Η Θεσσαλονίκη της μουσικής

2' 56" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στο μπλογκ του (kaliviotis.wordpress.com) βρίσκει κανείς άρθρα, ντοκουμέντα, φωτογραφίες, ανακοινώσεις για το ρεμπέτικο. Εκεί καθρεφτίζεται όλο το πάθος του για το σμυρναίικο και το λαϊκό τραγούδι αλλά και για τον τόπο του, την Καρδίτσα. Ολα όσα απασχολούν τον ερευνητή Αριστομένη Καλυβιώτη, που σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ, ενώ επί τέσσερις δεκαετίες ασχολείται με τη συλλογή και μελέτη λαογραφικού υλικού. Μερακλής της παράδοσης, με πλούσια συλλογή, έχει δημοσιεύσει μελέτες, έχει γράψει τέσσερα βιβλία, ενώ σχεδόν πάντα είναι παρών στα επιστημονικά συνέδρια και τις ημερίδες που σχετίζονται με την παραδοσιακή και λαϊκή μουσική.

Το καινούργιο του βιβλίο «Θεσσαλονίκη. Η Μουσική ζωή πριν το 1912», που συνoδεύεται από cd με ελληνικά, τουρκικά και σεφαραδίτικα τραγούδια, αποκαλύπτει τον πολυεθνικό χαρακτήρα της πόλης πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Με πληροφορίες που συμπλήρωσαν την παλιά του μελέτη, η οποία είχε κυκλοφορήσει πριν από δύο δεκαετίες, ο συγγραφέας δίνει νέα στοιχεία για τη μουσική κίνηση της πόλης, τα μουσικά καταστήματα τα οποία πουλούσαν μουσικά όργανα αλλά και τα πρώτα γραμμόφωνα στη Θεσσαλονίκη, τους χώρους διασκέδασης αλλά και τραγούδια που ηχογραφήθηκαν τότε από τους τραγουδιστές της εποχής, ενώ στις τελευταίες σελίδες της έκδοσης παρουσιάζει πίνακες με τους δίσκους που ηχογραφήθηκαν από το 1909-1912.

Η εξεύρεση και μελέτη του ηχητικού υλικού δεν ήταν εύκολη. Δίσκοι ηχογραφημένοι στη Θεσσαλονίκη με τραγούδια αλβανικά, σέρβικα, βουλγάρικα και σεφαραδίτικα, δεν συμπεριλαμβάνονται στις συλλογές των Ελλήνων συλλεκτών. «Υπάρχουν μόνο λίγοι δίσκοι με ελληνικά και τούρκικα τραγούδια, η καταγραφή των οποίων ήταν ιδιαίτερα δύσκολη λόγω της κακής κατάστασης των διαθέσιμων αντιτύπων». Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος το 1912, η οθωμανική πόλη μετατρέπεται σταδιακά σε Δυτικοευρωπαϊκή.

Στις 240 σελίδες αυτής της προσεγμένης έκδοσης παρακολουθούμε τη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου – αρχές 20ού αιώνα, τη μουσική κίνηση και τους χώρους διασκέδασης της πόλης που πορεύτηκε διαφορετικά από την Αθήνα. «Περισσότερο βαλκανική παρά μεσογειακή, κυρίως παραγωγική-διαμετακομιστική παρά πολιτική-διοικητική, μάλλον πολυεθνική παρά εθνική, διέθετε τις δικές της διασυνδέσεις με τον κόσμο», όπως εύστοχα έχει περιγράψει η Αλέκα Καραδήμου-Γερολύμπου. Ο τοπικός Τύπος του 1878 δίνει μια εικόνα: οι κάτοικοι είναι Οθωμανικοί 19.926, Χριστιανοί 23.426, «Ιουδαίοι» 10.574, ενώ το μωσαϊκό των εθνοτήτων έχει καταγράψει πιο γλαφυρά ο ιστορικός Δ. Βαρδουνιώτης: «διακρίνονται οι μεγαλοπρεπείς Τούρκοι, οι αγέρωχοι Ευρωπαίοι, οι νοημονέστεροι Εβραίοι, οι συνεσταλμένοι αλλά φιλιπάτριδες και αισθηματίαι Ελληνες και οι πονηροί Βούλγαροι. Αι ιδιότροποι Αγγλίδες, αι αφελείς Γερμανίδες, αι κομψόταται και χαρίεσσαι Γαλλίδες, αι εράσμιαι Ιταλίδες, αι θελκτικαί Ισπανίδες, αι χιονώδεις αλλά πλήρεις ζωής Ρωσσίδες, αι εύσωμοι και σφριγγώσαι Βουλγαρίδες, αι συμπαθέσταται Ελληνίδες, αι ηδυπαθέσταται Οθωμανίδες και αι εξόχως ωραίαι και προκλητικαί αφρόπλαστοι Εβραίαι…».

Ρεσιτάλ, συναυλίες, παραστάσεις οπερέτας, μελοδράματος, καφέ σαντάν, ταβέρνες, καφενεία, χάνια, αγορές, πανηγύρια, όπου ενώνονταν διαφορετικοί πολιτισμοί σχημάτιζαν το μουσικό της μωσαϊκό. Οι ηχοληψίες γίνονταν από περιοδεύοντα συνεργεία, συνήθως σε αίθουσες ξενοδοχείων με τη μέθοδο του χωνιού. Επειτα στέλνονταν στα εργοστάσια της Ευρώπης όπου αναλάμβαναν την παραγωγή των δίσκων με πρώτη εταιρεία την αγγλική The Gramophone Co Ltd και έπειτα τις γερμανικές Favorite Rec και Odeon Rec.

Από το 1945 και μετά, η εικόνα αλλάζει. «Η πόλη έχει χάσει την πολυπολιτισμική προσωπικότητά της και το ανατολίτικο χρώμα της, και είναι πλέον ευρωπαϊκή». Επαψαν να ακούγονται τουρκικά, σεφαραδίτικα ή άλλα τραγούδια γειτονικών χωρών. Ηχοληψίες από κινητά συνεργεία δεν ξανάγιναν μετά το 1912. Η γεωπολιτική θέση ήταν διαφορετική, ενώ από το 1930 το εργοστάσιο της Columbia στην Αθήνα κάλυπτε σχεδόν όλη τη Μέση Ανατολή. Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες -όπως σημειώνει ο συγγραφέας- μετά το 1922 «μπολιάζουν» με τη μουσική τους την ντόπια παράδοση, οι Τούρκοι φεύγουν οριστικά το 1923, ενώ με την εξόντωση του εβραϊκού στοιχείου στην Κατοχή η αλλαγή του χαρακτήρα της πόλης ολοκληρώνεται.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή