Την ίδια στιγμή που στο Palazzo Fortuny, στη Βενετία, η έκθεση Proportio συγκεντρώνει ουρές επισκεπτών και αναπολεί τη «χαμένη γνώση» του μέτρου, η έκθεση Αmeτρια, που άνοιξε στις αρχές Ιουνίου στο Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, υπερασπίζεται την άλλη όψη της ίδιας έννοιας: την αμετρία (ο όρος αναφέρεται και ως dismeasure). Ανιχνεύει την ιδέα του δυσανάλογου, του παράδοξου, της παρέκκλισης από την περίφημη χρυσή τομή.
Nelly’s, Αmeτρια
Κ. Α. Δοξιάδης, Αmeτρια
Βασισμένη σε μια ιδέα του καλλιτέχνη Roberto Cuoghi και στην αντίληψή του για την έννοια της αμετρίας, η έκθεση, σε επιμέλεια των Nicoletta De Rosa, Alessandro Pasini, Tomaso Piantini, Πολύνας Κοσμαδάκη και Γιώργου Τζιρτζιλάκη, αμφισβητεί –κατά κάποιον τρόπο– μία έννοια που αποτελεί θεμέλιο στη δυτική σκέψη και έχει συνδεθεί στενά με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Προβάλλοντας την αμετρία, επανεξετάζει την υψηλή αξία που έχει αποδοθεί στην έννοια του μέτρου και προτείνει μια οπτική στον κόσμο λιγότερο ιδεαλιστική, αλλά ίσως πιο ρεαλιστική. Παράλληλα, η έκθεση Kim Gordon: Νοise Name Paintings and Sculptures of Rock Bands that are broken up –και αυτή συμπαραγωγή με το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ– παρουσιάζει την αμετρία ως δυσαρμονία στη μουσική, φέρνοντας στο ελληνικό κοινό μια γεύση από το έργο της πολύπλευρης Αμερικανίδας καλλιτέχνιδας και ροκ μουσικού Kim Gordon.
Το έργο της Kim Gordon ‘Weak Sisters’
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο της έκθεσης Αmeτρια είναι η ανάμειξη του παλιού με το καινούριο, το χρονικό της εύρος δηλαδή, καθώς περιέχει αντικείμενα από όλες τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, όπως αποτροπαϊκές αρχαιότητες, χειρόγραφα και παραδοσιακά έργα χειροτεχνίας, μαζί με έργα σύγχρονης τέχνης από το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ. Μεταξύ των σύγχρονων καλλιτεχνών που εκπροσωπούνται είναι ο Γερμανός Gregor Schneider –βραβευμένος με το Χρυσό Λέοντα στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2001– ο Γεωργιανής καταγωγής Andro Wekua, ο Ολλανδός γλύπτης Mark Manders, ο Πολωνός Jakub Ziolkowski και η σουρεαλιστική του ζωγραφική, η Χάρις Επαμεινώνδα, ο Διονύσης Καβαλλιεράτος και ο Γιάννης Βαρελάς. Τα εκθέματα εμπλέκονται μεταξύ τους χωρίς ιεραρχικό ή διδακτικό τρόπο, αλλά με σκοπό να συστήσουν μία έκθεση στη λογική της εμπειρίας και των ελεύθερων συνειρμών. Το αίσθημα του μυστηρίου, αν όχι μόνο λόγω της παρουσίας του παράδοξου που αντιπροσωπεύουν πολλά από τα εκθέματα, είναι μια ατμόσφαιρα που η έκθεση επιχειρεί να δημιουργήσει.
Λεωνίδας Κουργιαντάκης, Αmeτρια
Παρότι η έκθεση απομυθοποιεί τη σημασία του μέτρου, μια παραδοσιακή αξία δηλαδή, δεν απαξιοί το παρελθόν. Αντιθέτως, προάγει τη σημασία της πολιτιστικής μνήμης και βγάζει στην επιφάνεια το νήμα του παράδοξου, του περιθωρίου, του άμετρου που μαζί με το μέτρο διατρέχει και αυτήν την πορεία της τέχνης και της σκέψης ανά τους αιώνες. Όπως εξηγεί ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, η αμετρία υπάρχει όσο υπάρχει το μέτρο, με την ίδια έννοια που το διονυσιακό στοιχείο συνυπάρχει με το απολλώνιο. Σύμφωνα με τον επιμελητή, το μέτρο είναι μία επινόηση που έγινε για να απαλύνει το άγχος της αμετρίας, το φόβο για το χάος και το άγνωστο. Θεωρεί μάλιστα ότι δεν είναι σύμφυτο με την ελληνική ιδιοσυγκρασία, αλλά και ότι η αμετρία επικρατεί σήμερα με διάφορα πρόσωπα, όπως η κοινωνική απομόνωση ή το φαινόμενο του οικονομικού χρέους που εξαπλώνεται ως καρκίνωμα. Το ίδιο το μέτρο όμως μπορεί να ιδωθεί και αυτό αρνητικά, διότι στο βαθμό που αποτελεί την επίτευξη μίας τελειότητας αντιστοιχεί και στο τέλος, στη στασιμότητα, ακόμα και στο συντηρητισμό.
Η αμετρία δεν είναι απαραίτητα το αντίθετο του κάλλους. Μπορεί να είναι μια δυνατή συγκίνηση αλλά και η απουσία της εμπειρίας, η παθητικότητα και ο αποκλεισμός. Μεταβάλλεται, είναι όπλο καταστρεπτικό αλλά και ωφέλιμο. Είναι, για παράδειγμα, η δύναμη που καλλιεργεί τη φαντασία ή δημιουργεί συνέργειες ανάμεσα σε κάποιους ανθρώπους. Η έκθεση προσπαθεί να ενεργοποιήσει την αμετρία ως εργαλείο αλλαγής και ανάπτυξης. Η αποδοχή και όχι ο φόβος της αμετρίας, παρά τον ενδεχόμενο κίνδυνο της παραίτησης που δημιουργεί το αίσθημα ότι η ζωή διαμορφώνεται από μη ελεγχόμενες δυνάμεις, είναι μια αρχή.
Αmeτρια, Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο Οδού Πειραιώς), έως 11/10. Kim Gordon: Νοise Name Paintings and Sculptures of Rock Bands that are broken up, Μουσείο Μπενάκη (Κεντρικό Κτήριο), έως 30/08. www.benaki.gr
PHOTOS: ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΟΥΡΓΙΑΝΤΑΚΗΣ/ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ. NELLY’S/ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ. THE FUTURE OF COPENHAGEN: CONSIDERATIONS IN THE ABSTRACT/C.A DOXIADIS. WEAK SISTERS/303 GALLERY, NEW YORK. GETTY IMAGES/IDEAL IMAGE