Ηθοποιός –βραβευμένος με το διεθνές κινηματογραφικό βραβείο Volpi Καλύτερου Ηθοποιού στο Φεστιβάλ Βενετίας για την ταινία του Αλέξανδρου Αβρανά «Miss Violence», συγγραφέας –«γράφω, όπως παίζω θέατρο, κάθε μέρα», δάσκαλος -διδάσκει υποκριτική στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και στον Δήμο Αγίας Βαρβάρας, ο γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη Θέμης Πάνου πρωταγωνιστεί στις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη, έργο με το οποίο αύριο το Εθνικό Θέατρο εγκαινιάζει το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου. Και καθώς οι μέρες είναι ανορθόδοξες, παίξαμε και εμείς με τη σειρά των λέξεων του «Α-Ω», όπως προέκυψε κατά τη συζήτησή μας. Απολαύστε έναν σπάνιο, καλλιεργημένο old school gentleman της θεατρικής μας σκηνής.
Γεννήθηκα: «Και είμαι ευτυχισμένος που γεννήθηκα! Είναι ωραία να ζει κανείς. Δεν είσαι πάντα χαρούμενος που ζεις. Ενίοτε, θες και να πεθάνεις. Υπάρχει και η απελπισία της καθημερινότητας. Λες “δεν αντέχω άλλο”. Αλλά, εφόσον εντέλει γεννήθηκα, θα ζήσω μέχρι τέλους. Γεννήθηκα και είναι ωραία».
Ντροπή: «Ο ηθοποιός ντρέπεται. Παλεύει συνεχώς με την ντροπή, με την έκθεση. Μόνο όταν αρχίζει να το διαχειρίζεται αυτό, γίνεται ηθοποιός. Αλλά, μέχρι να συμβεί αυτό, μπορεί να περάσουν και εξήντα χρόνια. Ο ηθοποιός, λοιπόν, παλεύει να καταλάβει τη συνθήκη αυτής της έκθεσης που είναι τροφοδότης αλλά και εμπόδιο. Σαγηνεύει η έκθεση. Αλλά και η ντροπή είναι όπλο σαγήνης. Για τον ηθοποιό, η συνθήκη δεν είναι “ντρέπομαι και δεν μπορώ” αλλά “ντρέπομαι και θέλω”».
Υποσημείωση: «Θυμάμαι την Άννα Ψαρούδα-Μπενάκη και τον Αραβαντινό, κατά τα φοιτητικά μου χρόνια στη Νομική, να βάζουν θέματα στο Ρωμαϊκό Δίκαιο –το οποίο δεν πέρασα ποτέ- από τις υποσημειώσεις των βιβλίων. Πάντα κρύβεται κάτι στις υπο-σημειώσεις».
Ξαγρυπνώ: «Δεν έχω χρόνο για να ξαγρυπνώ. Τώρα πια ξεκουράζομαι».
Ταξίδια: «Αρχισα να κάνω τα ταξίδια που ήθελα, όταν μπήκα στο Εθνικό, το 2000, και πήγαμε με τον Βασίλη Παπαβασιλείου και τον “Οιδίποδα Τύραννο” στην Αργεντινή. Σε τραπέζι που μας έκαναν οι εκεί Ελληνες, μίλαγαν για την κρίση που βίωναν τότε στη χώρα εκείνη, η οποία εντέλει μοιάζει με αυτό που ζούμε τώρα εδώ. Μοιάζουμε πολύ με τους Νοτιαμερικανούς. Σαν το κλίμα να υπαγορεύει συγκεκριμένες επιλογές γεωπολιτικές, αναπτυξιακές, θεσμικές. Στο ταξίδι, βλέπεις στον άλλον αυτό που είσαι».
Νεοέλληνες: «Δεν τους αρέσει η κοινωνία, το κοινωνείν. Ευδοκιμούν οι ατομικότητες και όχι οι κοινωνιστικές θέσεις. Είναι ανώριμοι. Δεν έχουν μάθει να συν-υπάρχουν».
Ψυχοθεραπεία: «Το θέατρο δεν είναι ψυχοθεραπεία. Η ψυχοθεραπεία λύνει συγκρούσεις. Το θέατρο δημιουργεί συγκρούσεις. Δεν βρίσκεις τον εαυτό σου στο θέατρο».
Ωχ! : «Το επιφώνημα της ανακάλυψης: Ωχ, την πάτησα!».
Παιδική ηλικία: «Θάλασσα, μπάνιο στον Βόσπορο, ορτανσίες στον κήπο, βαπορόσκαλες, παιχνίδι στο μισό του δρόμου, παιχνίδι-φλερτ στον αυλόγυρο της εκκλησίας, βιβλιοθήκη Ζωγράφειου –εκεί έμαθα να διαβάζω».
Μαγειρική: «Όπως στη μαγειρική, έτσι και στην υποκριτική, αν βάλεις κάτι παραπάνω, το αποτέλεσμα θα βγει ή αλμυρό ή γλυκό ή ξινό ή στιφό. Η πρώτη ύλη πρέπει να είναι “ζωντανή”, φρέσκια, αληθινή, ζουμερή. Το αποτέλεσμα πρέπει να έχει στόχο και να θρέψει και να τέρψει».
Ιστορία: «Ὄλβιος ὅστις ἱστορίης ἔσχε μάθησιν», γράφει ο Ευριπίδης. Αμα δεν ξέρεις την ατομική σου ιστορία, δεν μπορείς να φτιάξεις ούτε το παρόν ούτε το μέλλον σου. Είμαστε μνήμες. Μνήμες αισθήσεων, και συμβάντων. Οι Νεοέλληνες δεν ξέρουν ή δεν θέλουν αν μάθουν ή ξεχνάνε ή ξεχνάνε ότι ξεχνάνε την ιστορία τους».
Θόρυβος: «Ο θόρυβος συσκοτίζει τους ήχους. Ποιος κάνει θόρυβο σήμερα; Ποιος φωνασκεί; Και γιατί;».
Όνειρα: «Είμαστε τα όνειρά μας. Ονειρα ίσον εργαστήριο επεξεργασίας μνήμης. Τα τελευταία πέντε χρόνια, άρχισα να παρατηρώ τα όνειρά μου και εκεί ανακάλυψα ότι υπάρχουν πολλά πράγματα για τον εαυτό μου που δεν γνωρίζω».
Κοινό: «Γιατί έρχεται στο θέατρο; Τι έρχεται να δει;».
Ακούω: «Ακούω; Τι ακούω; Ξέρω να ακούω πραγματικά τον εαυτό μου ή τους άλλους; Πάντως, όταν ακούμε “καλά” τους άλλους, ακούμε τον εαυτό μας».
Ραγιαδισμός: «”Ιδού λοιπόν, πόσον αναγκαία είναι η ελευθερία εις τον άνθρωπον, δια να γνωρίσει τον εαυτόν του. Ο δούλος, αδελφοί μου, δεν γίνεται ποτέ ελεύθερος αν δεν γνωρίση τί εστί ελευθερία, και όστις αγνοεί την ελευθερίαν, αγνοεί τό είναι του»“. Κείμενο του 1806, “Ανωνύμου του Ελληνος/ Ελληνική Νομαρχία ήτοι Λόγος Περί Ελευθερίας”».
Σιωπώ: «Πόσο δύσκολο στο θέατρο! Αλλά και στη ζωή. Γιατί, συνήθως, η σιωπή συνδέεται με την παραίτηση ή την αδράνεια, ενώ μπορεί να δηλώνει ακριβώς το αντίθετο».
Λόγος: «Άντε, μίλα στο θέατρο, μίλα κανονικά, όμως, πες αυτόν τον λόγο τον γραμμένο σαν να συμβαίνει εδώ και τώρα και να μας αφορά. Εξαιρετικά δύσκολο!».
Επαγγελματισμός: «Επαγγελματίας είναι ο μάστορας. Τι σημαίνει μάστορας στην υποκριτική τέχνη; Αυτός που ανακαλύπτει διαρκώς τη ματαιότητα των προσπαθειών του να εκφράσει το ανθρώπινο ον πάνω στη σκηνή.
Απλώς, δεν μπορεί να το κάνει. Το κάνει η λογοτεχνία. Εμείς αποτυγχάνουμε καθημερινά και παντοιοτρόπως. Επαγγελματισμός είναι να αποδεχθείς την ανεπάρκειά σου. Όχι απαραίτητα γιατί εσύ είσαι λίγος, αλλά γιατί το ανθρώπινο ον είναι τεράστιο, σύνθετο, πολύπλοκο. Δεν μπορείς να το αποδώσεις στην πολυσχιδία του. Το περίβλημά του θα παίξεις».
Διαβάζω: «Για να γίνω συγγραφέας. Και όταν γράφω, ανακαλύπτω πράγματα για την υποκριτική τέχνη».
Ζαβολιά: «Μου αρέσει, όταν είμαι πάνω στη σκηνή, να κάνω τη ζαβολιά, να κοιτάω –εκτός ρόλου- το κοινό που με κοιτάει. Τι κοιτάει;…».
Βραβεία: «Μάλλον με κείνο το βραβείο “ξεμπέρδεψα” με το… κλέος και την αποδοχή της δουλειάς μου, και τώρα μπορώ ανενόχλητος να ασχοληθώ με την τέχνη μου».
Ηθοποιός: «Είναι ένα λάθος! Όλο αυτό! Δεν μπορείς να μιμηθείς έναν άλλον! Δεν μπορείς να γίνεις ένας άλλος! Μόνο να είσαι μπορείς. Αλλά, πως;».
Φόβος: «Το χρυσορυχείο του ηθοποιού. Αλλά και του ανθρώπου. Με φοβίζει πολύ η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Αυτό, όταν έγινε στο παρελθόν, είχαμε πόλεμο. Είμαστε σε μια ιστορική στιγμή που ο καπιταλισμός καταφεύγει στον φασισμό. Υπάρχει υπερσυσσώρευση πλούτου και πρέπει να αναδιανεμηθεί».
Χρήματα: «Υπάρχουν πολλά, αλλά όχι για τους πολλούς».
Info: «Τρωάδες»: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Παρ 3/7 – Σαβ 4/7 στις 21.00 (www.n-t.gr, http://greekfestival.gr/gr/events/view/ethniko-theatro—sotiris-xatzakis-2015), «Νοτιάς», ταινία σε σκηνοθεσία Τάσου Μπουλμέτη, στις αίθουσες τον Ιανουάριο 2016. Διανομή: Feelgood Entertainment, «vita brevis_ Ιστορίες για αχρείους» των Θέμη Πάνου, Θανάση Δήμου, εκδ. Καστανιώτη, «Αιφνιδίως… και μια επιστροφή» του Θεμιστοκλή Πάνου, εκδ. Το Ροδακιό.
Διαβάστε τη συνέντευξη, ακούγοντας πέντε αγαπημένα τραγούδια του Θέμη Πάνου:
– «Blue Canary», Vicent C. Fiorino
– «St. Matthew Passion», Johann Sebastian Bach
– «Στράτα τη στράτα», Γρηγόρης Μπιθικώτσης
– «Το παράπονο», Ελευθερία Αρβανιτάκη
– «Inleyen nağmeler», Zeki Müren