«Δηλαδή αν μετά από χρόνια το παιδί μου με ρωτήσει "μπαμπά πού ήσουν τότε στο δημοψήφισμα" θα του έλεγα ότι τσιγκουνεύτηκα τα λεφτά; Δεν υπήρχε περίπτωση». Ο Αποστόλης ξύπνησε στις 7.30 χθες το πρωί από το τζετ λαγκ. Είχε φτάσει στη Θεσσαλονίκη την προηγούμενη ημέρα από το Βανκούβερ του Καναδά, όπου εδώ και δύο χρόνια ζει κι εργάζεται. Αφού στήθηκε στην ουρά του ΑΤΜ που τόσες μέρες έβλεπε από την τηλεόραση («είπα να το ζήσω κι αυτό» λέει γελώντας), πήγε στο εκλογικό κέντρο να ψηφίσει. Τόσο νωρίς το πρωί, βρήκε μόνο συνταξιούχους. Και το τοξικό κλίμα, για το οποίο τόσα πολλά είχαν λεχθεί.
Για τον Αποστόλη, ωστόσο, τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα. «Οι πατεράδες μας ψήφισαν το ‘74 σε ένα δημοψήφισμα που απάλλαξε την Ελλάδα από βραχνάδες πολλών ετών. Θεώρησα ότι το σημερινό (σ.σ. χθεσινό) ήταν το δημοψήφισμα που θα σηματοδοτούσε την πορεία της Ελλάδας τα επόμενα τριάντα χρόνια. Θεώρησα πατριωτικό μου καθήκον να είμαι εδώ». Για τα ξένα μέσα το ερώτημα του δημοψηφίσματος ήταν ευρώ ή δραχμή. «Εβλεπαν το πραγματικό ερώτημα και γελούσαν. Ειδικά οι Καναδοί που έχουν παράδοση στα δημοψηφίσματα. Εχουν περάσει μάλιστα και ειδικό νόμο, το περίφημο clarity act, ώστε το ερώτημα να είναι πάντα ξεκάθαρο. Πώς περιμένετε τον κόσμο να αποφασίσει με τέτοιο ερώτημα; με ρωτούσαν. Από την άλλη πλευρά, έβλεπαν τις ουρές στα ΑΤΜ και νόμιζαν ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα σοβαρής ανθρωπιστικής κρίσης. Είναι πιο καταναλωτική κοινωνία εκεί, τους εξηγούσα ότι δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα».
Η Νέλλη ταξίδεψε από το Λονδίνο. Θα επέστρεφε αργά χθες το βράδυ διότι την περιμένει μια κανονική εργάσιμη εβδομάδα. «Νιώθω λίγο προδότρια που φεύγω» λέει στην «Κ». «Φοβάμαι ότι τώρα θα αρχίσουν τα δύσκολα. Και αυτή είναι η χώρα μου, εδώ είναι η οικογένειά μου, οι άνθρωποι που αγαπώ. Ελπίζω να ήταν όλοι συνειδητοποιημένοι για την ψήφο τους, πολλοί μιλούν για ενδεχόμενη επιστροφή στη δραχμή με νοσταλγία».
Βρήκαμε τον Κωνσταντίνο να παρακολουθεί τα αποτελέσματα με φίλους του. Ζώντας στη Σιγκαπούρη εδώ και πάνω από μια δεκαετία, δεν κάνει εύκολα ταξίδι ώς την Ελλάδα. Οταν όμως έμαθε για το δημοψήφισμα, δεν το σκέφτηκε δεύτερη φορά. «Πίστευα ότι αν δεν ερχόμουν δεν θα χω κάνει το χρέος μου, τόσο απλά» λέει. «Είμαι χαρούμενος που ήρθα να ψηφίσω αν και ξέρω ότι θα έχουμε μια πολύ δύσκολη εβδομάδα και δεν ξέρω αν η κυβέρνηση θα καταφέρει να χειριστεί τις εξελίξεις». Οι συνάδελφοί του στη Σιγκαπούρη δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τους χειρισμούς της ελληνικής πλευράς. «Με ρωτούν πώς είναι δυνατόν να έχουμε ξοδέψει τόσα λεφτά ως χώρα και να πιστεύουμε ότι μπορούμε να σταθούμε χωρίς κάποιος να μας δανείσει. Δεν ξέρω τι να απαντήσω. Η Σιγκαπούρη συμμετέχει στο ΔΝΤ.
Εχω συζητήσει με ταξιτζήδες που μου λένε «δουλεύουμε 12 ώρες την ημέρα για 1.000 ευρώ τον μήνα, πληρώνουμε φόρους, γιατί να δώσει η κυβέρνησή μας λεφτά σε εσάς;». Δυστυχώς δεν μπορώ να μας υπερασπιστώ, δεν έχω ικανά αντεπιχειρήματα. Αναγκάζομαι συνεχώς να απολογούμαι για την Ελλάδα».
Ο Χάρης έφτασε το Σάββατο από Νέα Υόρκη. «Το κόστος του ταξιδιού ήταν μεγάλο και είχα πολλές επαγγελματικές υποχρεώσεις αλλά δεν μπορούσα να λείπω». Είναι πανεπιστημιακός. Στο campus ακούγονται όλες οι απόψεις για την κρίση και τις εξελίξεις. «Οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι η χώρα έχει υποστεί μεγάλη κρίση και ότι υπάρχει θέμα σε σχέση με τη βιωσιμότητα του χρέους, αλλά από την άλλη δεν κατανοούν τη στάση της κυβέρνησης».