Αν η Σάρα Βον ή η Μπίλι Χόλιντεϊ πρωτοεμφανίζονταν σήμερα, άραγε πόσο θα μπορούσαν να σταθούν δημιουργικά στο μουσικό στερέωμα; Με τα μίντια, τις μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες, τα πρόμο τουρ, τα τεράστια χρηματικά ποσά να έχουν πνίξει τη μουσική βιομηχανία που αγωνιά, μα και διστάζει να ξεφύγει από την αβάσταχτη ομοιογένειά της, τι χώρος υπάρχει για ειλικρινή, πηγαία έκφραση, γι’ αυτήν τη μαγική «κατάθεση ψυχής» του καλλιτέχνη, όταν και ο ίδιος και η ψυχή του έχουν πλέον γίνει εμπόρευμα;
Με τέτοιες σκέψεις φεύγει κανείς από το ντοκιμαντέρ «Amy, το κορίτσι πίσω από το όνομα» του Ασίφ Καπάντια, που περιγράφει τη σύντομη ζωή, την άνοδο και την πτώση της Εϊμι Γουάινχαουζ. Στην ταινία, ανάμεσα σε πολλά άλλα, αναδεικνύεται και πώς η μουσική βιομηχανία ενίοτε τρώει τα πιο ευαίσθητα και ευάλωτα παιδιά της. «Οι άνθρωποι της τζαζ δεν μπορούν εύκολα να διαχειριστούν πενήντα χιλιάδες κόσμο απέναντί τους», ακούγεται στο ντοκιμαντέρ.
Η Εϊμι λέει η ίδια την ιστορία της και όχι κάποιος τρίτος, αφού ο Καπάντια έχει κάνει (όπως και στο προηγούμενό του, «Senna») μια δεξιοτεχνική συρραφή υλικού από ιδιωτικά ερασιτεχνικά βίντεο, συνεντεύξεις, συναυλίες, χειρόγραφα και μηνύματα σε αυτόματους τηλεφωνητές. Σχόλια παραγωγών, μάνατζερ, φίλων και άλλων ακούγονται οφ κάμερα, ενώ εμείς δεν παίρνουμε τα μάτια μας καθόλου από τις αληθινές μικρές και μεγάλες στιγμές της Εϊμι. Ετσι, ως θεατές έχουμε την αίσθηση ότι είμαστε αόρατοι μάρτυρες της ιστορίας της.
Δεν χρειάζεται κάποιος να μας πει ότι το κορίτσι με τα σπυράκια και το πλατύ χαμόγελο έχει μια σπάνια αυθεντικότητα, έξυπνη αίσθηση του χιούμορ και αληθινή αντισυμβατικότητα μέσα στην αθωότητά της. Βλέπουμε τον τρόπο που μιλάει, τον τρόπο που ντύνεται, τον τρόπο που αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω της, τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη μουσική. Και ξέρουμε. Οι πραγματικά ξεχωριστοί άνθρωποι έχουν μια λάμψη ιδιαίτερη, ακόμη κι αν δεν πληρούν τα κριτήρια της αντικειμενικής ομορφιάς, ούτε καν της ευπρέπειας.
Ποια επιτυχία;
«Η επιτυχία για μένα δεν είναι η επιτυχία όπως την ορίζουν οι δισκογραφικές εταιρείες», τη βλέπουμε να λέει σε μια συνέντευξη. «Η επιτυχία είναι να μπορώ να κάνω μουσική όπως θέλω, όποτε θέλω, με τους ανθρώπους που θέλω». Κέρδισε πολλά χρήματα και δόξα, που δεν την ενδιέφεραν και πολύ («θα τα έδινα όλα πίσω για να μπορώ να βγω έξω στον δρόμο»), αλλά οι δεσμεύσεις, τα συμβόλαια και οι άνθρωποι που είχε γύρω της δεν της επέτρεψαν την επιτυχία όπως την εννοούσε η ίδια.
Σταδιακά παρακολουθούμε να σβήνει το χαμόγελο του κοριτσιού με το εκρηκτικό ταλέντο (σύμφωνα με τον Τόνι Μπένετ ήταν εφάμιλλη της Ελα Φιτζέραλντ και της Μπίλι Χόλιντεϊ) και την ίδια από την κατάθλιψη και τη βουλιμία των εφηβικών της χρόνων να βυθίζεται στο αλκοόλ και στα σκληρά ναρκωτικά, να αγωνίζεται να βγει στην επιφάνεια, να ξαναβυθίζεται, να ξαναβγαίνει μέχρι τον τραγικό της θάνατο από δηλητηρίαση από αλκοόλ σε ηλικία 27 ετών.
Ποιος είναι ο ένοχος;
Καθώς ξετυλίγεται μπροστά μας η παρακμή της και ξέροντας το τέλος, αναπόφευκτα προσπαθούμε να βρούμε τον ένοχο. Τι ή ποιος έφταιξε; Ο πατέρας της, ο σύζυγός της, η μουσική βιομηχανία, τα μίντια, τα ναρκωτικά; Η ευάλωτη σε διαταραχές ψυχολογία της που, όπως έλεγε και η ίδια, μόνο με τη μουσική ισορροπούσε; Ολα μαζί; Αγάπη πήρε, αλλά προφανώς όχι από εκεί που ήθελε, κι αυτό είναι ίσως το σημείο από το οποίο αρχίζουν και οι πιο επικριτικοί ακόμη να την κατανοούν. Και αυτή είναι η επιτυχία της ταινίας: σκοπός δεν είναι να συμπονέσεις ή να επικροτήσεις, αλλά να κατανοήσεις.
Το «Αmy» είναι γεμάτο μουσικές, υπέροχες ερμηνείες γνωστών και άλλων ανέκδοτων τραγουδιών. Συγκινητική στιγμή είναι το δέος και ο παιδικός ενθουσιασμός στα γουρλωμένα μάτια της όταν βλέπει το είδωλό της, τον Τόνι Μπένετ, να ανεβαίνει στη σκηνή τη βραδιά που η ίδια κέρδισε 5 Γκράμι. Ξεχωρίζει επίσης το βίντεο από την κοινή ηχογράφηση με τον Μπένετ, καθώς και αυτό από την πρώτη ηχογράφηση του «Back to Black». Είναι βέβαιο πως το συγκεκριμένο αγαπημένο τραγούδι ποτέ δεν θα ηχήσει το ίδιο στα αυτιά όσων δουν το ντοκιμαντέρ.
Δείτε
«Amy, το κορίτσι πίσω από το όνομα» (Amy, 2015)
Ξεχωριστό ντοκιμαντέρ γύρω από την προσωπικότητα της Εϊμι Γουάινχαουζ, σκηνοθετημένο από τον Ασίφ Καπάντια. Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο της Γουάινχαουζ, το «Amy» ρίχνει φως σε αθέατες όψεις της ζωής της, αλλά και σε σκοτεινές πτυχές της μουσικής βιομηχανίας που μερικές φορές καταστρέφει χαρισματικούς και εσωστρεφείς καλλιτέχνες.
(Προβάλλεται στις αίθουσες)
«Cobain: Montage of Heck» (2015)
Ντοκιμαντέρ (φωτ.) του Μπρετ Μόργκεν γύρω από τον Κερτ Κομπέιν των Nirvana. Συνεντεύξεις, αφηγήσεις τρίτων και σπάνια βίντεο από το προσωπικό του αρχείο συνθέτουν ένα πορτρέτο του απόλυτου σταρ της ροκ στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ο Κομπέιν έχει ένα κοινό σημείο με τη Γουάινχαουζ: δεν μπόρεσε να υπάρξει ο καλλιτέχνης μετά τον θρίαμβο του άλμπουμ «Nevermind» το 1991. Ο αυτοκαταστροφικός Κομπέιν ναυάγησε ολοκληρωτικά στα ναρκωτικά και έδωσε τέλος στη ζωή του «εντυπωσιακά»: με μια καραμπίνα στην πισίνα του σπιτιού του. (Σε dvd)