής, σε βάθος 12 μέτρων, σηκώνοντας 48 τόνους ο καθένας», εξηγεί ο κ. Λάμινγκ. «Ετσι μπορείς να δημιουργήσεις μια σκηνή μέσα στη σκηνή, να εξαφανίσεις με ασφάλεια τμήμα της ή τα πάντα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Η ασφάλεια είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί οι ηθοποιοί είναι μεν επαγγελματίες, αλλά εστιάζουν στην καλή απόδοσή τους, η οποία πρέπει να είναι αδιατάρακτη».
Τα «μαγικά» δεν τελειώνουν εδώ. Στην οροφή καθενός από τα τέσσερα ασανσέρ σκηνής βρίσκεται ένα βαγονέτο, το οποίο μπορεί να μετακινείται προς τα πίσω ή στα πλάγια. Ποιος είναι ο λόγος; Εκτός από την κεντρική σκηνή, αυτή που ο θεατής θα βλέπει, υπάρχουν ακόμα τρεις βοηθητικές σκηνές: μία ακριβώς από πίσω και δύο στις πλευρές της. «Επομένως, ολόκληρο το σκηνικό μπορεί μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα να φύγει πίσω ή στα πλάγια και να αντικατασταθεί από μια άλλη, πλήρη σκηνή που βρίσκεται σε κάποιο από τους “κρυφούς” χώρους, χωρίς να δημιουργηθεί η παραμικρή τρύπα ή κάποιο εμπόδιο. Επομένως μπορείς να χρησιμοποιήσεις στην ίδια παράσταση έως τρία πλήρη σκηνικά και να δώσεις μια πολύ εντυπωσιακή παράσταση».
Να σημειωθεί ότι τα βαγονέτα δέχονται εντολές ασύρματα και κινούνται χωρίς καλώδια ή μπαταρίες, με τη χρήση επαγωγικού συστήματος μεταφοράς ενέργειας.
Εκτός από τις τρεις βοηθητικές σκηνές, ένας ιδιαίτερα σημαντικός χώρος βρίσκεται… πάνω από τη σκηνή. «Η κεντρική σκηνή έχει ύψος 10 μέτρων. Ομως από πάνω της υπάρχει ένας χώρος 2,5 φορές μεγαλύτερος στον οποίο βρίσκεται το σύστημα ανύψωσης σκηνικών (σ.σ. σταγκόνια)», εξηγεί ο κ. Οστερμαν.
Με πολύ απλά λόγια, το σύστημα αποτελείται από 70 παράλληλους μηχανισμούς, που κρέμονται από ατσάλινα σκοινιά. «Καθένας από αυτούς μπορεί να σηκώσει ένα σκηνικό, κουρτίνες ή ό,τι άλλο χρειαστεί με ταχύτητα 1,8 μέτρων/δευτερόλεπτο και ακρίβεια χιλιοστού, σαν να τραβάς το τραπεζομάντιλο από ένα τραπέζι χωρίς να ρίξεις τίποτα από επάνω του». Η τρίτη «έκπληξη» βρίσκεται μπροστά από τα σκηνή. «Ο χώρος της ορχήστρας θα μπορεί επίσης να μεταμορφώνεται», λέει ο κ. Λάμινγκ. «Μπορείς να έχεις ολόκληρη την ορχήστρα χαμηλά μπροστά από τη σκηνή, ή να προσθέσεις θέσεις για το κοινό, ή ακόμα και να καλύψεις τον χώρο επεκτείνοντας τη σκηνή, ώστε να φθάσει στο ίδιο επίπεδο με τους θεατές». Να σημειωθεί ότι όλες οι «μετακινήσεις» εντός και περί την κεντρική σκηνή πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια έντασης ήχου. «Δίνουμε μεγάλη σημασία στην ακουστική απομόνωση των μηχανισμών, δεν πρέπει ο θεατής να ξέρει τι θα συμβεί μετά».
Εκτός από τους μηχανισμούς, ο τεχνικός εξοπλισμός της όπερας συμπληρώνεται από συστήματα ήχου, φωτισμού και προβολής.
«Η σκηνή θα διαθέτει 800 διαφορετικά κυκλώματα φωτισμού, με 400-500 διαφορετικά είδη φωτός. Βέβαια σε μια παράσταση δεν χρησιμοποιείται συνήθως περισσότερο από το ένα τρίτο. Ο λόγος που υπάρχουν τόσο πολλά είναι γιατί δεν γνωρίζουμε τι θα χρειαστεί κάθε φορά, ανάλογα με τις ανάγκες της παράστασης», εξηγεί ο κ. Οστερμαν. «Ανάλογες δυνατότητες θα προσφέρει ο ήχος και το σύστημα προβολής, ενώ στις πλάτες των θέσεων θα υπάρχει αυτόματη μετάφραση της παράστασης, σε όποια γλώσσα έχει επιλεγεί».
«Είμαστε πολύ υπερήφανοι»
«Είμαστε πολύ περήφανοι γι’ αυτή την αίθουσα», συμπληρώνει (μέσω e-mail) ο Μπέντον Ντίλινγκερ, ειδικός σε θέματα σχεδιασμού αιθουσών όπερας. «Εργάστηκα στο συγκεκριμένο έργο σχεδόν από την αρχή, προσπαθώντας σκληρά να βρω την ισορροπία ανάμεσα στο μέγεθος της εγκατάστασης και στις ανάγκες των χρηστών του. Είναι μια υπέροχη αίθουσα όπερας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εξαιρετικά για μια συναυλία συμφωνικής μουσικής, μια συναυλία με ενισχυμένο ήχο και πολλά διαφορετικά είδη ψυχαγωγίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κτίρια με υψηλό βαθμό εξειδίκευσης συνήθως έχουν περιορισμένη χρήση.
Δημιουργώντας ένα κτίριο που δεν αγνοεί την προοπτική άλλων χρήσεων, φτιάξαμε έναν χώρο μοναδικό για την Ελλάδα. Επίσης, ένας τέτοιος χώρος πρέπει να συνδέει τους ανθρώπους σε μια στιγμή καλλιτεχνικής δημιουργίας. Δεν είναι απλά μια αίθουσα για όπερα, αλλά ένα “εργαλείο” που επιτρέπει στους καλλιτέχνες να συνδεθούν με το κοινό τους, εντός ή ακόμα και εκτός του κτιρίου, χάρη στα προηγμένα συστήματα ήχου και εικόνας του. Ο Ρέντσο Πιάνο, η Theatre Projects και η ARUP συνεργάστηκαν ώστε η αίθουσα αυτή να είναι μια σύγχρονη ερμηνεία των μεγάλων αιθουσών όπερας του κόσμου».