Ο «Κύριος Χολμς», που προβάλλεται με ιδιαίτερη επιτυχία στα θερινά σινεμά, μας συστήνει έναν Σέρλοκ Χολμς πολύ διαφορετικό από αυτόν στις κλασικές ιστορίες του Αρθουρ Κόναν Ντόιλ ή στις κινηματογραφικές ταινίες και στα τηλεοπτικά σίριαλ που κατά καιρούς αυτές ενέπνευσαν. Διατηρεί το αγγλικό χιούμορ του και τη γεωμετρική λογική του, όμως για πρώτη φορά εκτίθεται τόσο επικίνδυνα στο συναίσθημα.
Αυτός ο Χολμς είναι υπαρξιακός. Ενας σοφός γέροντας, γεμάτος από αμφιβολίες καθώς χάνει σιγά σιγά τη μνήμη του, αποτραβηγμένος στη γαλήνη της αγγλικής εξοχής σε ένα σπίτι κοντά στη θάλασσα. Παρατηρεί τα μελίσσια του, είναι ερασιτέχνης μελισσοκόμος και αναψηλαφεί μια παλιά υπόθεση. Βρισκόμαστε στο 1947, ο πόλεμος έχει τελειώσει και η Βρετανία μετράει ακόμη τις μεγάλες και τις μικρές της απώλειες. Ο Χολμς, που μόλις έχει επιστρέψει από ένα ταξίδι του στην Ιαπωνία, όπου επισκέφθηκε και τη Χιροσίμα, μας πληροφορεί πως η πιο αναγνωρίσιμη εικόνα του, το προφίλ του με το κυνηγετικό καπέλο και τη γαμψή πίπα, είναι ψεύτικη. Ενα περίτεχνο ψέμα του δρος Γουότσον, ο οποίος μετέτρεψε τις υποθέσεις του σε φτηνή μυθοπλασία.
Αυτός ο Χολμς, που μισεί τις αστυνομικές μυθοπλασίες, δεν είναι δημιούργημα του Κόναν Ντόιλ! Προήλθε από το μυθιστόρημα του Αμερικανού Μιτς Κάλιν «A Slight Trick of the Mind» και είναι γοητευτικός χάρη στις ρυτίδες και τη λιτή εσωτερική ερμηνεία του Ιαν Μακ Κέλεν. Εχει για συντροφιά τη χήρα οικονόμο του και τον μικρό της γιο, τον οποίο αντιμετωπίζει σαν εγγόνι του.
Παρ’ ολίγον εγκληματίας…
Ο Κόναν Ντόιλ επινόησε τον αυθεντικό Σέρλοκ Χολμς όταν σπούδαζε γιατρός στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Τον ενέπνευσε η αυστηρή μεθοδικότητα ενός καθηγητή του, οι διαγνώσεις του και οι παρατηρήσεις του γύρω από το ιστορικό των ασθενών του. Κάπως έτσι γεννήθηκε ο Σέρλοκ Χολμς, για να καλύψει βιοποριστικές ανάγκες του Κόναν Ντόιλ που φιλοδοξούσε να γίνει συγγραφέας ιστορικών μυθιστορημάτων και όχι γραφιάς αστυνομικών ιστοριών. Είναι αλήθεια πως ο Ντόιλ δεν πήρε ποτέ στα σοβαρά τον Σέρλοκ, ίσως για αυτό τον οδήγησε στις χιονισμένες Ελβετικές Αλπεις σε μια θανάσιμη σύγκρουση με τον πιο μισητό εχθρό του, τον σατανικό Μοράιερτι. Η ανέλπιστη δημοφιλία του Σέρλοκ, όμως, ανάγκασε τον Ντόιλ να του ξαναδώσει ζωή.
«Το όνομά μου είναι Σέρλοκ Χολμς. Δουλειά μου είναι να γνωρίζω όσα οι άλλοι αγνοούν. Σε κάθε περίπτωση, έμαθα να ζω από την εξυπνάδα μου, αν και συχνά κινδύνεψε η ζωή μου (…) Θα μπορούσα να γίνω ένας σπουδαίος εγκληματίας, όμως επέλεξα με τις ταπεινές δυνάμεις μου να αντιπροσωπεύω τη δικαιοσύνη. Δεν είμαι ωστόσο εκπρόσωπος του νόμου, αλλά δουλεύω στην πλευρά του νόμου. Ενεργώντας έτσι (τόσο απατηλά δηλαδή) σώζω τη ζωή μου, γιατί ως κακοποιός θα τέλειωνα μάλλον με δύσκολο τρόπο την ύπαρξή μου», έτσι αυτοπαρουσιάζεται ο Χολμς στον πρόλογο των Απάντων του (Εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες).
Η απόλυτη μηχανή
Η μοναδικότητα του Σέρλοκ Χολμς έγκειται στην κοινωνική δυσλειτουργικότητά του, λόγω απουσίας συναισθημάτων. Η εκκεντρικότητα, που απορρέει από την υψηλή του ευφυΐα, δεν του επιτρέπει την κοινωνική ένταξη. Είναι μεθοδικός, αποτελεσματικός σαν μηχανή, αλλά και απρόβλεπτος μποέμ. Είναι το ακριβώς αντίθετο του τυπικού τζέντλεμαν Ηρακλή Πουαρό, που κινείται με άνεση σε πολυτελείς κουκέτες τρένων και κοσμικά σαλόνια. Σε αντίθεση με τον Πουαρό, ο οποίος είναι προβλέψιμος και σε μια διαρκώς επαναλαμβανόμενη διαδικασία κατάρριψης του τέλειου άλλοθι, ο Χολμς είναι ένας μυστηριώδης αριστοκράτης. Κατά τον ποιητή και δοκιμιογράφο Γ. Χ. Οντεν, «το κίνητρό του να γίνει ντετέκτιβ είναι, ασφαλώς, η αγάπη του για την αντικειμενική αλήθεια (δεν ενδιαφέρεται για τα αισθήματα του ενόχου ή του αθώου) και, αρνητικά ειπωμένο, η ανάγκη του να ξεφύγει από τα δικά του αισθήματα μελαγχολίας».
Αυτή η μοναδικότητα τονίστηκε ιδιαίτερα στον τηλεοπτικό Σέρλοκ Χολμς από την εξαιρετική ερμηνεία του Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, που τον απάλλαξε από στερεότυπα παρουσιάζοντάς τον σαν την απόλυτη μηχανή.
Δείτε
Ο κύριος Χολμς (Mr. Holmes, 2015)
Τα μόνα πτώματα που βλέπουμε σε αυτό το δράμα εποχής είναι οι νεκρές μέλισσες του Σέρλοκ Χολμς, που δέχτηκαν επιθέσεις από σφήκες. Ο Χολμς, γερασμένος πια, ζει στο εξοχικό του, κοντά στα μελίσσια του, διδάσκοντας το ορφανό αγόρι της οικονόμου του ό,τι τον έμαθε η ζωή. Ο μικρός έχει χάσει τον πατέρα του στον πόλεμο. Παράλληλα, μια παλιά ανοικτή υπόθεση έρχεται σαν παραίσθηση από το παρελθόν για να στοιχειώσει το παρόν του κυρίου Χολμς. Γυρίστηκε από τον Μπιλ Κόντον. Παίζουν: Ιαν ΜακΚέλεν, Μίλο Πάρκερ, Λόρα Λίνεϊ (στα θερινά σινεμά).
Σέρλοκ Χολμς: το παιχνίδι των σκιών (Sherlock Holmes: A Game of Shadows, 2011)
Ο δεύτερος Σέρλοκ Χολμς του Γκάι Ρίτσι είναι ένας διασκεδαστικός σούπερμαν σε ένα χάρτινο ψηφιακό ντεκόρ που αναπαριστά μια εικόνα του Λονδίνου του 19ου αιώνα. Ο Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ (φωτ.) δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας. Δίπλα του είναι απολαυστικός ο Τζουντ Λο, αλλά και ο guest star Στίβεν Φράι, που παίζει σαν να παρωδεί τον Οσκαρ Ουάιλντ (σε dvd).