Δυσοίωνα είναι τα μηνύματα από την ιστορική εμπειρία όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των capital controls, εάν δεν συνοδεύονται από ένα ισχυρό και βιώσιμο οικονομικό σχέδιο. Περισσότερες από 10 οικονομίες είχαν τις τελευταίες δεκαετίες τη σχετική εμπειρία. Η πιο πρόσφατη είναι η περίπτωση της Κύπρου που αποτελεί και μια από τις επιτυχημένες εξαιρέσεις. Στη λίστα συμπεριλαμβάνονται επίσης η Αργεντινή, το Μεξικό, η Ταϊλάνδη, ο Ισημερινός και η Ισλανδία.
Στόχος τις περισσότερες φορές είναι η προστασία της ρευστότητας της οικονομίας εν γένει και των τραπεζών ειδικότερα και η εξασφάλιση του απαραίτητου χρόνου για την εφαρμογή οικονομικών μέτρων, που θα αποτρέψουν τη φυγή των κεφαλαίων στο εξωτερικό. Ομως για την ελληνική περίπτωση διατυπώνεται ήδη η ανησυχία πως «έκλεισαν την πόρτα, αφού το άλογο έφυγε από το στάβλο». Με αυτό τον χαρακτηριστικό τρόπο παρομοιάζει την τρέχουσα κατάσταση στην Ελλάδα ο καθηγητής διεθνούς οικονομίας του Fletcher School του Tufts University, Μάικλ Κλάιν. Και αυτό διότι μεγάλο μέρος των κεφαλαίων έχει ήδη εξέλθει αν όχι των ελληνικών συνόρων, σίγουρα των τραπεζικών λογαριασμών.
Σύμφωνα με μελέτη 37 διαφορετικών περιστατικών επιβολής περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων από το 1995 έως και το 2010 που πραγματοποίησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το επικρατέστερο αποτέλεσμα είναι η παύση των εισροών κεφαλαίων από το εξωτερικό, καθώς οι επενδυτές και οι επιχειρήσεις αποφεύγουν αγορές από τις οποίες τα κέρδη τους και το κεφάλαιό τους δεν μπορεί εύκολα να επαναπατριστεί. Αυτό αποστερεί όμως τις οικονομίες αυτές από πολύτιμες για την ανάπτυξή τους άμεσες επενδύσεις αλλά και επενδύσεις χαρτοφυλακίου με τις οποίες θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν οι επιχειρήσεις. Παράλληλα, οι εκροές κεφαλαίων από το τραπεζικό σύστημα δεν σταματούν, καθώς ο πληθυσμός προσπαθεί να συσσωρεύσει στα χέρια του όσα περισσότερα από τα χρήματά του μπορεί, σημειώνει ο καθηγητής οικονομικών του Pontifical Catholic University του Ρίο ντε Τζανέιρο, Μ. Γκαρσία.
Παρά ταύτα η επιλογή των capital controls είναι μάλλον συχνή. Στην ασιατική οικονομική κρίση του 1997 χώρες όπως η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία και η Ινδονησία επέβαλαν περιορισμούς στην έξοδο κεφαλαίων από τη χώρα, καθώς οι ξένοι επενδυτές έβγαζαν μαζικά τα κεφάλαιά τους από τις οικονομίες τους λόγω των ανησυχιών για παρατεταμένη ύφεση. Η Ισλανδία επέβαλε capital controls το 2008 και η ισλανδική κορώνα σταθεροποιήθηκε σχετικά σύντομα, ενώ το μέτρο εκτιμάται πως παρείχε τον απαραίτητο χρόνο για να επανέλθει η οικονομία σε συνθήκες σταθερότητας. Η Ισλανδία άρει τους περιορισμούς στις μεταφορές χρημάτων έξω από τη χώρα, επτά χρόνια αφότου τέθηκαν σε εφαρμογή οι συναλλαγματικοί έλεγχοι, σημειώνει το Bloomberg.
Η ελληνική απόφαση για την επιβολή capital controls έρχεται δύο χρόνια μετά την αντίστοιχη στην Κύπρο. Στην περίπτωση της Κύπρου οι περιορισμοί συνοδεύτηκαν από πρόγραμμα στήριξης των Ευρωπαίων εταίρων της. Η άρση των κυπριακών περιορισμών ολοκληρώνεται τώρα, δύο χρόνια μετά την επιβολή τους. Μεσολάβησε η εφαρμογή οικονομικών μεταρρυθμίσεων που σταθεροποίησε την οικονομία τονίζει ο επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας της Oxford Economics, Γκ. Στερν.
Η εμπειρία της Κύπρου έδειξε ότι τα capital controls δεν οδηγούν κατ’ ανάγκη στην έξοδο από την Ευρωζώνη. Λειτούργησαν σαν ένα μέτρο προστασίας του τραπεζικού συστήματος απέναντι στις εκροές. Για πολλούς όμως η κυπριακή εμπειρία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ένα σημείο αναφοράς και για την ελληνική περίπτωση χωρίς να υπάρχει πρόγραμμα οικονομικής στήριξης.
Στην αγορά οι αισιόδοξοι εκτιμούν πως εάν τα capital controls στην Ελλάδα πράγματι παρακινήσουν τις εμπλεκόμενες πλευρές να επιτύχουν μια συμφωνία, τότε τα μέτρα θα αρθούν σταδιακά, καθώς η ομαλή χρηματοδότηση της οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος θα τα καθιστά περιττά. Ομως υπάρχει και η περίπτωση της Αργεντινής, σημειώνουν, όπου οι καταθέσεις σε αμερικανικά δολάρια μετά από μια αρχική αποτυχημένη προσπάθεια προστασίας της ισοτιμίας του πέσο με το δολάριο μετατράπηκαν σε τοπικό νόμισμα.