Οσοι περίμεναν ότι η τρόικα θα «ξεχνούσε» την εργαλειοθήκη Νο 1 του ΟΟΣΑ, αυτή που προκάλεσε μια παραίτηση αναπληρωτή υπουργού (του Μ. Χαρακόπουλου) και μια απομάκρυνση υπουργού (του Κ. Χατζηδάκη), προφανώς αντελήφθησαν λάθος. Οι συστάσεις του ΟΟΣΑ, οι οποίες δεν θεσμοθετήθηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση, παρά τις έντονες διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα την άνοιξη του 2014, επανέρχονταν σε κάθε κείμενο-προσχέδιο αξιολόγησης του Μνημονίου από την πλευρά των δανειστών. Ετσι, λοιπόν, το αίτημα για εφαρμογή των συστάσεων που δεν είχαν υιοθετηθεί έως τώρα επανήλθε και πλέον αποτελεί μέρος της συμφωνίας της 13ης Ιουλίου. Η πολιτική, ωστόσο, αλλά και η οικονομική συγκυρία, είναι αρκετά διαφορετική σε σχέση με πέρυσι, όταν η εργαλειοθήκη είχε προκαλέσει έντονες αναταράξεις εντός της κυβέρνησης, αλλά και στις σχέσεις της με την τρόικα. Τις συστάσεις του ΟΟΣΑ καλείται τώρα να τις εφαρμόσει μια άλλη κυβέρνηση, η οποία τις είχε καταγγείλει ως αξιωματική αντιπολίτευση και τις είχε απαξιώσει τις πρώτες ημέρες της διακυβέρνησής της διά στόματος Αλέξη Τσίπρα. Παρουσία του γενικού γραμματέα του ΟΟΣΑ Ανχέλ Γκουρία, ο πρωθυπουργός είχε υποστηρίξει ότι οι συστάσεις αυτές δεν προτάθηκαν επί της ουσίας από τον ΟΟΣΑ, αλλά υπαγορεύτηκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση. Επιπλέον, η εφαρμογή των συστάσεων του ΟΟΣΑ, όπως για παράδειγμα η λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές, έρχονται σε μια χρονική στιγμή όπου η ελληνική οικονομία εισέρχεται πάλι στο σπιράλ της ύφεσης και επομένως είναι εξαιρετικά αμφίβολη η αποτελεσματικότητά τους, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα. Οι επίμαχες συστάσεις της πρώτης εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ τις οποίες συμφώνησε η παρούσα κυβέρνηση να νομοθετήσει είναι οι ακόλουθες:
• Λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές. Σήμερα, βάσει του νόμου 4177/2013, επιτρέπεται η λειτουργία όλων των εμπορικών καταστημάτων οκτώ Κυριακές τον χρόνο, ενώ για τις υπόλοιπες και για τα καταστήματα κάτω των 250 τ.μ. αποφασίζει ο οικείος αντιπεριφερειάρχης. Πέρυσι το καλοκαίρι ο πρώην υφυπουργός Ανάπτυξης Γ. Γιακουμάτος κατ’ εφαρμογήν του προηγούμενου μνημονίου είχε αποφασίσει την πιλοτική, για ένα χρόνο, εφαρμογή της λειτουργίας των καταστημάτων όλες τις Κυριακές του έτους σε δέκα περιοχές της χώρας. Η υπουργική απόφαση δεν ίσχυσε ποτέ καθώς η εφαρμογή της ανεστάλη από το Συμβούλιο της Επικρατείας, ενώ ο υπουργός Οικονομίας Γ. Σταθάκης είχε δεσμευθεί ότι θα τροποποιήσει και τον νόμο 4177/2013, έτσι ώστε τα εμπορικά καταστήματα να λειτουργούν το πολύ τρεις Κυριακές τον χρόνο. Οι έμποροι, πάντως, μέχρι στιγμής τηρούν στάση αναμονής.
• Εκπτώσεις: ο ΟΟΣΑ έχει προτείνει απελευθέρωση των εκπτώσεων, υπό την έννοια να έχει το δικαίωμα η κάθε επιχείρηση να τις πραγματοποιεί όποτε αυτή επιθυμεί και να μην καθορίζονται κεντρικά από το κράτος.
Πέρυσι αποφασίστηκε ο Κώδικας Δεοντολογίας για της εκπτώσεις, προκαλώντας αντιδράσεις από την πλευρά των εμπόρων.
• Ιδιοκτησιακό καθεστώς φαρμακείων: ο ΟΟΣΑ έχει προτείνει την κατάργηση της νομοθεσίας σύμφωνα με την οποία ο ιδιοκτήτης του φαρμακείου πρέπει να είναι οπωσδήποτε φαρμακοποιός και προτείνει να προβλέπεται ότι ο υπεύθυνος για τη χορήγηση των φαρμάκων να είναι φαρμακοποιός (ως υπάλληλος).
• Πώληση των μη υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενων φαρμάκων (ΜΥΣΥΦΑ) και από άλλα κανάλια διανομής πλην των φαρμακείων. Βάσει της απόφασης της Συνόδου Κορυφής, η υλοποίηση του εν λόγω μέτρου θα γίνει σε επόμενη φάση.
• Απελευθέρωση αγοράς γάλακτος: ο ΟΟΣΑ έχει προτείνει η διάρκεια ζωής του γάλακτος να καθορίζεται από τον παραγωγό και όχι από το κράτος. Πέρυσι, ύστερα από θύελλα αντιδράσεων, θεσμοθετήθηκε απλώς η αύξηση της διάρκειας ζωής του «φρέσκου» γάλακτος από τις πέντε στις επτά ημέρες.
• Αρτοποιεία: ο ΟΟΣΑ έχει προτείνει την άρση των περιορισμών σχετικά με το τι ονομάζεται αρτοποιείο.
• Απελευθέρωση ακτοπλοϊκών μεταφορών. Ο ΟΟΣΑ θεωρεί μερικώς απελευθερωμένη την εν λόγω αγορά.
Ποιοι άλλοι κλάδοι είναι στο στόχαστρο
Οι συστάσεις του ΟΟΣΑ δεν αναμένεται να νομοθετηθούν πριν από το τέλος του καλοκαιριού. Τα ακριβή χρονοδιαγράμματα θα καθορισθούν στο κείμενο της συμφωνίας για το νέο Μνημόνιο, ενώ στις προθέσεις του υπουργείου Οικονομίας είναι να προηγηθεί δημόσια διαβούλευση πριν από τη νομοθέτηση των αλλαγών στις διάφορες αγορές προϊόντων.
Επιπλέον, τους προσεχείς μήνες αναμένεται να υπάρξουν και άλλες «εργαλειοθήκες ανταγωνισμού» από τον ΟΟΣΑ, με πρώτη αυτή που θα αφορά τον κατασκευαστικό κλάδο, όπως άλλωστε αναφέρεται και στην ανακοίνωση της Συνόδου Κορυφής της 13ης Ιουλίου. Βάσει της συμφωνίας που έχει συνάψει η κυβέρνηση με τον ΟΟΣΑ θα εξετασθούν οι συνθήκες ανταγωνισμού και κυρίως η ύπαρξη διοικητικών εμποδίων σε μερικούς ακόμη κλάδους, και συγκεκριμένα σε αυτούς του χονδρεμπορίου, των τραπεζών και των ΜΜΕ. Υπενθυμίζεται, όπως είχε αποκαλύψει η «Κ» στις 8/2/2015, ότι η Γενική Γραμματεία Εμπορίου είχε αναλάβει την πρωτοβουλία να «τρέξει» ανάλογη μελέτη για το χονδρεμπόριο και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Ο πρώην γενικός γραμματέας Εμπορίου και Καταναλωτή, Στέφανος Κομνηνός, απέστειλε, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», τον περασμένο Νοέμβριο τις μελέτες στα συναρμόδια υπουργεία, αλλά και στο Μέγαρο Μαξίμου. Οι μελέτες, ωστόσο, έμειναν «στο συρτάρι» υπό τον φόβο του πολιτικού κόστους.
Προβλήματα σε πετρέλαιο, μπίρες και… τσίπουρο
Μπορεί τα τελευταία χρόνια εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των οινοπνευματωδών ποτών να διαμαρτύρονται συνεχώς για τις διαστάσεις επιδημίας που λαμβάνει η παράνομη διακίνηση τσίπουρου. Μπορεί επιτροπή του υπουργείου Οικονομικών να κατέληξε από το 2013 σε πόρισμα σύμφωνα με το οποίο ετησίως διακινούνται παράνομα -χύμα και αφορολόγητα- περί τα 17 εκατ. λίτρα τσίπουρου. Ωστόσο, έπρεπε να έρθει η δεύτερη εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) και η επιβολή της στο πλαίσιο της πρόσφατης συμφωνίας με τους δανειστές για να αντιμετωπισθεί το ζήτημα αυτό, που συνιστά αθέμιτο ανταγωνισμό, στερεί φορολογικά έσοδα ύψους 97 εκατ. ευρώ ετησίως από το Δημόσιο και πιθανώς θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
Το ζήτημα αυτό, λοιπόν, καθώς και ακόμη 81 συστάσεις στον κλάδο των ποτών που αγγίζουν θέματα φορολογικά, αλλά φτάνουν ακόμη και σε αναχρονιστικές διατάξεις που καθορίζουν συγκεκριμένο εμβαδόν αποθήκης για τα εμφιαλωμένα νερά, καθώς και έξι συστάσεις στον κλάδο των πετρελαιοειδών, αποτελούν το αντικείμενο της εργαλειοθήκης Νο 2 του ΟΟΣΑ, την οποία παρουσιάζει σήμερα η «Κ». Η μελέτη αυτή του ΟΟΣΑ χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η υλοποίησή της ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2014 και παραδόθηκε στην προηγούμενη κυβέρνηση στις 23 Ιανουαρίου 2015, μόλις δύο ημέρες πριν από τη διεξαγωγή των εθνικών εκλογών. Στο πλαίσιο της ίδιας μελέτης εξετάστηκαν πιθανά εμπόδια του ανταγωνισμού σε δύο ακόμη κλάδους της μεταποίησης (κλωστοϋφαντουργία-δέρμα-είδη ένδυσης και μηχανήματα-εξοπλισμός). Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, στους κλάδους αυτούς εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο η κοινοτική νομοθεσία και δεν παρατηρούνται διοικητικά εμπόδια στον ανταγωνισμό.
Τα κυριότερα ευρήματα-συστάσεις του ΟΟΣΑ σε ό,τι αφορά τη βιομηχανία ποτών είναι τα ακόλουθα:
• Εξορθολογισμός του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης που επιβάλλεται στις μικρές ζυθοποιίες (με ετήσια παραγωγή έως 200.000 εκατόλιτρα) και στις μεγάλες. Η δυνατότητα θέσπισης χαμηλότερου έως και 50% ΕΦΚ στις μικρές ζυθοποιίες προβλέπεται από την κοινοτική οδηγία 92/83/ΕΟΚ. Ωστόσο, μόνο στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται διάφορες κλίμακες και υπάρχει μόνο ο διαχωρισμός αυτών που παράγουν πάνω από 200.000 εκατόλιτρα ετησίως και αυτών που παράγουν κάτω από 200.000 εκατόλιτρα. Ο ΟΟΣΑ προτείνει τη δημιουργία περισσότερων κλιμάκων, καθώς με το υφιστάμενο καθεστώς οι μικρές ζυθοποιίες δεν έχουν κίνητρο να αναπτυχθούν περισσότερο.
• Να απαγορευθεί η εμπορία του τσίπουρου διήμερων ή να συνεχισθεί υπό την προϋπόθεση ότι θα συνοδεύεται από τα απαιτούμενα παραστατικά. Ο ΟΟΣΑ έρχεται να διορθώσει τα κακώς κείμενα που προκλήθηκαν στην ελληνική αγορά από την καταστρατήγηση της νομοθεσίας που επιτρέπει στον παραγωγό να εμπορεύεται τσίπουρο και τσικουδιά χύμα, ως αγροτικό προϊόν, μόνο με την άδεια απόσταξης. Με βάση τις δηλώσεις των παραγωγών, το τσίπουρο αυτό θα έπρεπε να είναι περίπου 5-7 εκατ. λίτρα, ωστόσο το χύμα τσίπουρο που διακινείται είναι περί τα 17 εκατ. λίτρα.
• Κατάργηση του ορίου καλλιέργειας ανά στρέμμα για το χύμα κρασί, αφού σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ πρωταρχικός στόχος των παραγωγών εν προκειμένω είναι η ποσότητα και όχι η ποιότητα.
• Κατάργηση διατάξεων που θέτουν ελάχιστο απαιτούμενο εμβαδόν για εργοστάσια και αποθήκες του κλάδου των ποτών, αλκοολούχων και μη.
• Κατάργηση των διατάξεων που απαγορεύουν οριζοντίως εγκαταστάσεις του κλάδου -ακόμη και αν πρόκειται για αποθήκες- σε υπόγεια. Απαραίτητη προϋπόθεση, βεβαίως, είναι να τηρούνται οι υγειονομικοί κανόνες. Για παράδειγμα, ΚΥΑ του 1957 προβλέπει ότι η παραγωγή του αφρώδους οίνου θα πρέπει να γίνεται απαραιτήτως σε υπέργειες εγκαταστάσεις.
Μικρές παρεμβάσεις οι οποίες προϋποθέτουν την έναρξη λειτουργίας του Κεντρικού Φορέα Διατήρησης Αποθεμάτων Καυσίμων προτείνει η μελέτη του ΟΟΣΑ για την αγορά πετρελαιοειδών. Το στοιχείο που έχει ίσως μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι ότι ο κλάδος ρυθμίζεται από 150 νομοθετήματα, ενώ ο βασικός νόμος που διέπει την αγορά, ο 3054/2002, έχει τροποποιηθεί είκοσι φορές έως σήμερα. Οι κύριες συστάσεις του ΟΟΣΑ είναι οι ακόλουθες:
• Επανεξέταση της ελάχιστης διάρκειας (ένα έτος) στην περίπτωση ανάθεσης σε τρίτους της τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας.
• Κατάργηση διαφορετικών καθεστώτων για τις αποθήκες που βρίσκονται εντός ελληνικού εδάφους και για αυτές που βρίσκονται εκτός. Η ισχύουσα νομοθεσία προβλέπει ότι οι αποθήκες που βρίσκονται εκτός Ελλάδας πρέπει να έχουν υποχρεωτικά σύνδεση με λιμάνια και οδικούς άξονες, ενώ για τις εντός Ελλάδας προβλέπονται και άλλες εναλλακτικές όπως η διασύνδεση με αγωγούς ή σιδηροδρομικό δίκτυο.
Με τις παραπάνω αλλαγές ο ΟΟΣΑ θεωρεί ότι θα μειωθεί το κόστος αποθήκευσης για τις εταιρείες και επιπλέον δεν θα τίθενται εμπόδια στις εισαγωγές.