Μια ελληνική πρόταση προς τους θεσμούς έγινε δεκτή με ενθουσιασμό και εγκρίθηκε ομόφωνα. Η ελαφρώς… παραπλανητική αυτή εισαγωγή ίσως είναι απαραίτητη, καθώς τις ημέρες αυτές η ειδησεογραφία έχει επικεντρωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην οικονομική κρίση. Oμως δεν είναι ολότελα παραπλανητική: η έγκριση από την Ολομέλεια της Σύμβασης Ραμσάρ της ελληνικής πρότασης ψηφίσματος για την προστασία των υγροτόπων της Μεσογείου είναι μια ελληνική επιτυχία. Και μια μικρή ανάσα αισιοδοξίας, που ήρθε ως αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς ετών.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Το 2004, η περιβαλλοντική οργάνωση WWF Ελλάς ξεκίνησε την πρώτη καταγραφή των μικρών, ευάλωτων υγροτόπων των νησιών μας. Πρόκειται για οικοσυστήματα μοναδικά σε κάθε νησί: είναι ενδιάμεσοι σταθμοί για τα μεταναστευτικά πουλιά, έχουν πλούσια υγροτοπική βλάστηση –φυτά που ζουν με τις ρίζες τους μόνιμα μέσα στο νερό– και πολλά είδη ζώων, συχνά ενδημικά. Η σημασία τους όμως δεν είναι μόνο οικολογική. Οι υγρότοποι εμποδίζουν την υφαλμύρυνση των υπόγειων υδροφορέων, ως έξοδοι γλυκού νερού που «διώχνουν» το αλμυρό. Επίσης, είναι σημαντικοί και ως τουριστικοί πόροι, αφού χαρίζουν ένα σπάνιο μωσαϊκό στο τοπίο. Μόνο που στη συντριπτική πλειονότητά τους δεν προστατεύονταν από κανένα πλαίσιο και συχνά «εξαφανίζονταν» εν μια νυκτί, από αποξηραντικές παρεμβάσεις ή τη δόμηση.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος, σε μια έκλαμψη οικολογικής ευαισθησίας, πείσθηκε για την ανάγκη προστασίας των νησιωτικών υγροτόπων και έπειτα από πολλές προσπάθειες και αναβολές το 2012 υπογράφηκε Προεδρικό Διάταγμα που έθεσε υπό τη σκέπη του νόμου 380 φυσικούς υγροτόπους σε 59 νησιά. Ακολούθως, οι υπηρεσίες του υπουργείου Περιβάλλοντος και η WWF άρχισαν από κοινού να σχεδιάζουν ένα ψήφισμα προς τη Σύμβαση Ραμσάρ, που θα καλέσει όλες τις μεσογειακές χώρες να δραστηριοποιηθούν με τον ίδιο τρόπο, αναγνωρίζοντας τη σημασία των νησιωτικών υγροτόπων.
Η στιγμή αυτή έφθασε πριν από ένα μήνα. Στη σύνοδο της Ολομέλειας της διεθνούς Σύμβασης Ραμσάρ, που πραγματοποιήθηκε στην Ουρουγουάη, η ελληνική αντιπροσωπεία (εκ μέρους του ΥΠΕΚΑ η κ. Κατερίνα Στυλογιάννη, συνεπικουρούμενη από τους Καλούστ Παραγκαμιάν και Θάνο Γιαννακάκη του ελληνικού WWF) κατέθεσε σχέδιο ψηφίσματος, που έγινε δεκτό με επαίνους. Το ψήφισμα ξεκινάει με την αναγνώριση ότι η λεκάνη της Μεσογείου είναι υψηλής σημασίας για τη βιοποικιλότητα, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στη νησιωτικότητα και στο γεγονός ότι αποτελεί έναν από τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς του πλανήτη. Στη συνέχεια καλεί τα κράτη στη Μεσόγειο σε θέσπιση καθεστώτος και ολοκληρωμένων στρατηγικών προστασίας των νησιωτικών υγροτόπων, αντιμετωπίζοντας κατεπειγόντως τις σοβαρές ανθρωπογενείς πιέσεις και διασφαλίζοντας τη διατήρηση τόσο της βιοποικιλότητας, όσο και των υδρολογικών, πολιτιστικών και κοινωνικών τους αξιών.
«Είμαστε ενθουσιασμένοι με την εξέλιξη αυτή, γιατί τέθηκε ένα τοπικό πρόβλημα σε παγκόσμιο επίπεδο», εξηγεί ο κ. Γιαννακάκης. «Ομως η υιοθέτηση του ψηφίσματος δεν είναι το πιο σημαντικό. Το ίδιο το ψήφισμα δεν δημιουργεί νομικές υποχρεώσεις, μπορεί μόνο να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πίεσης προς τις κυβερνήσεις. Το πιο σημαντικό είναι ότι δημιουργεί τις προϋποθέσεις για συνεργασία ανάμεσα σε φορείς της Μεσογείου. Ευελπιστούμε ότι θα ακολουθήσει η υιοθέτηση ενός κειμένου και από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ώστε οι ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες να δεσμευθούν πια με συγκεκριμένο τρόπο».
Στην υπόλοιπη Μεσόγειο
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, εκτός από τα 75 ελληνικά νησιά (σε 59 από αυτά βρίσκονται οι μικροί υγρότοποι, που προστατεύονται από το διάταγμα), ακόμα 11.000 αξιόλογοι υγρότοποι υπάρχουν σε 65 νησιά στην υπόλοιπη Μεσόγειο (κυρίως σε Κροατία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Τουρκία). «Σε όλη τη Μεσόγειο συναντάμε τα ίδια προβλήματα», εξηγεί ο κ. Γιαννακάκης. «Τα ευαίσθητα αυτά οικοσυστήματα δέχονται μεγάλες πιέσεις από τη δόμηση και την τουριστική ανάπτυξη και μικρή έως καθόλου προστασία. Η μεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί από το WWF μπορεί να εφαρμοστεί για το σύνολο της Μεσογείου ώστε σε 2-3 χρόνια να έχουμε γνώση της έκτασης και του αριθμού όλων των υγροτόπων της Μεσογείου. Ας μην ξεχνάμε ότι στην υπόθεση αυτή είμαστε πρωτοπόροι, καθώς καμία άλλη μεσογειακή χώρα δεν έχει προχωρήσει σε καταγραφή τέτοιας ακρίβειας και έκτασης και σε αντίστοιχο νομοθέτημα. Ανοίξαμε τον δρόμο και ελπίζουμε ότι σιγά σιγά θα ακολουθήσουν και άλλοι».