Πρώτα συμπεράσματα του δημοψηφίσματος:
1. Το αποτέλεσμα είναι ένα καθαρό ΟΧΙ. Κάποιοι λένε πως αυτό το βροντερό ΟΧΙ δεν συνιστά άρνηση στην Ευρώπη, αλλά στις πολιτικές λιτότητας. Ενδεχομένως· με την ψήφο αυτή, όμως, ίσως τονωθούν τα πιο άγρια αντιευρωπαϊκά ένστικτα αυτής της κυβέρνησης. Για όλους τους φιλοευρωπαϊστές αυτή είναι μια πολύ σκληρή αλήθεια – όπως πολύ σκληρή αλήθεια είναι επίσης ότι μεγάλο μέρος αυτού του κόσμου που ψήφισε ΟΧΙ υπέφερε και συνεχίζει να υποφέρει από την αδιέξοδη λιτότητα. Ομως φοβάμαι πως θα συνεχίσει να υποφέρει ακόμη περισσότερο. Αυτό που λέγαμε τόσο καιρό σαν «ανθρωπιστική κρίση» πολύ φοβάμαι ότι θα μοιάζει με παιδική χαρά μπροστά σε αυτό που έρχεται. Μακάρι να διαψευστώ πανηγυρικά. Μακάρι.
2. Το ΟΧΙ αυτό δηλώνει και μια ισχυρή εμπιστοσύνη προς τους χειρισμούς της κυβέρνησης. Οι παλινωδίες, οι αυτοδιαψεύσεις, οι κραυγαλέες αντιφάσεις, το γεγονός ότι έξι μήνες τώρα δεν έχει καταφέρει μια συμφωνία η συγκεκριμένη κυβέρνηση, όλα αυτά τα αρνητικά δεν έπαιξαν τον παραμικρό ρόλο στο σκεπτικό της ψήφου. Που σημαίνει ότι ο κόσμος ψήφισε σχεδόν αποκλειστικά με βάση το συναίσθημα και όχι τη λογική, ανταποκρινόμενο απόλυτα στη συναισθηματική ρητορική της κυβέρνησης περί υπερηφάνειας και αξιοπρέπειας κ.λπ.
3. Η αρνητική μορφή αυτού του δημοψηφίσματος και, νομίζω, όλων αυτών των μηνών από τις τελευταίες εκλογές προέρχεται από την αξιωματική αντιπολίτευση. Με το άγονο πείσμα του –και μια άλλου τύπου συναισθηματική φαντασίωση, καθώς περίμενε να επιστρέψει σαν μεσσίας– ο κ. Αντώνης Σαμαράς καταδίκασε κάθε σοβαρή προσπάθεια εκ μέρους όλων των αντιπολιτευτικών κομμάτων, δηλαδή των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων. Το γεγονός ότι δεν αποχώρησε από τη Ν.Δ. μετά την εκλογική ήττα του Ιανουαρίου είχε ως συνέπεια να αποδυναμώσει ένα παραδοσιακό κόμμα εξουσίας. Τις επιλογές του πληρώνουμε σήμερα.
4. Από την άλλη, άθελά του ο κ. Τσίπρας ξεσήκωσε και συσπείρωσε ένα μεγάλο σύνολο του πληθυσμού που προσβλέπει στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας. Είναι ένας κόσμος από ετερόκλητους επαγγελματικούς χώρους, με πολλούς ανέργους – ανθρώπους των σαράντα και των πενήντα χρόνων, στην ακμή τους, που εδώ και χρόνια είναι στο περιθώριο. Ενας κόσμος που προέρχεται κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα που σφαγιάστηκε απ’ όλες τις μνημονιακές κυβερνήσεις και δεν χύθηκε ούτε ένα δάκρυ από κανέναν. Και όταν ο πρωθυπουργός λέει δημοσίως ότι «διασφαλίζει προσωπικά τις συντάξεις και τους μισθούς», ας γνωρίζουν όλοι ότι μιλάει για τον δημόσιο τομέα. Πώς σκοπεύει η κυβέρνηση να προσεγγίσει τον ιδιωτικό τομέα; Και πώς θα τον στηρίξει η αντιπολίτευση;
5. Τέλος, το γεγονός ότι έχουμε ένα καθαρό αποτέλεσμα θεωρώ πως είναι θετικό. Καθαρές ευθύνες από δω και πέρα και όχι «δημιουργικές ασάφειες». Από δω και πέρα αναλαμβάνει ο καθένας τις ξεκαθαρισμένες ευθύνες του. Με πρώτη την κυβέρνηση.