«Κάποια γενιά θα τύχαινε να ζήσει μια επανάσταση, η δεύτερη μια στάση, η τρίτη έναν πόλεμο, η τέταρτη ένα λιμό, η πέμπτη μια γενική πτώχευση – και μερικές ευλογημένες χώρες, όπως και κάποιες ευλογημένες γενιές, δεν γνώρισαν τίποτα απ’ όλα αυτά». Ο κύριος Γκρι διαβάζει φωναχτά από το βιβλίο «Ο κόσμος του χθες. Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου» του Στέφαν Τσβάιχ (εκδ. Printa, μτφρ. Αλεξία Καλανταρίδου-Τατιάνα Λιάνη, Σημειώσεις-Επίμετρο: Τατιάνα Λιάνη). Διαβάζει για λίγο, κλείνει μετά το βιβλίο και μελαγχολεί. Πρώτη φορά τον βλέπω τόσο θλιμμένο.
Το πρώτο βιβλίο του Τσβάιχ που διάβασα μικρός ήταν μια βιογραφία της Μαρίας Αντουανέτας. Η μυθοπλασία ήρθε αργότερα – κατόπιν προτροπής του κυρίου Γκρι, ο οποίος αυτές τις μέρες ξαναδιαβάζει τις «Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου».
«Ξέρεις τι κατάληξη είχε ο Τσβάιχ», μου κάνει. Ηξερα ότι αυτοκτόνησε. «Σωστά, αλλά οι λεπτομέρειες έχουν τη σημασία τους. Εβραίος ων, αν και ουδέποτε υπήρξε θρησκευόμενος, το 1934, μετά την άνοδο του Αδόλφου στην εξουσία, επέστρεψε στην Αυστρία, τη γενέτειρά του, και λίγο αργότερα πρόλαβε και πέρασε στην Αγγλία. Εζησε στο Λονδίνο και στο Μπαθ, ώσπου έφυγε ξανά, αυτή τη φορά για τις Ηνωμένες Πολιτείες, το 1940, για να καταλήξει το 1941 στη Βραζιλία. Στις 23 Φεβρουαρίου του 1942 βρέθηκε νεκρός, αγκαλιά με την επίσης νεκρή γυναίκα του, τη Λότε. Είχε γλιτώσει· δεν εγκλωβίστηκε όπως ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο οποίος πρόλαβε να αυτοκτονήσει στα Πυρηναία προτού τον φτάσουν οι ναζί. Ο Τσβάιχ βρισκόταν πια πολύ μακριά. Κι όμως, το έκανε, μαζί με τη γυναίκα του. Αυτός που πίστευε πάντοτε στην ενοποίηση της Ευρώπης, δεν είχε καν πατρίδα. Κοίταξε τη φωτογραφία, αυτή που βάζουμε σήμερα στο σημείωμα: η αστυνομία της Βραζιλίας έχει μπει στο δωμάτιο του ζευγαριού και το φωτογραφίζει αγκαλιασμένο, έτσι όπως άφησαν την τελευταία τους πνοή. Είναι μια εικόνα δύο εραστών της Ευρώπης, είναι δύο θύματα του βιασμού της Ευρώπης, ορφανοί, εξόριστοι από μια χώρα που καταλήφθηκε από σκοταδιστές προκαλώντας με τη σειρά της μεγάλη καταστροφή γύρω της. Οταν την είδα παλαιότερα τη φωτογραφία, δεν μπορούσα να τη βγάλω απ’ το μυαλό μου, ειδικά όταν διάβαζα τη φράση του εκείνη στις "Αναμνήσεις": "Στο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου διαμένω, δεν έχω ούτε ένα αντίτυπο των βιβλίων μου, ούτε μια σημείωση, ούτε ένα φιλικό γράμμα"».
Ο κύριος Γκρι βάζει να ακούσουμε το τελευταίο, θριαμβικό μέρος της Ηρωικής του Μπετόβεν, στην ερμηνεία της Ορχήστρας Φιλαρμόνια και υπό τη διεύθυνση ενός άλλου μεγάλου αυτοεξόριστου, του Οτο Κλέμπερερ, το δωμάτιο σείεται και διαβάζει ξανά το κύκνειο άσμα του αυτόχειρα Τσβάιχ: «Τρεις φορές διέλυσαν το σπίτι και την ύπαρξή μου, με ξερίζωσαν απ’ ό,τι αποτελούσε το παρελθόν μου και με τη δραματική ορμητικότητά τους μ’ εκσφενδόνισαν στο κενό, σε κείνο το τόσο γνώριμο σε μένα "Δεν ξέρω πού να πάω". Αλλά δεν παραπονιέμαι γι’ αυτό· γιατί η αλήθεια είναι πως αυτός που χάνει την πατρίδα του, κερδίζει μια νέα ελευθερία και μόνο εκείνος που αποδεσμεύεται από κάθε δεσμό δεν χρειάζεται πλέον να νοιάζεται για τίποτα».